Wybory do Senatu Republiki Czeskiej w 1996 roku odbyły się 15 i 16 października (I tura) oraz 22 i 23 października 1996 (II tura), zgodnie z postanowieniem prezydentaVáclava Havla z 21 grudnia 1995[1]. Wyłoniono w nich wszystkich 81 członków I kadencji Senatu. Stało się jedyny raz po ustanowieniu tego organu, bowiem zgodnie z Konstytucją Republiki Czeskiej senatorowie są wybierani na 6-letnią kadencję, przy czym co 2 lata odnawiana jest 1/3 składu izby (27 deputowanych).
Podstawą do przeprowadzenia wyborów była Ustawa z dnia 27 września 1995 o wyborach do Parlamentu Republiki Czeskiej oraz zmianie i uzupełnieniu niektórych innych ustaw (Zákon ze dne 27. září 1995 o volbách do Parlamentu České republiky a o změně a doplnění některých dalších zákonů)[2]. Odbyły się one w 81 okręgach jednomandatowych na zasadzie większości bezwzględnej[a]. Jeśli żaden z kandydatów nie uzyskał w danym okręgu ponad 50% głosów ważnych, po 6 dniach od zakończenia głosowania odbywała się decydująca tura w z udziałem 2 kandydatów z najlepszymi wynikami w I turze[b].
Były to jedyne wybory do Senatu Republiki Czeskiej, w których wyłoniono cały skład izby, a także jedyna elekcja Senatu przeprowadzona równocześnie na obszarze całego kraju oraz niezależnie od wyborów samorządowych[3]. Od 1996 co kolejne 2 lata odnawiana jest 1/3 mandatów, czyli głosowania przeprowadzane jest w 27 okręgach. Senatorów wyłonionych w 1996 podzielono z tego względu na 3 klasy, zależnie od długości kadencji i numeru okręgu – w pierwszej deputowanych wybrano na 2 lata (okręgi o numerach ), w drugiej na 4 lata (okręgi o numerach ), w trzeciej na 6 lat (okręgi o numerach )[c].
Podział okręgów wyborczych według długości kadencji senatorów wybranych w 1996[c]
Liczba ludności każdego z okręgów nie mogła niższa lub wyższa o 15% od średniej liczby mieszkańców przypadającej na mandat w skali państwa (tzw. normy przedstawicielskiej)[d].
Czynne prawo wyborcze przysługiwało każdemu obywatelowi Republiki Czeskiej, który najpóźniej w drugim dniu głosowania (I tura) ukończył 18. rok życia[e]. Bierne prawo wyborcze miały osoby z prawem czynnym, które najpóźniej w drugim dniu głosowania ukończyły 40. rok życia[f]. Zgłaszać kandydatów mogły partie i ruchy polityczne oraz ich koalicje, ponadto prawo wysunięcia swojej kandydatury przysługiwało każdemu wyborcy, który przedłożył okręgowej komisji wyborczej 1000 podpisów poparcia wyborców zamieszkałych w danym okręgu[g].
Pierwsza tura głosowania rozpoczęła się 15 października 1996 (godziny 14–22), a zakończyła kolejnego dnia (godziny 7–14)[h]. Frekwencja wyniosła 35,08%; najwyższa była w okręgu nr 27 – Praga 1 (49,72%), najniższa w okręgu nr 5 – Chomutov (20,89%)[5].
Dzięki uzyskaniu bezwzględnej większości głosów mandaty senatorskie w I turze zdobyło 3 kandydatów ODS i 1 przedstawiciel KDU–ČSL. Największy odsetek głosów – 54,13% – uzyskał Jan Koukal z ODS (okręg nr 25 – Praga 6)[6]. W pozostałych 77 okręgach konieczne było przeprowadzenie kolejnej tury wyborów; w 73 na 1. miejscu znajdowali się kandydaci ODS, w 2 – ODA, w 1 – KDU–ČSL i KSČM[7].
Druga tura
W decydującej turze wyborów zmierzyli się kandydaci: Obywatelskiej Partii Demokratycznej (76), Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej (48), Unii Chrześcijańskiej i Demokratycznej – Czechosłowackiej Partii Ludowej (17), Obywatelskiego Sojuszu Demokratycznego (7), Komunistycznej Partii Czech i Moraw (4), Unii Demokratycznej (1) oraz 1 kandydat niezależny[7]. Najwięcej było pojedynków między przedstawicielami pierwszych dwóch z wymienionych partii – 47[8].
Drugą turę przeprowadzono 22 i 23 października 1996 w godzinach analogicznych do poprzedniej rundy głosowania. Frekwencja była niższa niż tydzień wcześniej – 30,63%; najwięcej osób zagłosowało w okręgu nr 20 – Praga 4 (40,94%), najmniej w okręgu nr 70 – Ostrawa-miasto (17,47%)[9].
Zwycięzcą wyborów została ODS, która zdobyła łącznie 32 mandaty. Miejsca w Senacie uzyskały również wszystkie partie, których przedstawiciele znaleźli się w II turze: ČSSD – 25, KDU-ČSL – 13, ODA – 7, KSČM – 2 i DEU – 1, a także kandydat niezależny[10]. Najlepszy procentowo wynik w ponownym głosowaniu – 72,91% – uzyskała Jitka Seitlová z KDU-ČSL (okręg nr 63 – Przerów)[11]. Spośród 77 senatorów wyłonionych w II turze 33 uzyskało najlepszy wynik także tydzień wcześniej, zaś 44 zajęło w I turze 2. pozycję[12].
Wytłuszczono imiona i nazwiska oraz odsetek głosów oddanych na kandydatów, którzy zdobyli mandaty w I turze głosowania. W nawiasach podano miejsce zajęte przez danego kandydata w I turze.