Wybory do Senatu Republiki Czeskiej w 2018 roku odbyły się 5 i 6 października (I tura) oraz 12 i 13 października 2018 roku (II tura), zgodnie z postanowieniem prezydentaMiloša Zemana z 23 maja 1998 roku[1]. Wybrano w nich na sześcioletnią kadencję 27 senatorów, odnawiając tym samym 1/3 składu Senatu.
Podstawą do przeprowadzenia wyborów była Ustawa z dnia 27 września 1995 o wyborach do Parlamentu Republiki Czeskiej oraz zmianie i uzupełnieniu niektórych innych ustaw (Zákon ze dne 27. září 1995 o volbách do Parlamentu České republiky a o změně a doplnění některých dalších zákonů)[2]. Głosowanie odbyło się jedynie w części państwa – w 27 okręgach jednomandatowych o numerach (2, 5, 8...) – gdyż co dwa lata odnawiana jest 1/3 składu izby (27 z 81 mandatów)[a].
Głosowanie przeprowadzono na zasadzie większości bezwzględnej[b]. Jeśli żaden z kandydatów nie uzyskał w danym okręgu ponad 50% głosów ważnych, po sześciu dniach od zakończenia głosowania odbywała się decydująca tura z udziałem 2 kandydatów z najlepszymi wynikami w I turze[c]. Liczba ludności żadnego z okręgów nie mogła niższa lub wyższa o 15% od średniej liczby mieszkańców przypadającej na mandat w skali państwa (tzw. normy przedstawicielskiej)[d].
Czynne prawo wyborcze przysługiwało każdemu obywatelowi Republiki Czeskiej, który najpóźniej w drugim dniu głosowania (I tura) ukończył 18. rok życia[e]. Bierne prawo wyborcze miały osoby z prawem czynnym, które najpóźniej w drugim dniu głosowania ukończyły 40. rok życia[f]. Zgłaszać kandydatów mogły partie i ruchy polityczne oraz ich koalicje, ponadto prawo wysunięcia swojej kandydatury przysługiwało każdemu wyborcy, który przedłożył okręgowej komisji wyborczej 1000 podpisów poparcia wyborców zamieszkałych w danym okręgu[g].
Kolumna wyróżniona odcieniem czerwieni wskazuje liczbę mandatów senatorskich wygasających i obsadzanych na nowo w 2018 roku. Do wyborów nie stanęło sześciu dotychczasowych przedstawicieli Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej, dwoje dotychczasowych senatorów Obywatelskiej Partii Demokratycznej, po jednym reprezentancie Burmistrzów i Niezależnych oraz Partii Zielonych, a także jeden senator niezależny (patrz: lista senatorów nieubiegających się o reelekcję).
Wybory do Senatu w 2018 roku odbywały się w rok po wyborach do Izby Poselskiej, których wynikiem było powstanie dwóch rządów mniejszościowychAndreja Babiša, przewodniczącego ANO. Pierwszy z nich, urzędujący od grudnia 2017 do czerwca 2018, opierający się wyłącznie o partię ANO, nie uzyskał wotum zaufania w Izbie Poselskiej i złożył dymisję[3]. Drugi kabinet, utworzony dzięki zawarciu przez ANO koalicji rządowej z ČSSD, otrzymał wotum zaufania przy wsparciu KSČM (ta nie weszła jednak w skład koalicji)[4]. Przed wyborami do Senatu w 2018 roku koalicja rządowa nie posiadała większości bezwzględnej ani w izbie niższej parlamentu, ani w wyższej, gdyż w Senacie reprezentowało je tylko 29 na 81 deputowanych.
W 2018 roku – w styczniu – odbyły się również w Czechach wybory prezydenckie. Reelekcję uzyskał w nich Miloš Zeman, pokonując w drugiej turze głosowania Jiříego Drahoša. Drugi z nich ubiegał się następnie o mandat senatora (wysunięty przez STAN w ramach koalicji wyborczej KDU-ČSL, SZ, STAN i TOP 09), podobnie jak kilku dalszych kandydatów z wyborów prezydenckich: Pavel Fischer (niezależny), Petr Hannig (Rozumni), Marek Hilšer (ruch Marek Hilšer do Senatu) i Jiří Hynek (Realiści).
Przewodniczącym Senatu przed wyborami był Milan Štěch z ČSSD, sprawujący tę funkcję od listopada 2010 roku.
Lista senatorów, którzy nie ubiegali się o reelekcję
Podano nazwę partii lub ruchu zgłaszającego danego kandydata do poprzednich wyborów.
Spośród stronnictw reprezentowanych w Senacie 11 nie musiało bronić w 2018 roku wygasających mandatów: ANO 2011, Bezpartyjni, Burmistrzowie na rzecz Kraju Libereckiego, Obywatele Patrioci, Obywatele Razem – Niezależni, Partia Przedsiębiorców Republiki Czeskiej, Ruch na rzecz Pragi 11, Senator 21, Severočeši.cz, TOP 09 i Zjednoczeni Demokraci – Stowarzyszenie Niezależnych. Łącznie o ponowny wybór ubiegało się czworo senatorów ČSSD, trzech przedstawicieli KDU-ČSL oraz po jednym deputowanym KSČM, ODS, Ostravaka, Piratów i STAN; ponadto reprezentująca dotąd ČSSD Eva Syková wystartowała jako kandydatka ANO.
Pierwsza tura głosowania rozpoczęła się 5 października 2018 (godziny 14–22), a zakończyła kolejnego dnia (godziny 8–14)[j]. Frekwencja wyniosła 42,26%; najwyższa była w okręgu nr 41 – Benešov (49,73%), najniższa w okręgu nr 71 – Ostrawa-miasto (29,76%)[6].
Dzięki uzyskaniu bezwzględnej większości głosów mandaty senatorskie w I turze zdobyło dwóch kandydatów: Jiří Čunek z ramienia KDU-ČSL (okręg nr 77 – Vsetín) i Jiří Drahoš, zgłoszony przez STAN (okręg nr 20 – Praga 4)[7]. W pozostałych 25 okręgach konieczne było przeprowadzenie kolejnej tury wyborów; w dziewięciu z nich na 1. miejscu znajdowali się kandydaci ODS, w czterech – STAN, w dwóch – ČSSD i KDU-ČSL oraz niezależni, w jednym – ANO, MHS, Ostravaka, Piratów, SEN 21 i TOP 09[8].
Druga tura
W decydującej turze wyborów zmierzyli się kandydaci: Obywatelskiej Partii Demokratycznej (11), ANO 2011 (10), Burmistrzów i Niezależnych oraz Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej (po 5), Unii Chrześcijańskiej i Demokratycznej – Czechosłowackiej Partii Ludowej (4), Czeskiej Partii Piratów i Senatora 21 (po 3), TOP 09 (2), Komunistycznej Partii Czech i Moraw, Partii Przedsiębiorców Republiki Czeskiej oraz ruchu Marek Hilšer do Senatu (po 1), a także troje kandydatów niezależnych. Najwięcej było pojedynków między przedstawicielami ANO i ODS, ANO i STAN oraz ČSSD i ODS – po trzy[8].
Drugą turę przeprowadzono 12 i 13 października 2018 w godzinach analogicznych do poprzedniej rundy głosowania. Frekwencja była niemal trzykrotnie niższa niż tydzień wcześniej – 16,49%; najwięcej osób zagłosowało w okręgu nr 47 – Náchod (22,18%), najmniej ponownie w okręgu nr 71 – Ostrawa-miasto (9,23%)[9].
Zwycięzcą wyborów została ODS, która zdobyła 10 mandatów. Miejsca w Senacie uzyskało również dziewięć dalszych partii i ruchów, których przedstawiciele znaleźli się w II turze: STAN – 4 (łącznie 5), KDU-ČSL – 2 (łącznie 3) oraz ANO, ČSSD, MHS, Ostravak, Piraci, SEN 21 i TOP 09 – wszystkie po 1, a także troje kandydatów niezależnych[10]. Najlepszy procentowo wynik w ponownym głosowaniu – 78,08% – uzyskał Pavel Fischer[7]. Spośród senatorów wyłonionych w II turze 23 uzyskało najlepszy wynik także tydzień wcześniej, zaś dwoje zajęło w I turze 2. pozycję[8].
Kolumna wyróżniona odcieniem zieleni wskazuje liczbę mandatów senatorskich obsadzonych przez dane stronnictwa w 2018 roku.
Dzięki zwycięstwu ODS odzyskała po ośmiu latach przerwy status najliczniej reprezentowanej partii w Senacie, a jej przedstawiciel Jaroslav Kubera został nowym przewodniczącym izby. Rekordowo wysoką liczbę deputowanych posiadała inna partia opozycyjna – STAN. Porażkę poniosły natomiast ugrupowania koalicji rządowej (utrata łącznie dziewięciu mandatów), przy czym ČSSD miała po wyborach najmniej senatorów od 2008 roku. Po raz pierwszy w izbie wyższej parlamentu czeskiego zabrakło przedstawicieli KSČM. Ogółem w kadencji 2018–2020 Senatu zasiadali deputowani zgłoszeni przez 19 partii i ruchów politycznych, co było wyrównaniem rekordowo wysokiej liczby z poprzedniej kadencji. Najwyższa w historii była również liczba senatorów niezależnych – czworo.
Lista wybranych senatorów
Gwiazdką oznaczono deputowanych, którzy ubiegali się o reelekcję. W nawiasach podano miejsce zajęte przez danego kandydata w I turze.
↑Na podstawie § 94 ustawy o wyborach do Parlamentu Republiki Czeskiej.
↑§ 75 ustawy o wyborach do Parlamentu Republiki Czeskiej.
↑§ 76 ustawy o wyborach do Parlamentu Republiki Czeskiej.
↑§ 59 ustawy o wyborach do Parlamentu Republiki Czeskiej.
↑§ 1 ustawy o wyborach do Parlamentu Republiki Czeskiej.
↑§ 57 ustawy o wyborach do Parlamentu Republiki Czeskiej.
↑§ 61 ustawy o wyborach do Parlamentu Republiki Czeskiej.
↑W tym senatorowie z ramienia Burmistrzów na rzecz Kraju Libereckiego – jeden wybrany na kadencję 2014–2020 i jeden wybrany na kadencję 2016–2022. Relacja między ruchem Burmistrzowie na rzecz Kraju Libereckiego a ogólnoczeską partią Burmistrzowie i Niezależni przypomina sytuację między Unią Chrześcijańsko-Społeczną w Bawarii a ogólnoniemiecką Unią Chrześcijańsko-Demokratyczną. Oba podmioty współpracują w wyborach, nie wystawiają kandydatów przeciwko sobie, a później tworzą wspólny klub parlamentarny.
↑Wysunięty przez STAN w ramach koalicji wyborczej KDU-ČSL, SZ, STAN i TOP 09.
↑Wysunięty przez ODS w ramach koalicji wyborczej ODS, STAN i ruchu Burmistrzowie dla Obywateli.
↑Wysunięty przez STAN w ramach koalicji wyborczej SZ, ODS, STAN i TOP 09.
↑Wysunięty przez TOP 09 w ramach koalicji wyborczej ODS, STAN i TOP 09.
↑Wysunięty przez STAN w ramach koalicji wyborczej STAN i ruchu Obywatele dla Budziejowic.
↑W poprzednich wyborach kandydowała z ramienia ČSSD.
↑Wysunięty przez Piratów w ramach koalicji wyborczej Piratów i ruchu Wizja dla Czech; w poprzednich wyborach wysunięty również przez Piratów w ramach koalicji Piratów, SZ i KDU-ČSL.
↑Wysunięty przez KDU-ČSL w ramach koalicji wyborczej KDU-ČSL i NV.