Jest największym czeskim uzdrowiskiem i największym z miast tworzących tzw. zachodnioczeski trójkąt uzdrowiskowy (Karlowe Wary – Mariańskie Łaźnie – Franciszkowe Łaźnie). Według danych z 1 stycznia 2024 Karlowe Wary zamieszkuje 49 353 osób (20. miejsce w Czechach)[1], a powierzchnia miasta wynosi 59,10 km².
Znaczną część miasta zajmują tereny górskie. W jego granicach znajdują się szczyty:
Vítkův vrch, 644 m n.p.m.
Výšina věčného mládí, 638 m n.p.m.
Doubská hora, 610 m n.p.m.
Výšina přátelství, 556 m n.p.m.
Tři kříže, 554 m n.p.m.
Jižní vrch, 514 m n.p.m.
Čertův kámen, 512 m n.p.m.
Vřesový vrch, 476 m n.p.m.
Jelení skok, 473 m n.p.m.
Helenin dvůr, 435 m n.p.m.
Przez miasto przepływają cztery rzeki – Ohrza oraz jej trzy dopływy: płynąca przez śródmieście Teplá, Rolava i Chodovský potok. Na Teplej w graniczącej z Karlowymi Warami miejscowości Březová utworzono poprzez budowę 40-metrowej zapory wodnej w 1934 sztuczne jezioro Březová, którego głównym celem jest ochrona miasta przed powodziami.
Tereny górskie znajdują się w obrębie Parku Krajobrazowego Lasu Sławkowskiego.
Rynek w połowie XIX wPromenada nad Teplą ok. 1900Wkroczenie wojsk niemieckich w 1938
Historia Karlowych Warów rozpoczyna się w 1350, kiedy przyszły cesarz Karol IV postanowił przy odkrytym nad rzeką Teplá, w lasach łokieckich, gorącym źródle założyć osadę nazwaną Gorące Łaźnie koło Łokci, przemianowaną potem od imienia Karol (Karl) na Karlowe Wary. Dwadzieścia lat później, 14 sierpnia 1370, ten sam cesarz nadał miejscowości prawa miejskie.
W 1522 w Lipsku lekarz Václav Payer wydał pierwszą specjalistyczną książkę o właściwościach leczniczych wód bijących z karlowarskich źródeł. Wkrótce jednak nadszedł kres świetności miasteczka – w 1582 doszło do wielkiej powodzi, a podczas pożaru w 1604 spłonęło 99 spośród 102 budynków. W 1618 wybuchła wojna trzydziestoletnia, co spowodowało drastyczne zmniejszenie się liczby kuracjuszy. Karlowarczanie musieli znaleźć inne źródła dochodów – rzemiosło.
Odrodzenie Karlowych Warów jako uzdrowiska przyniósł wiek XVIII. Wśród odwiedzających miasto najliczniejszą grupę stanowiła szlachta saska, polska i rosyjska. Duże znaczenie dla popularyzacji uzdrowiska, przede wszystkim wśród Rosjan, miał – w latach 1711–1712 – dwukrotny pobyt cara Piotra Wielkiego. W roku 1707 Karlowe Wary uzyskały status wolnego miasta królewskiego.
Odbudowa miasta po katastrofalnym pożarze z 1759 r., który zniszczył większość drewnianych budynków, była zapowiedzią wielkich przemian, które miały nastąpić sto lat później. Powstały wtedy m.in. Grandhotel Pupp, teatr i Kolumnada Zdrojowa (wszystkie przebudowane w XIX wieku). Zbudowane na nowo uzdrowisko szybko przyciągnęło klientelę, głównie z Królestwa Prus i innych krain niemieckich. Byli wśród nich książęta, bogata szlachta oraz czołowe postacie nauki i sztuki. M. in. w sierpniu 1786 r. przebywali tu książę saski Karol August, poeta Johann W. von Goethe (który pracował tu nad pierwszym, ośmiotomowym wydaniem swoich pism[2]), filozof i pisarz Johann Gottfried Herder z żoną Karoliną oraz dama saskiego dworu Charlotte von Stein[3].
W połowie XIX w. Łucja Rautenstrauchowa w swym reportażu pt. „Miasta, góry i doliny” (t. 1, 1844) przeciwstawiała bogaty, megalomański Karlsbad biedzie otaczających go wsi, a także znacznie spokojniejszemu i kameralnemu uzdrowisku w Marienbadzie. Pisząc ...o Karlsbadzie, którego sława krańców, można mówić, Europy doszła (…) dodawała, że jawił się on jej jako ...zjazd wszystkich bogaczy świata, cel wszystkich świetnych elegantek, miejsce, gdzie złoto potokiem płynie (…), gdzie panują ...uczty świetne, zgiełk, hałas, zabawy i wszelkie rozkosze, jakie świat niesie próżności, a których ostentacya i rozrzutność pierwszemi są warunkami[4]. Nawiązując do faktu, że w uzdrowisku często spotykali się mniej lub bardziej dyskretnie czołowi politycy z różnych państw i obozów, dodawała przewidująco: Skaliste ściany tego ciasnego wąwozu, nawykły równie do zwierzeń miłosnych, jako i do sporów, gdzie o losy krajów się ścierano, nieraz zapewne jeszcze udzielą swego tajemnego cienia miłosnej parze lub dyplomatycznej głowie[4].
W 1807 Jan Becher rozpoczął produkcję likieru Becherovka – w późniejszych latach najsłynniejszego karlowarskiego wyrobu. Największym zakładem przemysłowym, który powstał w XIX-wiecznym mieście, była utworzona w 1857 huta szkła Moser, specjalizująca się w ręcznej produkcji kryształu bez dodatku ołowiu, która w ciągu 20 lat istnienia dorobiła się statusu dostawcy dworu wiedeńskiego, a także przedstawicielstw handlowych w Ameryce (obecnie przy hucie funkcjonuje muzeum). Ważnym wydarzeniem było powstanie w 1870 linii kolejowej Karlowe Wary – Cheb, a rok później Karlowe Wary – Chomutów.
W ciągu XIX stulecia bardzo szybko rosła liczba odwiedzających Karlowe Wary: pod koniec XVIII wieku było to kilkaset osób rocznie, w latach 80. XIX wieku – 21 tys., a tuż przed I wojną światową – 70 tys. Pociągnęło to za sobą olbrzymi boom budowlany, który całkowicie zmienił oblicze miasta. Większość XVIII-wiecznych budynków została zburzona, a na ich miejscu powstały setki nowych kamienic i willi, liczne gmachy publiczne, domy zdrojowe i kolumnady, tworzące unikatowy na skalę światową zespół architektoniczny. Wielki wpływ na wygląd miasta miała spółka Ferdynanda Fellnera i Hermana Helmera, według projektów której powstało 20 ważnych obiektów (jak np. nowy Grandhotel Pupp, Łaźnie Cesarskie czy Kolumnada Sadowa).
W latach międzywojennych liczba gości nie osiągała już takich poziomów, jak tuż przed I wojną światową. Liczba miejsc noclegowych już nie rosła, lecz znacząco wzrósł ich komfort i ogólny poziom usług, co mocno przyciągało bogatą klientelę z całej Europy. Większość stanowiła wśród nich szlachta i arystokracja, bogaci posiadacze ziemscy, przemysłowcy, wysocy urzędnicy państwowi. W 1929 r. powstało w Karlowych Warach międzynarodowe lotnisko. W 1930 roku na 63,9 tys. gości uzdrowiska 73,2% stanowili przybysze zza granicy (w całej ówczesnej Czechosłowacji wyższy procent – 87,7 – zanotowały w tym roku tylko Mariańskie Łaźnie)[5].
W 1938 miasto jako część Kraju Sudetów znalazło się w granicach III Rzeszy. Koniec II wojny światowej przyniósł tragiczne wydarzenia. W wyniku trzykrotnych bombardowań przez brytyjskie lotnictwo w 1944 i 1945 całkowicie zniszczone zostały oba dworce kolejowe, a także znaczna część dzielnicy Rybáře.
Tuż po wojnie dokonano wysiedlenia 20 tys. Niemców zamieszkujących Karlowe Wary (całe miasto miało 50 tys. mieszkańców). Bardzo negatywnie na mieście odbiła się także nacjonalizacja wszystkich obiektów uzdrowiskowych, sanatoriów, hoteli itd. W 1946 odbyła się pierwsza edycja Międzynarodowego Festiwalu Filmowego.
Największa spośród kolumnad – MłyńskaJedno z bijących w centrum źródeł – Karola IV w Kolumnadzie Targowej
Karlowe Wary są światowej sławy uzdrowiskiem. Znajduje się tu 79 gorących źródeł, z których bije woda mineralna o właściwościach leczniczych powstająca w granitowych skałach macierzystych na głębokości ok. 2 km pod ziemią. Temperatura karlowarskich wód waha się między 41 a 73 °C. 13 źródeł, bijących w centrum miasta, jest ujęte w specjalnie wybudowanych kolumnadach, czyli odpowiednikach polskich pijalń wód. Takich kolumnad jest w mieście pięć:
Sadowa
Targowa
Młyńska
Zamkowa
Zdrojowa
Wody są wykorzystywane do leczenia schorzeń układu pokarmowego, problemów z metabolizmem, cukrzycy, otyłości, paradontozy, chorób układu ruchu, neurologicznych, wątroby, trzustki i dróg żółciowych. Służą także pacjentom powracającym do zdrowia po chorobach onkologicznych. W Karlowych Warach znajdują się trzy domy zdrojowe, które oferują szereg zabiegów leczniczych, rehabilitacyjnych i relaksacyjnych, a także szereg sanatoriów i innych obiektów uzdrowiskowych.
Teplá jako miejski kanał i charakterystyczna zabudowa „na kilku poziomach” w tleKościół św. Marii MagdalenyGrandhotel PuppDom zdrojowy Łaźnie IPomnik Adama MickiewiczaTeatr MiejskiSadová kolonáda (Żeliwna Kolumnada)
Śródmieście Karlowych Warów jest w zasadzie podzielone na dwie części – starszą położoną w wąskiej dolinie rzeki Teplej, obecnie uzdrowiskowo-turystyczną, i młodszą – powstałą w drugiej połowie XIX wieku – wzdłuż Ohrzy, obecnie będącą centrum gospodarczym i administracyjnym miasta.
Położenie pierwszej części w dolinie rzeki, powodujące ograniczone możliwości rozwoju przestrzennego, wymusiło częściową zabudowę górskich stoków. W efekcie spacerując po centrum miasta można odnieść wrażenie, że jest ono jakby „zbudowane na kilku poziomach” – znad dachów kamienic „wyrastają” następne, znad ich dachów kolejne... Sama rzeka ma olbrzymie znaczenie dla kształtu przestrzennego miasta zamieniając się w ścisłym centrum w miejski kanał, po obu brzegach którego biegnie promenada.
Historyczne centrum Karlowych Warów stanowi jedyny w swoim rodzaju zespół architektoniczny tworzony przez wielkomiejskie kamienice, wille, domy zdrojowe i kolumnady. Najliczniej reprezentowane są wszystkie odmiany historyzmu i secesja.
Do najważniejszych obiektów zabytkowych na jego terenie należą:
neogotycki kościół metodystyczny św. Łukasza z 1877
neorenesansowa siedziba główna Becherovki z końca XIX wieku – siedziba produkującego likier przedsiębiorstwa i poświęcone mu muzeum (do 2009 również miejsce produkcji)
Kręgosłupem śródmieścia, głównym deptakiem jest ciąg: ul. T. Masaryka (T. G. Masaryka) – ul. Ogrodowa (Zahradní) – Bulwar Młyński (Mlýnské nábřeží) – ul. Uzdrowiskowa (Lázeňská) – Rynek (Tržiště) – pl. Teatralny (Divadelní nám.) – Stara Łąka (Stará Louka) – pl. Pokoju. (Nám. Míru). Z wyjątkiem ul. Ogrodowej i pl. Teatralnego jest on całkowicie wyłączony z ruchu.
Na system komunikacji miejskiej w Karlowych Warach składa się przede wszystkim transport autobusowy. Po mieście kursuje 20 linii autobusowych, w tym 18 dziennych i dwie nocne. Oprócz tego istnieje kilkanaście linii specjalnych. Sercem karlowarskiej komunikacji jest przystanek dworcowy Hala Targowa (Tržnice) przy ul. Warszawskiej (Varšavská), gdzie zatrzymują się wszystkie linie zwykłe. Przewoźnikiem jest Przedsiębiorstwo Komunikacyjne Karlowe Wary (Dopravní podnik Karlovy Vary).
podziemna kolej Imperial (zwana potocznie karlowarskim metrem) łącząca pl. Teatralny (Divadelní nám.) z ul. Libušina w rejonie hotelu Imperial; zintegrowana ze systemem komunikacji miejskiej
↑Johann Wolfgang Goethe: Podróż włoska. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1980, s. 487 (przypis nr 2 Henryka Krzeczkowskiego). ISBN 83-06-00129-X.
↑Jozef Podolay: Rozvoj kúpeľov a ich úloha pri realizácii starostlivosti o zdravie pracujúcich, [w:] „Krásy Slovenska” R. LV, nr 2/1978, dodatek „Na pomoc sprievodcom” nr XXXII, s. 290–296.
_-_flag.gif)
.JPG)
_2009-08-08.jpg)
.jpg)
.jpg)
.JPG)
