Według danych GUS z 31 grudnia 2022, Wejherowo liczyło 46 446 mieszkańców i było pod względem liczby ludności 87. miastem w Polsce[5].
Przynależność państwowa
Wejherowo będąc dawniej miastem pogranicza polsko-niemieckiego kilkukrotnie zmieniało przynależność państwową. Doświadczyło także okupacji szwedzkiej w czasie Potopu Szwedzkiego oraz francuskiej w trakcie Wojen Napoleońskich.
Statut miasta przewiduje możliwość utworzenia jednostek pomocniczych gminy zwanych osiedlami[6].
W kadencji rady gminy 2018-2023, wyznaczone były osiedla, dla których na początku 2019 przeprowadzono wybory do rad osiedli: Przemysłowa, Sucharskiego, Śmiechowo Północ, Śmiechowo Południe. Warunkiem utworzenia rady osiedla była 10% frekwencja w wyborach[7]. Warunek ten uzyskało tylko osiedle Sucharskiego[8].
Wejherowo – założone w 1643 przez polskiego wojewodęJakuba Wejhera – prawa miejskie uzyskało w 1650. Początkowo nazywane też było Wejherowską Wolą i Nowym Miastem (w odróżnieniu od „starego miasta” – czyli Pucka), potoczną nazwą niemiecką była w tym okresie Weihersfrey lub Weiherfrai[10]. Po 1676 przeszło na własność lokalnych rodzin magnackich (przez pewien czas należało także do Sobieskich).
W lutym 1920 Wejherowo zostało przyłączone do Polski przez błękitną armię generała Hallera. W chwili, gdy wojska polskie stanęły w mieście, przemówienie wygłosił słynny kaszubski działacz Antoni Abraham. W 1927 stało się siedzibą powiatu morskiego w województwie pomorskim (który obejmował dotychczasowy powiat pucki oraz powiat wejherowski bez Gdyni). Struktura demograficzna zaczęła się powoli zmieniać na korzyść Polaków. W dwudziestoleciu międzywojennym Wejherowo było jednym z głównych ośrodków regionalizmu (postulowano autonomizację regionu Pomorza w ramach państwa polskiego).
9 września 1939 Wejherowo zajęte przez Niemców. Ci nadali mu nazwę nieznacznie zmienioną względem obowiązującej w czasach II Rzeszy: Neustadt in Westpreußen, czyli Nowe Miasto w Prusach Zachodnich. Zasłużony burmistrz Teodor Bolduan został natychmiast aresztowany i rozstrzelany. Krótko po zakończeniu działań wojennych miasto odwiedził gauleiter Pomorza Albert Forster, który publicznie groził antyniemiecko nastawionym mieszkańcom Wejherowa. W okresie okupacji działała konspiracyjna organizacja TOW „Gryf Pomorski”. Na przełomie 1939 i 1940 Niemcy rozstrzelali w lasach piaśnickich 12-14 tys. ludzi, w tym wielu wejherowian. 12 marca 1945 miasto zostało zdobyte przez jednostki 1 Armii Pancernej Gwardii i 19 Armii 2 Frontu Białoruskiego oraz oddziały 2 i 3 batalionu czołgów polskiej 1 Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte. Ku ich pamięci, w maju 1970 ustawiono Pomnik – czołg (T-34-85) przy ul. Ofiar Piaśnicy. Obecnie czołg stoi w Parku Kaszubskim, przy Strzeleckiej.
W 1975 Wejherowo utraciło status siedziby powiatu, by w 1999 go odzyskać (w ramach reformy przywrócono w Polsce powiaty i utworzono województwo pomorskie). W latach 2006-2008 przeprowadzono pierwszą od czasów powstania gruntowną renowację zabytkowego kompleksu Kalwarii Wejherowskiej.
Kalwaria Wejherowska ufundowana przez wojewodę Wejhera w latach 1649-1659, składająca się z 26 barokowych, rokokowych i neogotyckich kaplic fundacji rodu Wejherów
Położenie blisko Bałtyku sprawia, że Wejherowo znajduje się pod wpływem klimatu morskiego. Klimat kontynentalny ma znacznie mniejsze oddziaływanie niż w innych regionach kraju. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec, w którym średnia temperatura waha się od +13 °C do +22 °C. Najzimniejszy jest styczeń (temperatura waha się wówczas od −6 °C do 1 °C). Średnia roczna temperatura wynosi ok. +7 °C. Średnia roczna suma opadów wynosi 660 mm. Najbardziej deszczowym miesiącem jest sierpień (90 mm), najmniej opadów przypada na marzec (20 mm).
Średnie wartości temperatur i opadów w Wejherowie[14]
Komunikacja miejska w Wejherowie organizowana jest przez MZK Wejherowo i w samym mieście zapewnia przewozy 17 liniami autobusowymi.
Na terenie miasta przebiega również linia autobusowa J (Wejherowo Szpital – Rumia Partyzantów) organizowana przez ZKM w Gdyni.
Z innymi miastami w Polsce Wejherowo ma połączenie dzięki węzłowi drogowemu i kolejowemu. Natomiast do okolicznych miejscowości dotrzeć można autobusami PKS.
„Szlak Puszczy Darżlubskiej” – biegnie zachodnią częścią Puszczy Darżlubskiej. Trasa rozpoczyna się przy dworcu kolejowym w Wejherowie, prowadzi w kierunku leśniczówki Miga. Następnie do Piaśnicy, Jeziora Dobrego, skrajem lasu przez Sobieńczyce do Żarnowca i Krokowej. Szlak jest dostępny dla rowerzystów.
„Szlak Zagórskiej Strugi” o długości 56 km – wiedzie z Gdyni Wzgórza św. Maksymiliana przez Piekiełko i Rumię do Wejherowa. Szlak biegnie głównie lasami, krawędzią Wysoczyzny Gdańskiej, mocno porozcinanej dolinami, mijając wiele pomników przyrody (drzew, głazów narzutowych). Trasa zaczyna się i kończy w dwóch największych dolinach – dolinie Zagórskiej Strugi i dolinie Cedronu. Na trasie można zwiedzić 17 z 26 kaplic Kalwarii Wejherowskiej.
„Krawędzią Kępy Puckiej” – trasa liczy 33,2 km i biegnie z Pucka przez Rzucewo, Osłonino, Mrzezino, Rekowo i dalej wchodzi w lasy wejherowskie.
Kultura
Wejherowo na przestrzeni wieków stanowiło silny ośrodek kultury polskiej, opierając się skutecznie akcji germanizacyjnej (działalność koła filomatów „Wiec” oraz S. Marońskiego, J. Łęgowskiego, L. Jakowickiego; koła śpiewacze i teatry amatorskie). Po 1920 miasto było także ważnym ośrodkiem regionalizmu kaszubskiego – wydawana była w nim Gazeta Kaszubska, ukazujące się najpierw jako dwutygodnik, a później tygodnik czasopismo Klëka, przekształcone w 1939 w Tygodnik Wielkiego Pomorza oraz Świt. W okresie międzywojennym animatorką życia kulturalnego w mieście była Maria Lukrecja Bobrius-Kręcka, która zarządzała Towarzystwem Miłośników Sceny oraz powołała koło teatralne w Wejherowie które wystawiało sztuki kaszubskich autorów takich jak np. Jan Karnowski, Bernard Sychta i Hieronim Derdowski, przyczyniła się też do powstania Teatru Kaszubskiego w Wejherowie[15].
Wejherowo jest siedzibą Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej, które gromadzi zabytki piśmiennictwa kaszubsko-pomorskiego, a także organizuje wernisaże i wystawy. Inne muzeum, w którym zapoznać się można z dziejami rodu Wejherów oraz z działalnością wejherowskich franciszkanów, zlokalizowane jest w podziemiach klasztoru. Od 2015 w Wejherowie znajduje się Muzeum Piaśnickie. Od 2023 mieści się w historycznym budynku „Villa Musica” przy ulicy Ofiar Piaśnicy, który w czasie II Wojny Światowej był lokalną siedzibą Gestapo.
W Wejherowie mieści się Miejska Biblioteka Publiczna im. Aleksandra Majkowskiego przy ulicy Kaszubskiej (od lat organizująca, wraz z władzami miasta, literacki konkurs „Powiew Weny”) oraz Powiatowa Biblioteka Publiczna przy ulicy Dworcowej; działa kilka chórów, m.in. chór męski Harmonia oraz odnoszący sukcesy w kraju i w Europie chór mieszany Cantores Veiherovienses. Funkcjonują również lokalne media, w tym telewizja – Twoja Telewizja Morska i Telewizja Wejherowo, Radio Norda FM, lokalna prasa – Gryf Wejherowski, Express Powiatu Wejherowskiego, Nowiny (biuletyn Urzędu Miejskiego), Puls Wejherowa oraz lokalne serwisy internetowe – np. Nadmorski24.pl, gwe24.pl.
Cykliczne imprezy kulturalno-rozrywkowe w Wejherowie
Wejherowo jest niekiedy nazywane „duchową stolicą Kaszub” ze względu na znajdujące się w nim liczne obiekty kultu religijnego, w tym sanktuarium pasyjno-maryjne oraz związane z nimi ruchy pielgrzymkowe o wielowiekowej tradycji.
Parafia św. Leona Wielkiego – kościół parafialny (poewangelicki) św. Stanisława Kostki, ul. Sobieskiego 235 oraz konwikt św. Leona Wielkiego, ul. 3 Maja 19
Parafia św. Anny – kościół parafialny św. Anny, ul. Reformatów 19
Parafia Świętej Trójcy – kościół parafialny Świętej Trójcy (kolegiata Wejherowska), ul. Kościuszki 2 oraz kościół cmentarny Chrystusa Pana Zmartwychwstałego, ul. ks. Edmunda Roszczynialskiego
cztery zboryŚwiadków Jehowy (Wejherowo–Północ, Wejherowo–Śródmieście (w tym grupa rosyjskojęzyczna), Wejherowo–Wschód (w tym grupa ukraińskojęzyczna), Wejherowo–Zachód) z Salą Królestwa, ul. Techników 6[17].
Od 2004 działa w mieście stowarzyszenie, mające na celu upamiętnienie dawnych cmentarzy wejherowskich, do których należą:
Cmentarz Choleryczny
Cmentarz Ewangelicki – zlikwidowany (bez ekshumacji ciał) w 1951 przez władze komunistyczne ku oburzeniu mieszkańców miasta; obecnie upamiętniony granitowym głazem
Stary Cmentarz Ewangelicki – przy obecnej ulicy Kościuszki
Cmentarz Zakładu Psychiatrycznego – położony w lesie za jednostką wojskową, zachowało się sporo płyt nagrobnych, a także oryginalny układ ścieżek. W planach jest utworzenie lapidarium
Cmentarz Żołnierzy Niemieckich – zlikwidowany razem z cmentarzem ewangelickim w 1951
Społeczna Szkoła Podstawowa nr 1 im. Janusza Korczaka,
Szkoła Podstawowa Zgromadzenia Sióstr Zmartwychwstania Pańskiego im. bł. Alicji Kotowskiej,
Szkoła Podstawowa nr 5 im. Fryderyka Chopina,
Szkoła Podstawowa nr 6 im. Tadeusza Kościuszki,
Szkoła Podstawowa nr 8 im. Martyrologii Piaśnicy,
Szkoła Podstawowa nr 9 im. gen. Józefa Wybickiego,
Szkoła Podstawowa nr 11 im. Teodora Bolduana;
szkoły ponadpodstawowe:
Powiatowy Zespół Szkół nr 1 im. Jana III Sobieskiego: I Liceum Ogólnokształcące, I Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych,
Powiatowy Zespół Szkół nr 2 im. Bohaterskiej Załogi ORP „Orzeł” (pot. „Elektryk”): III Liceum Ogólnokształcące, Technikum nr 1, Branżowa Szkoła I Stopnia nr 3, Szkoła Policealna nr 1 dla Dorosłych,
Powiatowy Zespół Szkół nr 3 im. ks. Edmunda Roszczynialskiego: IV Liceum Ogólnokształcące, Technikum nr 2, Branżowa Szkoła I Stopnia nr 1, III Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, Szkoła Policealna nr 2 dla Dorosłych,
Powiatowy Zespół Szkół nr 4 im. Jakuba Wejhera (pot. „Samochodówka”): V Liceum Ogólnokształcące, Technikum nr 3, Branżowa Szkoła I Stopnia nr 2, II Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych, Szkoła Policealna nr 3 dla Dorosłych,
Niepubliczna Szkoła Rzemiosła im. św. Józefa;
inne:
Powiatowy Zespół Szkół Policealnych im. Zdzisława Kieturakisa (pot. „Medyk”): Szkoła Policealna dla Młodzieży, Szkoła Policealna nr 4 dla Dorosłych,
Powiatowy Zespół Kształcenia Specjalnego: Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nr 1 im. Janusza Korczaka, Branżowa Szkoła I stopnia nr 5, Szkoła Specjalna Przysposabiająca do Pracy,
Powiatowy Zespół Poradni Psychologiczno-Pedagogicznych: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Wejherowie,
Ośrodek Szkolno-Wychowawczy nr 2 dla Niesłyszących i Słabosłyszących im. Jana Siestrzyńskiego,
Powiatowy Zespół Placówek Oświatowo-Wychowawczych,
Państwowa Szkoła Muzyczna I Stopnia im. Fryderyka Chopina,
Historia Wejherowa, JózefJ.Borzyszkowski (red.), KlemensK.Bruski, Wejherowo: Muzeum Piśmiennictwa i Muzyki Kaszubsko-Pomorskiej, 1998, ISBN 83-901354-8-5, OCLC830198644. Brak numerów stron w książce
Regina Osowicka, Jerzy Grubba: Ziemia Wejherowska, Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1980, ISBN 83-215-7196-4.
Regina Osowicka, Stanisław Janke (red.): Bedeker Wejherowski, Wydawnictwo ACTEN Wejherowo 2006, ISBN 83-922059-2-8.