Ośrodek turystyczno-wypoczynkowy. Przemysł elektrotechniczny, spożywczy, drzewny i metalowy.
Historia
W 1294 zmarł książę gdański Mściwoj II, w związku z czym jego dziedzictwo objął późniejszy król Polski Przemysł II[3]. W 1307 obszar, na którym leży Bytów został zajęty przez margrabiów brandenburskich. W 1317 brandenburski margrabia Waldemar przekazał ziemię bytowską księciu zachodniopomorskiemu Warcisławowi IV, a ten w 1321 nadał ziemię bytowską swojemu marszałkowi Henningowi Behrowi[3]. Z 1321 pochodzi najstarszy zapis nazwy miasta w formie Butow[4][5]. W 1329 ziemia bytowska została wykupiona od jego spadkobierców przez Krzyżaków za 800 grzywiendenarów pruskich srebra i następnie utworzyli w Bytowie prokuratorstwo[3]. W 1342 Krzyżacy utracili Słupsk, dlatego przenieśli z niego na krótko komturstwo do Bytowa. Prawa miejskie osada otrzymała 12 lipca 1346[6]. W latach 1390–1405 Krzyżacy odbudowali zamek, w 1409 gród został zdobyty przez wojska polskie. W 1410 po bitwie pod Grunwaldem został przekazany przez króla Władysława Jagiełłę księciu pomorskiemu Bogusławowi VIII. W 1411 na mocy pokoju toruńskiego ziemia bytowska wróciła do Krzyżaków. Po inkorporacji państwa Zakonu Krzyżackiego do Królestwa Polskiego, w dniu 2 grudnia 1454 król Kazimierz Jagiellończyk przekazał Bytów księciu szczecińskiemu Erykowi II[7]. Eryk II w 1460 zerwał przymierze z Polską i przekazał Bytów Krzyżakom, jednak w 1466 Eryk II odzyskał ziemię bytowską poprzez wykup. W latach 1526–1637 wraz z całą ziemią lęborsko-bytowską był lennem Polski. W 1637 Bytów z Lęborkiem został przyłączony do Królestwa Polskiego. W dniu 6 listopada 1657 Bytów po traktacie bydgoskim trafił pod władzę Brandenburgii (dynastii Hohenzollernów), formalnie jako lenno Polski. W 1772 miasto zajęli Prusacy.
Bytów w XVII w.Rynek w BytowieCentrum Bytowa
W 1912 Polacy stanowili w powiecie bytowskim ok. 15% ludności i traktat wersalski pozostawił miasto w granicach Niemiec. Mimo to w okresie 1919–1939 działały tu liczne polskie organizacje. Od 1930 działał polski bank oraz związek Polaków w Niemczech[8]. W okresie II wojny światowej ośrodek konspiracji (Tajna Organizacja Wojskowa „Gryf Kaszubski”). W 1945 zniszczony w 70% i włączony do Polski; 90% niemieckiej ludności miasta wysiedlono. Stopniowo odbudowywany; siedziba powiatu 1946–1975. W 1946 urzędowo zatwierdzono obecną nazwę[9], po 1947 Bytów oraz okolice został zasiedlony osadnikami ze wschodniej i centralnej Polski, m.in. w ramach akcji „Wisła”.
młyn zamkowy, ul. Młyńska 6, 1791, obecnie restauracja,
kamienice, ul. Jana Pawła II nr 10, 12, 14, XVIII/XIX w.,
bank (ob. Pekao S.A.), ul. Bauera 3, XIX w.,
dom, ul. 1 Maja 2, pocz. XIX w.,
poczta, ul. Wojska Polskiego 10, ok. 1800,
dom, ul. Wojska Polskiego 22, pocz. XIX w.,
spichlerz, ul. Ogrodowa 10, szachulcowy, poł. XIX w.,
most kolejowy (kamienno-ceglany) na rzece Borui, 1882–1884.
Cennymi zabytkami architektury (niechronionymi) są[13]:
szpital przy ul. Lęborskiej z 1933, ob. rozbudowany,
dom modernistyczny z lat 30. XX w., ul. Prosta 3,
dom modernistyczny z 1935 (projekt), ul. Zielona 2-4,
wiadukt nad torami kolejowymi, w pierwotnej wersji zbudowany przed wojną. W czasie II wojny światowej zburzono jedno przęsło. W Szczecinie podobnie zburzono Most Kłodny o zbliżonej konstrukcji, jednak sama kratownica nie doznała uszkodzeń. Most Kłodny został więc przewieziony i ponownie zmontowany w Bytowie. Przez pewien czas obydwa przęsła – przedwojenne i przywiezione ze Szczecina koegzystowały, później oryginalne przedwojenne przęsło rozebrano[14].
Odkrycia archeologiczne
W 2013 w Bytowie znaleziono miecz z późnej epoki brązu (950/900 – 750/700 r. p.n.e.). Zabytek znajduje się w zbiorach Muzeum Zachodniokaszubskiego w Bytowie[15].
Wiadukt nad nieczynnymi torami kolejowymi. Widok z terenu dworca
Kolej dotarła do miasta od strony Słupska w 1884; w 1901 połączono je z Lipuszem, w 1902 z Lęborkiem, w 1909 z Miastkiem. W ten sposób Bytów stał się stacją węzłową, jednak po przejściu frontu w 1945 odcinki Bytów-Lębork oraz Bytów-Miastko rozebrano. Ostatecznie kolejową komunikację pasażerską zlikwidowano w 1991.
Samorząd województwa przewiduje w przyszłości uruchomienie połączenia kolejowego z Gdańskiem i Gdynią, co umożliwiło oddanie do użytku w 2015 Pomorskiej Kolei Metropolitalnej[16].
Edukacja
W Bytowie znajdują się 3 szkoły ponadpodstawowe (Zespół Szkół Ponadpodstawowych, Zespół Szkół Ogólnokształcących, Zespół Szkół Ekonomiczno-Usługowych im. Stanisława Staszica), 4 szkoły podstawowe, Ośrodek Szkolno-Wychowawczy oraz Filia Państwowej Szkoły Muzycznej I i II stopnia w Słupsku.
W Bytowie działają również szkoły niepubliczne prowadzone przez Prywatne Centrum Edukacyjne Marmołowski:
Zaoczne Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych (1999)
Zaoczne Uzupełniające Liceum Ogólnokształcące dla Dorosłych (2008)
Miasto jest siedzibą klubu sportowego Bytovia. Klub ten korzysta z położonego przy ul. Mickiewicza stadionu Miejskiego Ośrodka Sportu i Rekreacji o nominalnej pojemności 2043 miejsc. 27 października 2009, dzięki rozkładanym trybunom, mecz 1/8 Pucharu Polski pomiędzy Bytovią II Bytów a Wisłą Kraków (0:2) obejrzało 5000 widzów[18]. Boisko posiada wymiary 105 × 68 m, a oświetlenie płyty zapewniają 4 jupitery o łącznej mocy 1600 lx, użyte po raz pierwszy 5 września 2015 w meczu z klubem Dolcan Ząbki.
29 czerwca 2016 Rada Miasta w Bytowie ustanowiła Odznakę Honorową Gminy Bytów, ustalając jednocześnie jej wzór oraz zasady, tryb nadawania i sposób noszenia odznaki[20].
↑Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany. pod red. Kazimierza Rymuta. T. 1, A-B. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1996, s. 482. ISBN 83-85579-34-6.
↑Dni Bytowa 2007. bytow.com.pl, 2007-07-12. [dostęp 2009-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-07-10)].
↑Na Ziemi Ojców, Rocznik Ziem Zachodnich i Północnych, 1962, Towarzystwo Rozwoju Ziem Zachodnich, s. 179.