|
1987 Türkiye genel seçimleri
1987 Türkiye genel seçimleri ile TBMM 18. dönem milletvekilleri seçildi. Seçimler 29 Kasım 1987 tarihinde, 67 ildeki 104 seçim çevresinde düzenlendi.
450 milletvekilliğinin belirlendiği seçimlere 7 siyasi parti ve toplam 3.214 aday katıldı. Seçime katılan 7 parti de 450'şer aday gösterdi, ayrıca 41 seçim çevresinde 64 kişi de seçime bağımsız aday olarak katıldı.
29 Kasım 1987 genel seçimleri, 1946'dan sonra birden fazla partinin katıldığı 10. genel seçim ve aynı zamanda Türkiye'de yapılan üçüncü erken seçimdir. Bu seçimlere, Millî Güvenlik Konseyi’nin (MGK) bir önceki seçimde veto ettiği partiler de katılırken, 12 Eylül Darbesi'nden sonra siyaset yasağı konan eski liderlerin partilerinin başında girdiği ilk seçimler oldu. 1987 seçimleri Türk siyasi hayatında %93,3’lük oranla katılımın en yüksek olduğu seçimlerdir.[1]
Seçimlerden galip çıkan Anavatan Partisi, yürürlüğe giren yeni seçim sistemi sayesinde, 1983 seçimlerine göre oy oranı yaklaşık 9 puan gerilemesine rağmen milletvekili sayısını 292’ye çıkartarak yeniden tek başına iktidara geldi. Anavatan Partisi dışında seçim barajını aşan diğer iki partiden Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) 99 ve Doğru Yol Partisi (DYP) 59 milletvekilliği kazandı. Demokratik Sol Parti (DSP), Millî Selamet Partisi'nin devamı olan Refah Partisi (RP), MHP’nin devamı olan Milliyetçi Çalışma Partisi (MÇP) ile Islahatçı Demokrasi Partisi (IDP) seçim barajın altında kalarak TBMM’ye giremedi.
Seçim Sistemi
17 Mayıs 1987’de Anayasa’da yapılan değişiklikle seçmen yaşı 20’ye indirilip, milletvekili sayısı 400'den 450’ye çıkarıldı ve 12 Eylül 1980 öncesindeki bazı siyasetçilere yasak getiren geçici 4. madde halkoyuna sunularak
kaldırıldı (1987 Türkiye anayasa değişikliği referandumu). 2839 Sayılı Milletvekili Seçimi Kanunu’nda bu yönde değişiklik yapılmıştır.[2] Seçimlerden önce yapılan bir diğer düzenlemeyle seçmen kütüğüne kayıtlı olmayan ve en az 6 aydır yurt dışında bulunan Türk vatandaşlarının gümrük kapılarında kurulacak sandıklarda genel seçimlerde ve halkoylamalarında oy kullanması mümkün hale getirildi.
Seçimlerden önce yürürlüğe giren yeni sisteme göre, milletvekilliklerinin dağılımı "çift barajlı" ve "kontenjanlı" bir sistemle belirlendi. Bu sistem, kontenjan adaylarının seçimi yönünden "çoğunluk", liste adaylarının seçimi yönünden ise "Barajlı D'Hont" sistemlerinin karmasından oluştu ve Türkiye'de ilk kez uygulandı.
Sisteme göre, önce yüzde 10 oranındaki Türkiye barajı belirlendi. Bunun için 104 seçim çevresindeki geçerli oylar, gümrük kapılarında kullanılan geçerli oylarla toplandı. Böylece, "Türkiye toplam geçerli oyu" bulundu. Bu rakama göre, yüzde 10 baraj belirlendi. Bu barajı geçemeyen parti milletvekili çıkaramadı.
Gümrük kapılarında kullanılan geçerli oylar, seçim çevrelerinin toplam geçerli oylarına göre dağıtıldı. Seçim çevresi barajının hesaplanması ve milletvekilliği dağılımı ise şöyle yapıldı; Bir seçim çevresinde geçerli oyların toplamı (gümrüklerdeki oylardan yansıyanlar dahil), o çevreden çıkan milletvekili sayısına bölündü. 6 milletvekili çıkaracak seçim çevresinde bu bölme işlemi bir eksiği ile yani 5 milletvekili çıkaracakmış gibi yapıldı. Biri kontenjan 5 veya 4 milletvekili çıkaran seçim çevresinde ise bölme işlemi, toplam milletvekili sayısına göre yapıldı.
Bölme işlemi sonucu elde edilen rakam, o bölgenin "seçim çevresi barajı"nı oluşturdu. Bir partinin milletvekili çıkarabilmesi için en az bu rakam kadar oy alması gerekti. Bağımsız adaylar için de aynı baraj rakamı geçerli oldu. Hiçbir partinin "seçim çevresi barajı"nı aşamaması hâlinde baraj dikkate alınmadı ve partiler barajı aşmış gibi hesap yapıldı. 104 seçim çevresinde gerçekleşen 1987 seçimlerinde, %20 (267 MV), %25 (72 MV) ve %33,3 (105 MV) düzeyinde oluşan seçim çevresi barajları seçim sistemine hakim oldu.[3]
Kontenjan milletvekili çıkarmayan seçim çevrelerinde, milletvekili dağılımı için, o partinin aldığı geçerli oy sayısı önce 1'e, sonra 2'ye, o seçim çevresinden çıkacak milletvekili sayısına kadar bölündü. Daha sonra çıkan rakamlar sıralamaya konuldu. Bu sıralama, o seçim çevresindeki milletvekili sayısı tamamlanıncaya kadar devam etti.
Kontenjanlı seçim çevrelerinde en fazla oyu alan partinin kontenjan adayı milletvekili seçildi. Bu gibi seçim çevrelerinde milletvekili dağılımı şu şekilde yapıldı; partilerin aldıkları geçerli oylar, kontenjan dışında çıkacak milletvekili sayısına bölündü. Yani, bölme işlemi kontenjan ile birlikte çıkacak milletvekili sayısının bir eksiği yapıldı. Kontenjan adayı dahil 5 ve 4 milletvekili çıkaracak seçim çevrelerinde de bölme işlemi bir eksiği ile yapıldı.
Sonuçlar
1987 genel seçimlerinin sonuçları:[4]
| Toplam Sandık |
99.163
|
| Kayıtlı seçmen sayısı |
26.376.926
|
| Oy kullanan seçmen sayısı |
24.603.541
|
| Katılım Oranı (%) |
93,3
|
| Geçerli oy sayısı |
23.923.687
|
| Gümrük kapıları geçerli oy sayısı |
47.942
|
| Toplam geçerli oy sayısı |
23.971.629
|
| Milletvekili Sayısı |
450
|
| Parti
|
Genel Başkan
|
Oy
|
%
|
+/–
|
Sandalye
|
+/–
|
|
Anavatan Partisi |
Turgut Özal |
8.704.335 |
36,31 |
 8,83 |
292 |
 81
|
|
Sosyaldemokrat Halkçı Parti |
Erdal İnönü |
5.931.000 |
24,74 |
— |
99 |
—
|
|
Doğru Yol Partisi |
Süleyman Demirel |
4.587.062 |
19,14 |
— |
59 |
—
|
| %10 seçim barajı
|
|
Demokratik Sol Parti |
Bülent Ecevit |
2.044.576 |
8,53 |
— |
0 |
—
|
|
Refah Partisi |
Necmettin Erbakan |
1.717.425 |
7,16 |
— |
0 |
—
|
|
Milliyetçi Çalışma Partisi |
Alparslan Türkeş |
701.538 |
2,93 |
— |
0 |
—
|
|
Islahatçı Demokrasi Partisi |
Aykut Edibali |
196.272 |
0,82 |
— |
0 |
—
|
|
Bağımsızlar |
89.421 |
0,37 |
0,76 |
0 |
|
| Toplam |
23.971.629 |
100 |
|
450 |
|
İllere Göre Seçim Sonuçları
İllere göre 29 Kasım 1987 genel seçim sonuçları;[5]
| İl
|
MV
|
ANAP
|
%
|
SHP
|
%
|
DYP
|
%
|
DSP
|
%
|
RP
|
%
|
Diğer
|
%
|
Toplam
|
| Adana |
14 |
264.776 |
33,9 |
210.436 |
26,9 |
149.868 |
19,2 |
78.049 |
10,0 |
43.055 |
5,5 |
35.037 |
4,5 |
781.221
|
| Adıyaman |
4 |
51.771 |
32,9 |
38.317 |
24,3 |
36.362 |
23,1 |
7.202 |
4,6 |
17.965 |
11,4 |
5.806 |
3,7 |
157.423
|
| Afyon |
6 |
114.818 |
37,4 |
49.414 |
16,1 |
77.516 |
25,3 |
23.768 |
7,8 |
20.000 |
6,5 |
21.148 |
6,9 |
306.664
|
| Ağrı |
4 |
46.803 |
36,7 |
19.486 |
15,3 |
21.968 |
17,2 |
17.369 |
13,6 |
17.955 |
14,1 |
4.087 |
3,2 |
127.668
|
| Amasya |
4 |
58.507 |
33,2 |
50.045 |
28,4 |
37.129 |
21,1 |
12.252 |
6,9 |
9.282 |
5,3 |
9.000 |
5,1 |
176.215
|
| Ankara |
26 |
651.916 |
39,6 |
486.432 |
29,6 |
237.886 |
14,5 |
100.371 |
6,1 |
69.578 |
4,2 |
98.362 |
6,0 |
1.644.545
|
| Antalya |
8 |
151.273 |
32,5 |
115.928 |
24,9 |
151.180 |
32,5 |
19.295 |
4,2 |
14.518 |
3,1 |
13.288 |
2,9 |
465.482
|
| Artvin |
3 |
32.249 |
28,9 |
34.396 |
30,8 |
31.517 |
28,3 |
6.763 |
6,1 |
4.171 |
3,7 |
2.412 |
2,2 |
111.508
|
| Aydın |
7 |
167.246 |
41,1 |
102.602 |
25,3 |
87.012 |
21,4 |
27.674 |
6,8 |
12.508 |
3,1 |
9.427 |
2,3 |
406.469
|
| Balıkesir |
8 |
206.937 |
37,7 |
130.903 |
23,9 |
125.953 |
22,9 |
44.799 |
8,2 |
26.301
|
4,8 |
13.659 |
2,5 |
548.552
|
| Bilecik |
2 |
37.294 |
40,6 |
24.733 |
26,9 |
18.678 |
20,3 |
5.792 |
6,3 |
3.218 |
3,5 |
2.162 |
2,4 |
91.877
|
| Bingöl |
3 |
21.835 |
28,4 |
11.625 |
15,1 |
22.753 |
29,6 |
1.751 |
2,3 |
17.020 |
22,2 |
1.794 |
2,3 |
76.778
|
| Bitlis |
3 |
35.822 |
43,8 |
10.795 |
13,2 |
12.811 |
15,7 |
3.145 |
3,8 |
17.285 |
21,1 |
1.964 |
2,4 |
81.822
|
| Bolu |
5 |
127.895 |
47,2 |
39.133 |
14,5 |
54.450 |
20,1 |
22.426 |
8,3 |
20.423 |
7,5 |
6.645 |
2,4 |
270.972
|
| Burdur |
3 |
56.083 |
41,3 |
25.230 |
18,6 |
34.373 |
25,3 |
9.970 |
7,3 |
4.823 |
3,6 |
5.239 |
3,9 |
135.718
|
| Bursa |
11 |
282.998 |
36,8 |
148.504 |
19,3 |
200.149 |
26,1 |
68.223 |
8,9 |
48.396 |
6,3 |
20.219 |
2,6 |
768.489
|
| Çanakkale |
4 |
101.454 |
40,5 |
62.043 |
24,8 |
56.348 |
22,5 |
19.207 |
7,7 |
6.715 |
2,7 |
4.598 |
1,8 |
250.365
|
| Çankırı |
3 |
51.052 |
44,0 |
11.855 |
10,2 |
26.943 |
23,2 |
9.395 |
8,1 |
7.917 |
6,8 |
8.855 |
7,6 |
116.017
|
| Çorum |
6 |
110.838 |
39,0 |
68.538 |
24,1 |
42.773 |
15,1 |
20.813 |
7,3 |
18.284 |
6,4 |
22.918 |
8,1 |
284.164
|
| Denizli |
6 |
125.017 |
35,2 |
95.114 |
26,7 |
85.715 |
24,1 |
29.497 |
8,3 |
10.192 |
2,9 |
10.100 |
2,8 |
355.635
|
| Diyarbakır |
8 |
68.333 |
22,9 |
76.074 |
25,5 |
39.597 |
13,3 |
27.898 |
9,4 |
72.925 |
24,5 |
13.169 |
4,4 |
297.996
|
| Edirne |
4 |
57.053 |
26,1 |
63.429 |
29,0 |
43.857 |
20,1 |
46.660 |
21,3 |
4.662 |
2,1 |
2.979 |
1,4 |
218.640
|
| Elazığ |
5 |
47.434 |
23,6 |
38.026 |
18,9 |
62.670 |
31,2 |
7.264 |
3,6 |
35.427 |
17,6 |
10.367 |
5,2 |
201.188
|
| Erzincan |
3 |
45.817 |
39,6 |
38.882 |
33,6 |
11.127 |
9,6 |
4.734 |
4,1 |
4.664 |
4,0 |
10.497 |
9,1 |
115.721
|
| Erzurum |
7 |
135.219 |
40,9 |
31.384 |
9,5 |
86.132 |
26,1 |
15.581 |
4,7 |
32.367 |
9,8 |
29.681 |
9,0 |
330.364
|
| Eskişehir |
5 |
141.597 |
41,4 |
94.419 |
27,6 |
66.588 |
19,5 |
20.195 |
5,9 |
9.821 |
2,9 |
9.102 |
2,7 |
341.722
|
| Gaziantep |
8 |
147.244 |
36,4 |
125.853 |
31,1 |
67.553 |
16,7 |
21.442 |
5,3 |
26.023 |
6,5 |
16.209 |
4,0 |
404.324
|
| Giresun |
5 |
89.843 |
42,2 |
47.169 |
22,1 |
35.679 |
16,8 |
15.958 |
7,5 |
14.317 |
6,7 |
10.065 |
4,7 |
213.031
|
| Gümüşhane |
3 |
50.830 |
48,7 |
9.949 |
9,5 |
20.067 |
19,2 |
4.876 |
4,7 |
13.773 |
13,2 |
4.962 |
4,8 |
104.457
|
| Hakkâri |
2 |
20.755 |
36,0 |
18.161 |
31,5 |
6.369 |
11,0 |
10.352 |
17,9 |
1.620 |
2,8 |
471 |
0,8 |
57.728
|
| Hatay |
9 |
131.832 |
30,8 |
140.073 |
32,7 |
86.113 |
20,1 |
28.748 |
6,7 |
26.002 |
6,1 |
15.813 |
3,7 |
428.581
|
| Isparta |
4 |
35.573 |
19,3 |
19.572 |
10,6 |
110.946 |
60,2 |
5.486 |
3,0 |
6.345 |
3,5 |
6.257 |
3,4 |
184.179
|
| İçel |
9 |
179.786 |
36,0 |
169.473 |
33,9 |
88.042 |
17,6 |
21.912 |
4,4 |
19.899 |
4,0 |
20.906 |
4,2 |
500.018
|
| İstanbul |
45 |
1.235.123 |
39,7 |
928.459 |
29,8 |
368.678 |
11,9 |
313.242 |
10,1 |
213.544 |
6,9 |
52.086 |
1,7 |
3.111.132
|
| İzmir |
19 |
472.308 |
35,8 |
469.367 |
35,6 |
206.556 |
15,6 |
121.559 |
9,2 |
30.186 |
2,3 |
19.436 |
1,5 |
1.319.412
|
| Kahramanmaraş |
7 |
91.362 |
29,5 |
62.491 |
20,2 |
70.072 |
22,6 |
10.028 |
3,2 |
42.829 |
13,8 |
33.329 |
10,7 |
310.111
|
| Kars |
6 |
92.294 |
36,9 |
85.706 |
34,2 |
19.840 |
7,9 |
30.327 |
12,1 |
10.284 |
4,1 |
11.905 |
4,8 |
250.356
|
| Kastamonu |
4 |
85.060 |
37,0 |
37.319 |
16,2 |
56.828 |
24,7 |
28.804 |
12,5 |
8.500 |
3,7 |
13.619 |
5,9 |
230.130
|
| Kayseri |
8 |
177.110 |
44,7 |
67.421 |
17,0 |
58.206 |
14,7 |
26.172 |
6,6 |
36.781 |
9,3 |
30.829 |
7,8 |
396.519
|
| Kırklareli |
3 |
56.175 |
33,4 |
59.999 |
35,7 |
30.746 |
18,3 |
15.540 |
9,2 |
3.359 |
2,0 |
2.320 |
1,4 |
168.139
|
| Kırşehir |
3 |
46.589 |
41,4 |
32.854 |
29,2 |
10.033 |
8,9 |
7.902 |
7,0 |
6.855 |
6,1 |
8.290 |
7,4 |
112.523
|
| Kocaeli |
7 |
109.007 |
27,1 |
110.892 |
27,6 |
80.582 |
20,1 |
38.373 |
9,5 |
53.159 |
13,2 |
10.045 |
2,5 |
402.058
|
| Konya |
14 |
307.075 |
38,4 |
135.643 |
17,0 |
136.721 |
17,1 |
53.094 |
6,6 |
120.259 |
15,0 |
46.820 |
5,9 |
799.612
|
| Kütahya |
5 |
104.541 |
36,2 |
45.636 |
15,8 |
78.033 |
27,0 |
19.948 |
6,9 |
26.412 |
9,1 |
14.600 |
5,0 |
289.170
|
| Malatya |
6 |
159.540 |
58,6 |
67.700 |
24,9 |
12.636 |
4,7 |
8.797 |
3,2 |
16.315 |
6,0 |
7.112 |
2,6 |
272.100
|
| Manisa |
9 |
193.557 |
33,4 |
136.590 |
23,6 |
162.365 |
28,0 |
49.679 |
8,6 |
24.757 |
4,3 |
12.620 |
2,2 |
579.568
|
| Mardin |
6 |
59.043 |
27,8 |
58.750 |
27,7 |
45.120 |
21,3 |
11.125 |
5,2 |
35.972 |
17,0 |
2.047 |
1,0 |
212.057
|
| Muğla |
5 |
93.948 |
33,7 |
82.273 |
29,5 |
71.937 |
25,8 |
20.294 |
7,3 |
5.242 |
1,9 |
5.385 |
1,9 |
279.079
|
| Muş |
4 |
35.905 |
34,1 |
20.309 |
19,3 |
19.270 |
18,4 |
4.790 |
4,6 |
14.309 |
13,6 |
10.577 |
10,1 |
105.160
|
| Nevşehir |
3 |
43.118 |
33,2 |
27.001 |
20,8 |
29.655 |
22,8 |
7.035 |
5,4 |
13.892 |
10,7 |
9.345 |
7,2 |
130.046
|
| Niğde |
5 |
86.124 |
36,8 |
45.035 |
19,2 |
51.039 |
21,8 |
20.753 |
8,8 |
18.914 |
8,1 |
12.303 |
5,3 |
234.168
|
| Ordu |
7 |
127.175 |
39,8 |
69.318 |
21,7 |
53.018 |
16,6 |
38.813 |
12,1 |
20.366 |
6,4 |
10.905 |
3,4 |
319.595
|
| Rize |
4 |
51.616 |
31,0 |
30.479 |
18,3 |
39.996 |
24,0 |
15.638 |
9,4 |
23.773
|
14,2 |
5.181 |
3,1 |
166.683
|
| Sakarya |
6 |
111.400 |
34,6 |
46.059 |
14,3 |
86.136 |
26,7 |
32.732 |
10,1 |
34.127 |
10,6 |
11.733 |
3,7 |
322.187
|
| Samsun |
9 |
162.823 |
30,7 |
94.825 |
17,9 |
163.137 |
30,8 |
58.346 |
11,0 |
31.959 |
6,0 |
18.995 |
3,6 |
530.085
|
| Siirt |
5 |
45.132 |
27,9 |
28.055 |
17,3 |
37.017 |
22,9 |
7.768 |
4,8 |
38.966 |
24,1 |
4.839 |
3,0 |
161.777
|
| Sinop |
3 |
39.187 |
30,1 |
28.924 |
22,2 |
29.479 |
22,6 |
22.107 |
17,0 |
6.487 |
5,0 |
4.174 |
3,2 |
130.358
|
| Sivas |
7 |
124.236 |
39,5 |
82.174 |
26,1 |
23.243 |
7,4 |
18.416 |
5,9 |
40.076 |
12,7 |
26.538 |
8,4 |
314.683
|
| Şanlıurfa |
7 |
97.597 |
36,0 |
40.509 |
15,0 |
50.104 |
18,5 |
18.421 |
6,8 |
32.237 |
11,9 |
31.977 |
11,8 |
270.845
|
| Tekirdağ |
4 |
76.716 |
33,6 |
71.001 |
31,1 |
43.282 |
19,0 |
29.490 |
12,9 |
4.826 |
2,1 |
3.016 |
1,3 |
228.331
|
| Tokat |
6 |
104.652 |
34,1 |
74.933 |
24,4 |
54.785 |
17,9 |
23.113 |
7,5 |
26.672 |
8,7 |
22.851 |
7,4 |
307.006
|
| Trabzon |
7 |
123.985 |
36,8 |
57.130 |
17,0 |
63.271 |
18,8 |
37.479 |
11,1 |
37.631 |
11,2 |
17.187 |
5,1 |
336.683
|
| Tunceli |
2 |
10.973 |
19,1 |
31.531 |
54,8 |
2.346 |
4,1 |
10.921 |
19,0 |
832 |
1,4 |
900 |
1,6 |
57.503
|
| Uşak |
3 |
58.027 |
39,8 |
42.771 |
29,3 |
20.995 |
14,4 |
13.923 |
9,5 |
5.679 |
3,9 |
4.477 |
3,1 |
145.872
|
| Van |
5 |
43.927 |
25,4 |
24.331 |
14,0 |
24.388 |
14,1 |
16.872 |
9,7 |
30.064 |
17,4 |
33.616 |
19,4 |
173.198
|
| Yozgat |
5 |
103.001 |
45,1 |
41.191 |
18,1 |
21.721 |
9,5 |
13.660 |
6,0 |
18.547 |
8,1 |
30.040 |
13,2 |
228.160
|
| Zonguldak |
9 |
128.109 |
24,6 |
86.331 |
16,5 |
129.703 |
24,9 |
140.548 |
26,9 |
26.163 |
5,0 |
10.936 |
2,1 |
521.790
|
| Türkiye Toplamı |
450 |
8.704.335 |
36,3 |
5.931.000 |
24,8 |
4.587.062 |
19,1 |
2.044.576 |
8,5 |
1.717.425 |
7,2 |
987.231 |
4,1 |
23.971.629
|
Kaynakça
|
|
