Zespół Parków Krajobrazowych nad Dolną Wisłą (do lipca 2018 r. Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego) – zespół obejmujący trzy parki krajobrazowe: Chełmiński, Góry Łosiowe i Nadwiślański. Powierzchnia Zespołu wynosi obecnie ponad 60 tys. ha i obejmuje obszar od Bydgoszczy do Nowego. Administracyjnie położony jest on na terenie 4 powiatów i 17 gmin.
W 1993 r. w Dolinie Dolnej Wisły utworzono pierwszy park krajobrazowy, który nosił nazwę Zespół Nadwiślańskich Parków Krajobrazowych (Rozporządzenie nr 142/93 Wojewody Bydgoskiego z dnia 6 maja 1993 r., Dz. Urz. nr 11 z dn. 9 sierpnia 1993 r.). Park obejmował wtedy ochroną lewy brzeg Wisły na powierzchni 33306,5 ha. W 1998 r. na prawym brzegu Wisły, w ówczesnym województwie toruńskim, powołano Chełmiński Park Krajobrazowy (Rozporządzenie nr 11/98 Wojewody Toruńskiego, Dz. Urz. nr 16 z 1998 r., póz. 89) o powierzchni 22336 ha. W tym samym roku zmieniono nazwę Zespołu Nadwiślańskich Parków Krajobrazowych na Nadwiślański Park Krajobrazowy (Rozporządzenie nr 33/98 Wojewody Bydgoskiego z dnia 31 sierpnia 1998 r., Dz. Urz. nr 54 z dn. 11 września 1998 r., póz. 256).
W marcu 1999 r., po reformie administracyjnej, nastąpiło połączenie dwóch parków (prawobrzeżnego i lewobrzeżnego) w Park Krajobrazowy Doliny Dolnej Wisły (Rozporządzenie nr 50/99 Wojewody Kujawsko-pomorskiego, Dz. Urz. nr 24 z dn. 13 kwietnia 1999 r., póz. 142). W dniu 21 maja 2003 r. Park Krajobrazowy Doliny Dolnej Wisły zmienił swoją nazwę na Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego (Zarządzenie nr. 144/03 Wojewody Kujawsko-Pomorskiego z dnia 21 maja 2003 r.), pozostając formalnie jednym parkiem.
8 września 2005 r. Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego został podzielony na dwa oddzielne parki: Chełmiński Park Krajobrazowy i Nadwiślański Park Krajobrazowy (Rozporządzenie nr 19/2005 i 20/2005 Wojewody Kujawsko-pomorskiego, Dz. Urz. nr 108, poz. 1873 i 1874) i tego samego dnia parki te zostały połączone w zespół nazwany identycznie jak poprzednio Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego, będącym jednak obecnie zespołem parków, a nie jak wcześniej jednym parkiem (Zarządzenie nr 349/2005 Wojewody Kujawsko-pomorskiego).
W lipcu 2018 r. do zespołu włączono utworzony w maju tego samego roku Park Krajobrazowy Góry Łosiowe, zmieniając jednocześnie jego nazwę na Zespół Parków Krajobrazowych nad Dolną Wisłą[1].
piaszczyste wyspy, ławice piasku – miejsca gniazdowania wielu ptaków;
lasy łęgowe – europejski odpowiednik tropikalnych lasów deszczowych; mają najbardziej złożoną strukturę przestrzenną wśród lasów naszego kontynentu, miejsce lęgu dla ptactwa wodno-błotnego;
strefa zboczowa o nachyleniu do 50 stopni i deniwelacjach 60–70 m, porośnięta grądem zboczowym (dąb, lipa, grab, klon), z obrywami, osuwiskami oraz źródłami i wysiękami wód podziemnych; na zboczach zachodnich i południowych występują murawy kserotermiczne (stepowe);
Dolina Wisły jest miejscem bytowania, a zwłaszcza szlakiem wędrówek wielu gatunków zwierząt, szczególnie ptaków. Na wilgotnych i mokrych siedliskach licznie gniazduje ptactwo wodno-błotne.
Oprócz zasobów przyrodniczych park szczyci się zabytkami kultury (grodziska, założenia parkowo-pałacowe, zabudowania pomennonickie)[2].
Osobliwością parku krajobrazowego są ponadto pozostałości starych sadów, w których znaleziono kilkadziesiąt tradycyjnych odmian drzew owocowych, głównie jabłoni i grusz, co stało się przyczynkiem do założenia kolekcji i szkółki starych odmian w Chrystkowie[2].
Rezerwaty przyrody na terenie Zespołu Parków
Góra św. Wawrzyńca – stepowy, ochroną objęty jest wał obronny dawnego grodziska w Kałdusie koło Chełmna, który porasta roślinność ciepłolubna (kserotermiczna).
Grabowiec – leśny, położony na północny zachód od Sartowic, utworzony w celu ochrony naturalnego lasu liściastego z przewagą grabu; posiada liczne wąwozy i wzniesienia o dużych walorach krajobrazowych.
Jezioro Fletnowskie – geomorfologiczny, obejmuje polodowcowe jezioro rynnowe z osadami, które pozwalają badać zmiany rozwoju doliny Wisły.
Las Mariański – leśny, położony na północ od Ostromecka, na zboczach poprzecinanych jarami i strumieniami Doliny Dolnej Wisły; chroni grąd zboczowy. W rezerwacie występują liczne źródliska, z których Źródło Marii jest eksploatowane.
Płutowo – leśny, ścisły rezerwat przyrody, w którym ochroną objęty jest grąd subkontynentalny; zajmuje głęboki parów ze strumieniem w okolicach wsi Płutowo.
Reptowo – faunistyczny, położony przy wsi o tej samej nazwie, na północ od Ostromecka; powstał w celu ochrony siedlisk czapli siwej.
Śnieżynka – leśny, obejmuje śródpolny parów z przepływającym przez niego strumykiem; zbocza wąwozu porasta las liściasty.
Zespół Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego posiada duże walory turystyczne wynikające z faktu, że na jego terenie lub w jego okolicach znajdują się liczne zabytki; i tak najważniejszymi są:
Przez tereny ZPKnDW przebiega lub o nie zahacza wiele szlaków rowerowych i pieszych, którymi opiekują się: Regionalny Oddział PTTK „Szlak Brdy”, Miejski Oddział PTTK w Bydgoszczy, Miejski Oddział PTTK w Toruniu, Oddział PTTK w Grudziądzu, Oddział PTTK w Kwidzynie, Pomorskie Porozumienie Oddziałów PTTK w Gdańsku, Bydgoskie Towarzystwo Cyklistów i urzędy gmin.
Atrakcjami turystycznymi na terenie ZPKnDW są również liczne obiekty przyrodnicze jak: Jaskinia Bajka koło Gądecza, Czarcie Góry i osuwiska sartowickie koło Świecia oraz liczne starorzecza.
↑ abcdMarcysiakM.KatarzynaMarcysiakM., Ochrona przyrody – Bydgoszcz i okolice., [w:] Przyroda Bydgoszczy, JózefJ.Banaszak (red.), Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, 2004, ISBN 83-7096-531-8, OCLC749637427. Brak numerów stron w książce
