Wybory do Senatu Republiki Czeskiej w 2022 roku odbyły się 23 i 24 września 2022 roku (I tura) oraz 30 września i 1 października 2022 roku (II tura), zgodnie z postanowieniem prezydentaMiloša Zemana z 6 kwietnia 2022 roku[1]. Wybrano w nich na sześcioletnią kadencję 27 senatorów, odnawiając tym samym 1/3 składu Senatu.
Podstawą do przeprowadzenia wyborów była Ustawa z dnia 27 września 1995 o wyborach do Parlamentu Republiki Czeskiej oraz zmianie i uzupełnieniu niektórych innych ustaw (Zákon ze dne 27. září 1995 o volbách do Parlamentu České republiky a o změně a doplnění některých dalších zákonů)[2]. Głosowanie odbyło się jedynie w części państwa – w 27 okręgach jednomandatowych o numerach (1, 4, 7...) – gdyż co dwa lata odnawiana jest 1/3 składu izby (27 z 81 mandatów)[a].
Głosowanie przeprowadzono na zasadzie większości bezwzględnej[b]. Jeśli żaden z kandydatów nie uzyskał w danym okręgu ponad 50% głosów ważnych, po sześciu dniach od zakończenia głosowania odbyła się decydująca tura z udziałem dwóch kandydatów z najlepszymi wynikami w I turze[c]. Liczba ludności żadnego z okręgów nie mogła być niższa lub wyższa o 15% lub więcej od średniej liczby mieszkańców przypadającej na mandat w skali państwa (tzw. normy przedstawicielskiej)[d].
Czynne prawo wyborcze przysługiwało każdemu obywatelowi Republiki Czeskiej, który najpóźniej w drugim dniu głosowania (I tura) ukończył 18. rok życia[e]. Bierne prawo wyborcze miały osoby z prawem czynnym, które najpóźniej w drugim dniu głosowania ukończyły 40. rok życia[f]. Zgłaszać kandydatów mogły partie i ruchy polityczne oraz ich koalicje, ponadto prawo wysunięcia swojej kandydatury przysługiwało każdemu wyborcy, który przedłożył okręgowej komisji wyborczej 1000 podpisów poparcia wyborców zamieszkałych w danym okręgu[g].
Podział miejsc w Senacie przed wyborami
Kolumna wyróżniona odcieniem czerwonym wskazuje liczbę mandatów senatorskich wygasających i obsadzanych na nowo w 2022 roku, a wiersze wyróżnione odcieniem żółtym oznaczają partie wchodzące w skład koalicji rządowej sprzed wyborów.
Wybory do Senatu w 2022 roku były pierwszymi odbywającymi się w czasie trwania IX kadencji Izby Poselskiej. Władzę w kraju sprawuje od grudnia 2021 roku rządPetra Fiali, gabinet koalicji ODS, KDU-ČSL, TOP 09, STAN i Piratów[3][4]. Przed wyborami do Senatu w 2022 roku koalicja rządowa posiadała większość bezwzględną w obu izbach parlamentu – w Senacie partie ją tworzące reprezentowało 55 na 81 deputowanych.
Przewodniczącym Senatu przed wyborami był Miloš Vystrčil z ODS, sprawujący tę funkcję od lutego 2020 roku.
Lista senatorów, którzy nie ubiegają się o reelekcję
Podano nazwę partii lub ruchu zgłaszającego danego kandydata do poprzednich wyborów.
O 27 mandatów senatorskich ubiegało się 178 kandydatów zgłoszonych przez partie i ruchy polityczne oraz siedmioro niezależnych. Żadne ze stronnictw nie wysunęło kandydatów we wszystkich okręgach; w ponad połowie okręgów zarejestrowano przedstawicieli ANO 2011 (22) oraz Wolności i Demokracji Bezpośredniej (19)[5]. Współrządząca od wyborów 2021 koalicja Spolu (KDU-ČSL, Obywatelska Partia Demokratyczna i TOP 09) poparła łącznie 19 kandydatur[6].
Cztery spośród stronnictw reprezentowanych w Senacie nie musiały bronić w 2022 roku wygasających mandatów: Czeska Partia Piratów, Marek Hilšer do Senatu, Ostrawiak i Senator 21. Łącznie o ponowny wybór ubiegało się 22 senatorów, w tym:
ponownie z ramienia tej samej partii – po trzech senatorów KDU-ČSL i ODS, po dwóch reprezentantów TOP 09 i STAN oraz po jednym deputowanym ANO 2011, ČSSD, HPP 11, SD-SN[i], SLK i Zielonych;
Pierwsza tura głosowania rozpoczęła się 23 września 2022 (godziny 14–22), a zakończyła kolejnego dnia (godziny 8–14)[j]. Frekwencja wyniosła 42,65%; najwyższa była w okręgu nr 52 – Igława (48,93%), najniższa w okręgu nr 4 – Most (32,74%)[7].
Dzięki uzyskaniu bezwzględnej większości głosów mandaty senatorskie w I turze zdobyło trzech kandydatów: Petr Fiala z ramienia KDU-ČSL (okręg nr 46 – Uście nad Orlicą[k]), Jiří Růžička z ramienia TOP 09 (okręg nr 25 – Praga 6) i Ladislav Václavec z ramienia ANO (okręg nr 64 – Bruntál)[8]. W pozostałych 24 okręgach konieczne było przeprowadzenie kolejnej tury wyborów.
Druga tura
Decydującą turę przeprowadzono 30 września i 1 października 2022 w godzinach analogicznych do poprzedniej rundy głosowania.
Zmierzyli się w niej kandydaci: ANO 2011 (17), Obywatelskiej Partii Demokratycznej (9), KDU-ČSL (6), TOP 09 (3), Senatora 21 (2), dalszych partii i ruchów: Burmistrzowie i Niezależni, Burmistrzowie na rzecz Kraju Libereckiego, Czeska Partia Socjaldemokratyczna, Jihočeši 2012, NIEZALEŻNI, ProMOST, Ruch na rzecz Pragi 11, Tabor 2020, Wolność i Demokracja Bezpośrednia, Zjednoczeni Demokraci – Stowarzyszenie Niezależnych (po 1) oraz jeden niezależny.
Najwięcej było pojedynków między przedstawicielami ANO i ODS – siedem[9].
Liczba kandydatów z ramienia danych partii i ruchów w II turze[9]
Frekwencja była o ponad 23 punkty procentowe niższa niż tydzień wcześniej – 19,44%; ponownie najwięcej osób zagłosowało w okręgu nr 52 – Igława (38,74%), najmniej w okręgu nr 1 – Karlowe Wary (10,51%)[10].
Kolumna wyróżniona odcieniem zieleni wskazuje liczbę mandatów senatorskich obsadzonych przez dane stronnictwa w 2022 roku.
Największą liczbę mandatów zdobyła ODS i po dwuletniej przerwie ponownie uzyskała liczniejszą reprezentację od koalicji STAN i SLK. Łącznie ówczesne partie koalicji rządowej (ODS, KDU-ČSL, TOP 09, Piraci i STAN) powiększyły stan posiadania o pięć mandatów. Przewodniczącym Senatu pozostał Miloš Vystrčil z ODS
Lista wybranych senatorów
Gwiazdką oznaczono deputowanych, którzy ubiegali się o reelekcję. W nawiasach podano miejsce zajęte przez danego kandydata w I turze.
↑Alena Dernerová zdobyła mandat z ramienia SD-SN w ponownych wyborach w okręgu nr 4 – Most w 2017 roku. W unieważnionych wcześniej wyborach była kandydatką ruchu Severočeši.cz.
↑Na podstawie § 19 ustawy o wyborach do Parlamentu Republiki Czeskiej.
↑W okręgu nr 46 startowało tylko dwóch kandydatów – II tura byłaby niezbędna tylko przy uzyskaniu przez obu równej liczby głosów.
↑Liczba wyborców, którym wydano koperty na karty wyborcze, a którzy nie oddali głosu.
↑Wysunięty przez T2020 w ramach koalicji wyborczej z KDU-ČSL, ODS i TOP 09.
↑ abcdeWysunięty/a przez ODS w ramach koalicji wyborczej z KDU-ČSL i TOP 09.
↑ abWysunięty przez TOP 09 w ramach koalicji wyborczej z ODS i KDU-ČSL.
↑Wysunięty przez TOP 09 w ramach koalicji wyborczej z ODS, KDU-ČSL i STAN.
↑Wysunięta przez KDU-ČSL w ramach koalicji wyborczej z Bezpartyjnymi.
↑Wysunięty przez KDU-ČSL w ramach koalicji wyborczej z ruchem Razem dla Kraju.
↑ abcWysunięta przez KDU-ČSL w ramach koalicji wyborczej z ODS i TOP 09.
↑Wysunięty przez ODS w ramach koalicji wyborczej z ČSSD oraz ruchami Wasi Burmistrzowie i Fakt Brno.
↑Wysunięty przez ANO w ramach koalicji wyborczej z ČSSD.
↑Wysunięty przez STAN w ramach koalicji wyborczej z Obywatelami Patriotów. W poprzednich wyborach kandydował z ramienia Obywateli Patriotów.
↑W poprzednich wyborach kandydował z ramienia ANO 2011.
↑Wysunięty przez HPP 11 w ramach koalicji wyborczej z Partią Zielonych i ruchem Senator 21.
↑Wysunięta przez STAN w ramach koalicji wyborczej z Partią Zielonych, Partią Liberalno-Ekologiczną i ruchem Senator 21. W poprzednich wyborach kandydowała z ramienia KDU-ČSL.
↑Wysunięty przez ČSSD w ramach koalicji wyborczej z ANO 2011.