สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี

สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี
พระฉายาลักษณ์สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี
สมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวง
สถาปนา25 ธันวาคม พ.ศ. 2411
ก่อนหน้ากรมสมเด็จพระศรีสุริเยนทรามาตย์
ถัดไปสมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง
พระอัครมเหสี
ดำรงพระยศ6 มกราคม พ.ศ. 2395 – 9 กันยายน พ.ศ. 2404
(9 ปี 247 วัน)
รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ก่อนหน้าสมเด็จพระนางเจ้าโสมนัสวัฒนาวดี
ถัดไปสมเด็จพระนางเจ้าสุนันทากุมารีรัตน์
พระราชสมภพ17 กรกฎาคม พ.ศ. 2377
กรุงเทพพระมหานคร อาณาจักรรัตนโกสินทร์
สวรรคต9 กันยายน พ.ศ. 2404 (27 พรรษา)
พระบรมมหาราชวัง กรุงเทพพระมหานคร ประเทศสยาม
พระราชทานเพลิง18 เมษายน พ.ศ. 2405
พระเมรุมาศ ท้องสนามหลวง
บรรจุพระอัฐิพระวิมานทองกลาง บนพระที่นั่งจักรีมหาปราสาท
พระราชสวามีพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (สมรส พ.ศ. 2396)
พระราชบุตร
ราชสกุลศิริวงศ์ (โดยพระราชสมภพ)
ราชวงศ์จักรี
พระราชบิดาสมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์
พระราชมารดาหม่อมน้อย ศิริวงศ์ ณ อยุธยา
ศาสนาเถรวาท

สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี (พระนามเดิม: หม่อมเจ้ารำเพย; 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2377 - 9 กันยายน พ.ศ. 2404) เป็นพระมเหสีพระองค์ที่สองในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และเป็นสมเด็จพระบรมราชชนนีพันปีหลวงในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รวมถึงเป็นพระอัยยิกาในพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวและพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว และเป็นพระปัยยิกาในพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล พระอัฐมรามาธิบดินทร และพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร

พระราชประวัติ

พระชนม์ชีพช่วงต้น

สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี เสด็จพระราชสมภพเมื่อวันพฤหัสบดี ขึ้น 12 ค่ำ เดือน 88 ปีมะเมีย ฉศก จ.ศ. 1196 ตรงกับวันที่ 17 กรกฎาคม พ.ศ. 2377 เป็นพระธิดาพระองค์ใหญ่ในสมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์ ต้นราชสกุลศิริวงศ์ (พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวกับเจ้าจอมมารดาทรัพย์)[1] พระชนนีคือหม่อมน้อย[2][3] สตรีชาวบางเขนที่มีเชื้อสายอำมาตย์รามัญกับไทย[4] เป็นธิดาคนหนึ่งของนายบุศย์ ชาวบางเขน[4][5] ซึ่งไม่ปรากฏวงศ์ตระกูล กับคุณแจ่ม[6] หลานสาวของอำมาตย์มอญ คือพระยารัตนจักร (หงส์ทอง สุรคุปต์)[4] (สมิงสอดเบา หัวเมืองหน้าครัวมอญ) คุณม่วงมารดาของคุณแจ่มเป็นน้องสาวต่างมารดาของเจ้าจอมมารดาป้อม ในรัชกาลที่ 1, เจ้าจอมเพ็ง ในรัชกาลที่ 2 และเจ้าจอมมารดาเอม ในรัชกาลที่ 2[7] บางแหล่งข้อมูลก็ว่า คุณแจ่มเป็นธิดาของพระยารัตนจักร[8]

พระองค์มีเจ้าพี่เจ้าน้องต่างมารดา 8 องค์[9][10][11]

เมื่อทรงพระเยาว์ ได้เข้ามาประทับอยู่กับพระองค์เจ้าละม่อม พระปิตุจฉา เพื่อฝึกหัดถวายงานพัด และพระองค์ก็สามารถพัดได้ถูกพระทัยพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ถึงกับโปรดเกล้าฯ พระราชทานนามแก่หม่อมเจ้าหญิงนี้ว่า รำเพย[12] อันมีความหมายว่า "ลมเย็นที่พัดค่อย ๆ อ่อน ๆ"[13] มีเรื่องเล่ากันว่าพระภิกษุพระศรีสุทธิวงศ์ได้ไปยังประเทศศรีลังกา และขากลับได้นำเอาต้นไม้ชนิดหนึ่งเข้าถวายแก่พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์โปรดไม้นั้นมาก จึงได้พระราชทานชื่อไม้นั้นว่า รำเพย ตามพระนามของพระราชนัดดา[13]

พระมเหสี

เมื่อสมเด็จพระนางนาฏบรมอรรคราชเทวีในรัชกาลที่ 4 เสด็จสวรรคต จึงไม่มีพระราชนัดดาฝ่ายในในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวที่เป็นพระองค์เจ้าเหลืออยู่ ในวันพฤหัสบดีที่ 6 มกราคม พ.ศ. 2395 (นับแบบปัจจุบันเป็น พ.ศ. 2396) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดให้สถาปนาหม่อมเจ้ารำเพยเป็น พระองค์เจ้ารำเพยภมราภิรมย์[14][2] ซึ่งมีความหมายว่า "บุปผชาติที่เป็นที่ยินดีและเป็นที่พักพิงของมวลหมู่ภมร"[13] ต่อมาพระราชวงศ์และเสนาบดีได้ถวายให้เป็นพระมเหสี[15] ซึ่งประกาศในรัชกาลที่ 4 ออกพระนามว่าสมเด็จพระนางนาถราชเทวี[16]

สมเด็จพระนางนาถราชเทวีประชวรพระยอดเม็ดเล็ก ทรงพระกาสะเป็นพระโลหิตปนเสมหะออกมา ทรงพระประชวรอยู่หลายเดือนจนสิ้นพระชนม์เมื่อวันจันทร์ที่ 9 กันยายน พ.ศ. 2404 สิริพระชนมายุได้ 28 พรรษา[17] หลังจากนั้นประกาศการพระราชพิธีลงสรงโสกันต์พระเจ้าลูกเธอ จ.ศ. 1224 ได้ออกพระนามพระองค์ว่า พระนางเธอพระองค์เจ้ารำเพยภมราภิรมย์[18] ต่อมาประกาศพระราชพิธีโสกันต์สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์ จ.ศ. 1227 ออกพระนามว่า สมเด็จพระนางเธอ พระองค์เจ้ารำเพยภมราภิรมย์[15] และพระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ 4 ออกพระนามว่าสมเด็จพระนางรำเพยภมราภิรมย์[19]

ต่อมาวันที่ 25 ธันวาคม พ.ศ. 2411 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเฉลิมพระนามพระอัฐิสมเด็จพระบรมราชชนนีขึ้นเป็นกรมสมเด็จพระเทพศิรินทรามาตย์[20] และในรัชกาลที่ 6 ทรงสถาปนาพระบรมอัฐิเป็น สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี[2]

การประชวรและการสวรรคต

พระบรมฉายาลักษณ์พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ทรงฉายพระราชทานเป็นบรรณาการแก่ประธานาธิบดีสหรัฐอเมริกา เมื่อ พ.ศ. 2399 ปัจจุบันเก็บรักษาที่สถาบันสมิธโซเนียน สหรัฐ

นับตั้งแต่พระราชโอรสองค์เล็กประสูติ พระองค์ก็ประชวรมากแต่ก็ตรัสว่า "ไม่เป็นอะไรมากหรอก" แม้จะทรงกาสะ (ไอ) มากก็ตาม พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมีพระราชหัตถเลขาเกี่ยวกับพระอาการประชวรของพระองค์ไว้ดังนี้

“…แต่แม่รำเพย ตั้งแต่คลอดบุตรชายภาณุรังษีสว่างวงศ์มาแล้ว ป่วยให้ไอและซูบผอมมากไป กลัวจะตั้งวัณโรคภายใน”

อีกฉบับหนึ่ง ทรงบรรยายถึงการสิ้นพระชนม์ไว้อย่างละเอียดดังนี้

“…เวลาเช้าแม่รำเพยไออาเจียนเป็นโลหิตออกมามาก ออกทางจมูกออกทางปาก ได้ตัวสัตว์ออกมากับทั้งโลหิตตัวหนึ่ง มีอาการคล้ายสัตว์ตัวหนอนเล็กหางเป็นสามแฉก แต่หมอยังแก้ไขก็ค่อยคลายมา โลหิตออกบ้างเล็กน้อยจางไปแล้ว"

“ครั้น ณ วันอาทิตย์ขึ้น 4 ค่ำ เดือนสิบ เวลากลางคืน เธอว่าค่อยสบายไอห่างไป นอนหลับได้มาก ตั้งแต่สามยามไปจนถึงสามโมงเช้า ครั้น ณ วันจันทร์ ขึ้นห้าค่ำ เดือนสิบ ตื่นขึ้นอีกเวลาสามโมงเช้า รับประทานอาหารได้ถ้วยฝาขนาดใหญ่ แล้วนั่งเล่นอยู่กับบุตรเล็ก ไอเป็นโลหิตออกมา แล้วก็เป็นโลหิตพลุ่งพล่านมากเป็นที่สุด ออกทั้งทางจมูกทางปาก หลายถ้วยแก้วกระบอก ไม่มีขณะหายใจ พอโลหิตมากแล้วชีพจรทั้งตัวก็หยุดทีเดียวไม่ฟื้นเลย ได้รับประทานจัดการไว้ศพ ในโกศตั้งไว้ที่ตึกต้นสน แต่ตกแต่งตึกเสียใหม่ให้งามดี เพดานและบานประตู บานหน้าต่างปิดลายเงิน ฝาผนังปิดกระดาษลาย และตกแต่งสิ่งอื่นมากพอสมควร ครั้นจะยกขึ้นไปไว้บนพระมหาปราสาท เห็นว่าจะกีดขวางการพระราชพิธีไม่พอที่ แต่เท่านั้นก็ดีอยู่แล้ว ศพจะเอาไว้นาน ต่อเดือนสี่เดือนห้าจึงจะได้เผา เดี๋ยวนี้ก็รับประทานทำบุญต่าง ๆ มีเทศนาและบังสุกุลอยู่เนือง ๆ …ที่ให้เป็นอนุเคราะห์แก่ชายจุฬาลงกรณ์ หญิงจันทรมณฑล ชายจาตุรนต์รัศมี ชายภาณุรังษีสว่างวงศ์ บุตรแม่เพยทั้งสี่ก็มีบ้าง กระหม่อมฉันคิดขอบบุญขอบคุณท่านทั้งปวงครั้งนี้นั้นหนักหนา แม่เพยตายลงครั้งนี้ เมื่อดูอาการก็ควรจะตายอยู่แล้ว ด้วยป่วยโรคนี้มาตั้งแต่เสาะแสะมาถึงห้าปี ตั้งแต่ปีมะเส็งมารักษาก็หลายหมอหลายยาแล้ว ไม่หาย จึงเห็นว่าถึงคราวที่จะสิ้นอายุตายอยู่แล้ว"

“อายุนับปี เท่ากับกรมหมื่นมาตยาพิทักษ์บิดานั้น เหมือนกับชายมงคลเลิศซึ่งเป็นพี่ชายว่าโดยละเอียดไป กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์ มีอายุนับวันตั้งแต่วันเกิดจนวันตายได้ 9,639 วัน ชายมงคลเลิศนับอายุตั้งแต่วันเกิดจนวันตาย 9,903 วัน มากกว่ากรมหมื่นมาตยาพิทักษ์ 284 วัน มากกว่าชายมงคลเลิศ 20 วัน”

หลังจากการเสด็จสวรรคต ได้มีการจัดงานพระราชพิธีพระราชทานพระเพลิงพระบรมศพ ณ พระเมรุมาศ มณฑลพิธีท้องสนามหลวง ในวันศุกร์ที่ 18 เมษายน พ.ศ. 2405 (วันแรม 4 ค่ำ เดือน 5)[21] โดยพระราชพิธีนี้ ได้มีการริเริ่มการจัดพิธีกงเต็กหลวงขึ้นครั้งแรก จึงมีการจัดพิธีกงเต็กหลวงสืบมา[22]

พระราชบุตร

สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี มีพระราชโอรสและพระราชธิดาทั้งหมด 4 พระองค์ คือ

พระบรมฉายาลักษณ์/พระรูป พระปรมาภิไธย/พระนาม เสด็จพระราชสมภพ/ประสูติ สวรรคต/สิ้นพระชนม์ พระชนมพรรษา/พระชันษา
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว 20 กันยายน พ.ศ. 2396 23 ตุลาคม พ.ศ. 2453 57 ปี
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจันทรมณฑล โสภณภควดี กรมหลวงวิสุทธิกระษัตริย์ 24 เมษายน พ.ศ. 2398 14 พฤษภาคม พ.ศ. 2406 8 ปี
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจาตุรนต์รัศมี กรมพระจักรพรรดิพงษ์ 13 มกราคม พ.ศ. 2399 (นับแบบปัจจุบันเป็น พ.ศ. 2400) 11 เมษายน พ.ศ. 2443 43 ปี
สมเด็จพระราชปิตุลา บรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช 11 มกราคม พ.ศ. 2402 (นับแบบปัจจุบันเป็น พ.ศ. 2403) 13 มิถุนายน พ.ศ. 2471 68 ปี
พระบรมราชินีแห่ง
ราชวงศ์จักรี
สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี
สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี
สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี
สมเด็จพระนางเจ้าเสาวภาผ่องศรี
สมเด็จพระนางเจ้าอินทรศักดิศจี
สมเด็จพระนางเจ้ารำไพพรรณี
สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์
สมเด็จพระนางเจ้าสุทิดา

พระราชอิสริยยศ

ธรรมเนียมพระยศของ
สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี
การทูลใต้ฝ่าละอองพระบาท
การแทนตนข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับพระพุทธเจ้าข้า/เพคะ
  • หม่อมเจ้ารำเพย (17 กรกฎาคม พ.ศ. 2377 - 6 มกราคม พ.ศ. 2395)
  • พระองค์เจ้ารำเพยภมราภิรมย์ (6 มกราคม พ.ศ. 2395 - 25 ธันวาคม พ.ศ. 2411)
    • ประกาศรัชกาลที่ 4 ออกพระนามว่า สมเด็จพระนางนาถราชเทวี
    • ประกาศรัชกาลที่ 4 (ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2405) ออกพระนามว่า พระนางเธอพระองค์เจ้ารำเพยภมราภิรมย์ และ สมเด็จพระนางเธอ พระองค์เจ้ารำเพยภมราภิรมย์
    • พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ ออกพระนามว่า สมเด็จพระนางรำเพยภมราภิรมย์
  • กรมสมเด็จพระเทพศิรินทรามาตย์ (25 ธันวาคม พ.ศ. 2411 - รัชกาลที่ 6)
  • สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี (รัชกาลที่ 6 - ปัจจุบัน)

พระราชานุสาวรีย์

พระราชานุสาวรีย์ ณ โรงเรียนเทพศิรินทร์

โรงเรียนเทพศิรินทร์ ได้มีแนวคิดว่าน่าจะมีรูปเคารพของพระองค์ไว้บูชานั้น ตั้งแต่ พ.ศ. 2538 และได้สำเร็จเป็นผลใน ปี พ.ศ. 2541 โดยอัญเชิญประดิษฐาน ณ บริเวณมุขด้านหน้า อาคารเทิดพระเกียรติ เพื่อเป็นเครื่องแสดงถึงความจงรักภักดี และความกตัญญู กตเวที ที่ชาวเทพศิรินทร์ทุกคนมีต่อสมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี และยังเป็นสิ่งที่แสดงถึงเกียรติยศอันสูงสุดของชาวเทพศิรินทร์ที่ได้รับพระมหากรุณาธิคุณเป็นล้นพ้นในการนำพระนามาภิไธยของพระองค์มาเป็นชื่อของสถานศึกษา โดยเมื่อวันที่ 9 กันยายน ของทุก ๆ ปี อันเป็นวันคล้ายวันสวรรคตของพระองค์ ได้เวียนมาบรรจบครบ ทางโรงเรียนเทพศิรินทร์ อันประกอบด้วย คณะผู้บริหาร คณะครู นักเรียนเก่า นักเรียนปัจจุบัน และบุคลากรของโรงเรียน ได้จัดพิธีวางพวกมาลา และถวายราชสักการะ ณ พระราชานุสาวรีย์สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี เพื่อเป็นการสำนึกในพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ โดยเรียกวันนี้ว่า "วันแม่รำเพย"

พระราชานุสาวรีย์สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ณ โรงเรียนเทพศิรินทร์

พระราชานุสรณ์

วัดเทพศิรินทราวาสราชวรวิหาร

พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ ให้สร้างวัดเทพศิรินทราวาส เมื่อ พ.ศ. 2419 ซึ่งเป็นปีที่พระองค์ทรงมีพระชนมพรรษาครบ 25 พรรษาพอดี พระองค์จึงโปรดฯ ให้สถาปนา วัดเทพศิรินทราวาส ขึ้นเพื่อทรงเฉลิมพระเกียรติ และทรงอุทิศพระราชกุศลสนองพระเดชพระคุณแห่งองค์สมเด็จพระบรมราชชนนี สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ซึ่งได้เสด็จสวรรคตตั้งแต่ครั้งยังทรงพระเยาว์

โรงเรียนเทพศิรินทร์
การแปรอักษรพระฉายาลักษณ์สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี โดยโรงเรียนเทพศิรินทร์ ในงานจตุรมิตรสามัคคี ครั้งที่ 30

โรงเรียนเทพศิรินทร์ ได้รับการสถาปนาจาก องค์พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อวันที่ 15 มีนาคม พ.ศ. 2428 ในช่วงแรกของการจัดตั้งโรงเรียนนั้น โรงเรียนเทพศิรินทร์ได้อาศัยศาลาการเปรียญภายในวัดเทพศิรินทราวาสเป็นที่ทำการเรียนการสอน พ.ศ. 2438 สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช ได้ทรงดำริที่จะสร้างตึกเรียนสำหรับวัดเทพศิรินทราวาสขึ้น เพื่ออุทิศพระราชกุศล สนองพระเดชพระคุณแห่งองค์ สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี พระชนนี และเพื่ออุทิศพระกุศลแก่ หม่อมแม้น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา ชายาของพระองค์ ตึกเรียนหลังแรกนี้ได้รับการออกแบบให้มีศิลปะเป็นแบบโกธิคซึ่งถือว่าเป็นอาคารศิลปะโกธิคยุคแรกและมีที่เดียวในประเทศไทยโดยสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ เป็นผู้ออกแบบ และในการนี้ พระยาโชฏึกราชเศรษฐี ได้บริจาคทุนทรัพย์เพื่อสร้างตึกอาคารเรียนขึ้นด้านข้างของตึกเรียนหลังแรกอีกด้วย

พงศาวลี

อ้างอิง

เชิงอรรถ
  1. ↑ ย้อนรอยราชสกุลวงศ์ "วังหลวง", หน้า
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 มหามกุฎราชสันตติวงศ์ พระนามพระราชโอรสธิดา พระราชนัดดา, หน้า
  3. ↑ ราชสกุลจักรีวงศ์ และราชสกุลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช, หน้า
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 ส.พลายน้อย. พระบรมราชินีและเจ้าจอมมารดา. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ:บำรุงสาสน์. 2530, หน้า 41
  5. ↑ เจ้าจอมมารดาวาดในรัชกาลที่ ๕ “หนึ่งในผู้ดีแปดสายแรก” แห่งกรุงรัตนโกสินทร์
  6. ↑ "อิสลาม มอญ และจีน ในราชินีกุลรัชกาลที่ ๓ และราชินีกุลรัชกาลที่ ๕". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-12-31. สืบค้นเมื่อ 2012-06-27.
  7. ↑ "MonSudies.com - พระยารัตนจักร (หงส์ทอง)". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2011-07-14. สืบค้นเมื่อ 2008-01-17.
  8. ↑ ข้อมูลโดยสังเขปหม่อมราชวงศ์ศุภดิศ ดิศกุล - ต้นสกุลของกรมพระกำแพงเพชรอัครโยธิน
  9. ↑ จุลลดา ภักดีภูมินทร์, 'พระสัมพันธวงศ์เธอ' เก็บถาวร 2011-07-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, สกุลไทย, ฉบับที่ 2421, ปีที่ 47, ประจำวันอังคารที่ 13 มีนาคม 2544
  10. ↑ จุลลดา ภักดีภูมินทร์, สถาปนาคำนำพระนาม เก็บถาวร 2011-07-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, สกุลไทย, ฉบับที่ 2448, ปีที่ 47, ประจำวันอังคารที่ 18 กันยายน 2544
  11. ↑ จุลลดา ภักดีภูมินทร์, เล่าเรื่องมอญ เก็บถาวร 2011-07-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, สกุลไทย, ฉบับที่ 2486, ปีที่ 48, ประจำวันอังคารที่ 11 มิถุนายน 2545
  12. ↑ ศันสนีย์ วีระศิลป์ชัย. หอมติดกระดาน. พิมพ์ครั้งที่ 3. กรุงเทพฯ : มติชน, หน้า 83
  13. ↑ 13.0 13.1 13.2 "สมาคมศิษย์เก่าเทพศิรินทร์ ในพระบรมราชูปถัมภ์ - สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี". คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2012-04-03. สืบค้นเมื่อ 2012-06-27.
  14. ↑ จดหมายเหตุเรื่องทรงตั้งพระบรมวงศานุวงศ์กรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม 1, หน้า 113-115
  15. ↑ 15.0 15.1 ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาค ๗ : ๒๕๘ ประกาศพระราชพิธีโสกันต์สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์
  16. ↑ ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาคปกิรณกะ ส่วนที่ ๒ : ๓๒๖ ประกาศชำระเลขในสมเด็จพระนางนาถราชเทวี สมเด็จพระเทพศิรินทร์
  17. ↑ พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ ๔ : ๙๕. สมเด็จพระนางรำเพยภมราภิรมย์สิ้นพระชนม์
  18. ↑ ประชุมประกาศรัชกาลที่ ๔ ภาค ๖ : ๒๑๒ ประกาศการพระราชพิธีลงสรงโสกันต์พระเจ้าลูกเธอ
  19. ↑ พระราชพงศาวดาร กรุงรัตนโกสินทร์ รัชชกาลที่ ๔ : ๓๑. สมเด็จพระนางรำเพยภมราภิรมย์ประสูติเจ้าฟ้าจุฬาลงกรณ์
  20. ↑ พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๕:ตอนที่-๘
  21. ↑ ราชอาณาจักรสยาม[ลิงก์เสีย]
  22. ↑ ตะเกียงคู่. สายหยุดพุดจีบจีน. กรุงเทพฯ:เยลโล่การพิมพ์, 2534. หน้า 41-47
บรรณานุกรม
วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี
ก่อนหน้า สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี ถัดไป
สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี
สมเด็จพระบรมราชินีแห่งราชอาณาจักรสยาม
(พ.ศ. 2395 - 9 กันยายน พ.ศ. 2404) 		สมเด็จพระศรีพัชรินทราบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

Read other articles:

Бальтазар (маг)

Бальтазар Народився 54 до н. е.Помер 6 січня 55[1][2][3]Національність чорношкірі[d][4]Діяльність астролог, правительЧленство Три царя  Медіафайли у Вікісховищі Святий Бальтазар (також званий Бальтазар, Бальтасар і Бітісарія[5]) — згідно з західною

 

القارئ

  لالفيلم المبني على الكتاب، طالع القارئ (فيلم). لother uses، طالع (disambiguation). The Reader Der Vorleser   معلومات الكتاب المؤلف برنهارد شلينك البلد ألمانيا اللغة لغة ألمانية تاريخ النشر 1995  [لغات أخرى]‏ النوع الأدبي خيال تاريخي  الموضوع الهولوكوست،  وشعور بالذنب  التقد...

 

Partai Demokrasi Indonesia Perjuangan

Penyuntingan Artikel oleh pengguna baru atau anonim untuk saat ini tidak diizinkan.Lihat kebijakan pelindungan dan log pelindungan untuk informasi selengkapnya. Jika Anda tidak dapat menyunting Artikel ini dan Anda ingin melakukannya, Anda dapat memohon permintaan penyuntingan, diskusikan perubahan yang ingin dilakukan di halaman pembicaraan, memohon untuk melepaskan pelindungan, masuk, atau buatlah sebuah akun. Artikel ini bukan mengenai Partai Demokrasi Indonesia atau Partai Demokrat (Indon...

Pacific saury

Species of fish Not to be confused with the saury (Cololabis adocetus). This article needs additional citations for verification. Please help improve this article by adding citations to reliable sources. Unsourced material may be challenged and removed.Find sources: Pacific saury – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2022) (Learn how and when to remove this template message) Pacific saury Scientific classification Domain: Eukaryota Kingdom...

 

Kuil Sri Poyyatha Vinayagar Moorthi

Kuil Sri Poyyatha Vinayagar Moorthi (tampak depan)Kuil Sri Poyyatha Vinayagar Moorthi terletak di Tanah Melayu, Melaka. Pembangunan kuil ini selesai pada tahun 1781. Kuil ini termasuk kuil Hindu. Para pembangunnya adalah orang beragama Hindu yang datang ke Tanah Melayu. Bentuk kuil masih sama seperti pada awal pembangunannya. Bentuk bangunan dirancang oleh masyarakat Chetti Melaka. Nama kuil diperoleh dari pembaktian masyarakat Hindu kepada tuhan yang disebut Vinayagar. Dalam bahasa lain juga...

 

Sigismond de Prusse (1864-1866)

Si ce bandeau n'est plus pertinent, retirez-le. Cliquez ici pour en savoir plus. Cet article peut contenir un travail inédit ou des déclarations non vérifiées (décembre 2018). Vous pouvez aider en ajoutant des références ou en supprimant le contenu inédit. Sigismond de PrusseBiographieNaissance 15 septembre 1864Nouveau PalaisDécès 18 juin 1866 (à un an)Nouveau PalaisSépulture FriedenskircheNationalité allemandeFamille Maison de HohenzollernPère Frédéric III d'Allemag...

Leptospira interrogans

Leptospira interrogans Leptospira interrogans Jhormita Pewarnaan GramGram-negatif TaksonomiSuperdomainBiotaDomainBacteriaSubkerajaanNegibacteriaFilumSpirochaetotaKelasSpirochaetiaOrdoLeptospiralesFamiliLeptospiraceaeGenusLeptospiraSpesiesLeptospira interrogans Jhormita lbs Leptospira interrogans adalah spesies bakteri dalam genus Leptospira yang menjadi patogen pada sejumlah hewan dan manusia, serta menjadi penyebab leptospirosis yang bersifat zoonotik.[1] L. interrogans banyak ditemu...

 

الحسن بنغورا

الحسن بنغورا   معلومات شخصية الميلاد 30 مارس 1992 (العمر 31 سنة)[1]كوناكري  الطول 1.74 م (5 قدم 8 1⁄2 بوصة) مركز اللعب وسط الجنسية غينيا  معلومات النادي النادي الحالي Chania FC [الإنجليزية]‏ الرقم 19 مسيرة الشباب سنوات فريق Étoile de Guinée [الإنجليزية]‏ 2010–2011 ...

 

Triángulo de Palliser

Mapa del triángulo de Palliser (en rojo, suelo marrón; en naranja, suelo marrón oscuro; y en amarillo, suelo negro) El triángulo de Palliser (del inglés: Palliser's Triangle or Palliser Triangle) es una región en gran parte semiárida de estepa en las provincias de las praderas (Prairie Provinces) del oeste de Canadá que se determinó que era inadecuada para la agricultura debido a su clima desfavorable. El suelo de esta zona es de color marrón oscuro o negro y es muy rico en nutrient...

Daftar galaksi cincin

Artikel ini merupakan daftar galaksi cincin. Galaksi cincin, seperti namanya, adalah galaksi spiral dengan piringan galaksi terstruktur atau terdistorsi menjadi bentuk cincin atau mirip torus. Objek Hoag, ditemukan oleh Art Hoag pada tahun 1950, adalah contoh prototipe dari galaksi cincin. Daftar Daftar ini belum tentu lengkap. Anda dapat membantu Wikipedia dengan mengembangkannya. Nama Gambar Nomor katalog Jarak Catatan Galaksi Cartwheel ESO 350-40, PGC 2248 500 Mly Galaksi lentikular NGC 60...

 

Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne

Polish educational publisher Offices of the WSiP Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne (WSiP; the company name has been variously translated as School and Pedagogical Publications, Scholastic and Pedagogical Publisher or Publishing House for School and Pedagogical Books) is a Polish educational book publisher founded in Warsaw, Poland, in 1945.[1][2][3] The company has been described as known to all Polish students and educators.[1] It had a monopoly on textbook p...

 

The Letter (2019 film)

2019 film The LetterFilm posterDirected byMaia LekowChris KingRelease date 19 November 2019 (2019-11-19) (Amsterdam) CountryKenyaLanguageSwahili The Letter is a 2019 Kenyan documentary film directed by Maia Lekow and Chris King. It was selected as the Kenyan entry for the Best International Feature Film at the 93rd Academy Awards, but it was not nominated.[1] Synopsis A young man visits his grandmother's village to find out she has been accused of witchcraft.[2&...

Mystic Comics

For the CrossGen comic book, see Mystic (comics). Mystic Comics is the name of three comic book series published by the company that eventually became Marvel Comics. The first two series were superhero anthologies published by Marvel's 1930-1940s predecessor, Timely Comics, during what fans and historians call the Golden Age of comic books.[1] The third, simply titled Mystic, was a horror fiction-suspense anthology from Marvel's 1950s forerunner, Atlas Comics. Mystic Comics (Timely) M...

 

Soprano recorder

Three-part soprano recorder in castello or zapatero boxwood Part of a series onMusical instruments Woodwinds Piccolo Flute Oboe Cor anglais Clarinet Saxophone Bassoon Contrabassoon Bagpipes Recorder Brass instruments Trumpet Cornet Flugelhorn French horn Mellophone Tenor horn Trombone Baritone horn Euphonium Tuba String instrumentsBowed Violin Viola Cello Double bass Huqin Hurdy-gurdy Plucked Guitar Bass guitar Banjo Guzheng Harp Lyre Mandolin Koto Shamisen Sitar Tambura Ukulele Zither Percus...

 

Dorian Gray (character)

Fictional character This article has multiple issues. Please help improve it or discuss these issues on the talk page. (Learn how and when to remove these template messages) This article includes a list of general references, but it lacks sufficient corresponding inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (December 2017) (Learn how and when to remove this template message) This article needs additional citations for verification. Please help i...

Omar Milanetto

Italian footballer Omar Milanetto Personal informationDate of birth (1975-11-30) November 30, 1975 (age 48)Place of birth Venaria Reale, ItalyHeight 1.75 m (5 ft 9 in)[1]Position(s) MidfielderYouth career1990–1993 Genoa1993–1994 JuventusSenior career*Years Team Apps (Gls)1993–1994 Juventus 0 (0)1994–1997 Fiorenzuola 64 (3)1996–1997 → Monza (loan) 19 (2)1997–2000 Como 81 (5)2000–2004 Modena 114 (13)2004–2006 Brescia 64 (9)2006–2011 Genoa 154 (10)...

 

Edward McWade

American actor Edward McWadeFrom a 1920 magazineBorn(1865-01-14)January 14, 1865Washington, D.C. U.S.DiedMay 17, 1943(1943-05-17) (aged 78)Los Angeles, California, U.S.Occupation(s)Actor, screenwriterYears active1889-1943Spouse Margaret May Fish ​(m. 1897)​ Edward McWade (January 14, 1865 – May 17, 1943) was an American actor, and screenwriter.[1] Biography McWade was born in Washington, D.C., on January 14, 1865. His father was notable sta...

 

Kemasukan Setan (film 1974)

Untuk kegunaan lain, lihat Kemasukan Setan. Kemasukan SetanSutradara Deddy Armand Produser Wim Umboh Ditulis oleh Wim Umboh PemeranPaula RumokoyDewi Rosaria IndahRahayu EffendiSoekarno M. NoorRachmat HidayatDicky ZulkarnaenKusno SudjarwadiRita ZaharahMaruli SitompulYan BastianPenata musikIdris SardiSinematograferLeo FioolePenyuntingWim UmbohTanggal rilis1974Durasi... menitNegara Indonesia Bahasa Indonesia Kemasukan Setan adalah film Indonesia tahun 1974 dengan disutradarai oleh Deddy Ar...

Leviathan (Canada's Wonderland)

Roller coaster LeviathanA picture of Leviathan's sculpture, plaza, station, and lift hill.Canada's WonderlandLocationCanada's WonderlandPark sectionMedieval FaireCoordinates43°50′40.22″N 79°32′32.76″W / 43.8445056°N 79.5424333°W / 43.8445056; -79.5424333StatusOperatingSoft opening date27 April 2012 (2012-04-27)[2]Opening date6 May 2012 (2012-05-06)[1]CostUS$28,000,000General statisticsTypeSteelManufacturerBollig...

 

Northcliff

For the small community in the midwestern United States, see Northcliff, Indiana. Place in Gauteng, South AfricaNorthcliffNorthcliff seen from Northcliff HillNorthcliffShow map of GautengNorthcliffShow map of South AfricaCoordinates: 26°8′46″S 27°58′12″E / 26.14611°S 27.97000°E / -26.14611; 27.97000CountrySouth AfricaProvinceGautengMunicipalityCity of JohannesburgMain PlaceJohannesburgEstablished1934Area[1] • Total9.06 km2 (3.50...

 

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!