Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku

Budynek Teatru Dramatycznego w Białymstoku
	; Teatr od strony południowej, widziany od ul. Elektrycznej
Państwo	Polska
Miejscowość	Białystok
Adres	ul. Elektryczna 12; przy Parku Starym
Styl architektoniczny	modernizm
Architekt	Jarosław Girin
Rozpoczęcie budowy	1933 rok
Ukończenie budowy	1938 rok
	Położenie na mapie Białegostoku Białystok
	Położenie na mapie Polski Białystok
	Położenie na mapie województwa podlaskiego Białystok
	53°07′47,51″N 23°10′09,47″E/53,129864 23,169297
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku
Typ teatru	dramatyczny
Założyciel	Aleksander Węgierko
Kierownictwo; artystyczne	Piotr Adam; Półtorak; (dyrektor teatru)
Data powstania	ok. 1938 roku
Państwo	Polska
Lokalizacja	ul. Elektryczna 12; 15-080 Białystok
Spektakle	Zapiski oficera Armii Czerwonej; Makbet; Mayday (dramat); Żegnaj Judaszu; Na pełnym morzu
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku – białostocki teatr dramatyczny, działający od 1938 roku.

Historia

W 1940 roku, po włączeniu Białegostoku w skład ZSRR, władze radzieckie upaństwowiły placówkę i przekształciły ją w Państwowy Teatr Polski Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej. Jego dyrektor, Aleksander Węgierko, powołał do życia pierwszy stały zespół złożony głównie z aktorów scen warszawskich^[1]. W spektaklach występowali m.in.: Iryna Borodowska, Jacek Woszczerowicz, Seweryn Butrym, Tola Mankiewiczówna i Anatol Szałowski. Przedstawienia odbywały się w języku polskim. Wystawiano twórczość polskich i zagranicznych dramaturgów, m.in. „Intrygę i miłość” Friedricha Schillera, „Moralność pani Dulskiej” i „Pannę Maliczewską” Gabrieli Zapolskiej, „Dożywocie” Aleksandra Fredry, „Kordiana” Juliusza Słowackiego, „Wesele” i „Noc listopadową” Stanisława Wyspiańskiego. Aleksander Węgierko zginął w niewyjaśnionych okolicznościach, a na temat jego śmierci krąży wiele legend.

W 1941 roku teatr przestał istnieć z powodu wojny niemiecko-radzieckiej. Teatr wznowił działalność w 1944 roku. Wtedy również w Białymstoku po raz kolejny ukonstytuował się stały zespół aktorski w składzie: Joanna Błońska, Halina Kossobudzka, Halina Czengery, Lidia Zamkow, Marian Meller, Jan Świderski, Czesław Wołłejko. Do nich dołączyli białostoccy aktorzy: Rena Ruszczyc, Władysław Szumowicz, Władysław Szypulski, Mikołaj Aleksandrowicz, Witold Różycki. To właśnie oni przygotowali już 22 września 1944 roku premierę spektaklu „Uciekła mi przepióreczka” Stefana Żeromskiego. W 1945 roku do zespołu dołączyli Hanka Bielicka, Igor Śmiałowski, Jerzy Duszyński i Zygmunt Kęstowicz^[2].

Złotymi okresami białostockiej sceny były dyrekcja aktora i reżysera Bronisława Orlicza oraz dwie dyrekcje Jerzego Zegalskiego, który proponował ambitny repertuar z polskim dramatem romantycznym, prapremierą "Sonaty Belzebuba" Witkacego i sztukami Sławomira Mrożka. Zegalski wyreżyserował m.in. "Kordiana" Juliusza Słowackiego, Krystyna Meissner "Szkołę kobiet" Wojciecha Bogusławskiego, Izabella Cywińska przygotowała prapremierę "Dozorcy" Harolda Pintera, a Roman Kordziński wyreżyserował "Czajkę" Czechowa^[3].

Remont Teatru Dramatycznego został zaplanowany na lata 2021-2023. W ramach inwestycji zostaną wykonane roboty budowlane polegające na przebudowie, rozbudowie, remoncie i dociepleniu zabytkowego budynku teatru przy ul. Elektrycznej 12. Planowana jest także wymiana instalacji wewnętrznych czy zagospodarowanie terenu wokół budynku. Modernizacja obejmie dostosowanie budynku do potrzeb osób z niepełnosprawnościami, a także zakłada nowoczesne rozwiązania w obszarze technologii sceny, akustyki oraz elektroakustyki^[4].

Siedziba teatru

Teatr położony jest na terenie parku Księcia J. Poniatowskiego przy ul. Elektrycznej 12. Teatr Dramatyczny mieści się w zabytkowym budynku zaprojektowanym przez inżyniera Jarosława Girina^[5], wybudowanym w latach 1933-1938 w stylu modernistycznym. Do tej pory zachował się oryginalny rozkład wnętrz teatralnych^[6].

Teatr posiada trzy sceny:

Scena Duża – widownia na 496 widzów (parter - 300, balkon - 196)^[7],
Scena Kameralna – widownia na 100 widzów, prezentuje mniejsze formy teatralne,
Scena Foyer – o charakterze kawiarnianym,

Instytucja posiada własne pracownie^[8]: krawieckie, modelatorsko-plastyczną, szewską, perukarską (charakteryzatornia), stolarską. Przy Teatrze działa też Archiwum Artystyczne, dokumentujące różnorodne działania artystyczne.

Zespół artystyczny

Z tym tematem związana jest kategoria: Artyści Teatru Dramatycznego w Białymstoku.

Kontrowersje wokół patrona

Pierwotnie gmach miał zostać Domem Ludowym im. J. Piłsudskiego. Jednak przed ukończeniem budowy ludność Białegostoku zadecydowała, aby zmienić profil obiektu. Tak powstał Teatr Miejski im. Józefa Piłsudskiego, który ofiarowano pierwszemu marszałkowi w podziękowaniu za niepodległość Polski.

Zmiany w teatrze po 1940 roku według niektórych historyków zostały źle przyjęte przez część społeczeństwa, które miało widzieć w Teatrze Miejskim im. Józefa Piłsudskiego pomnik patriotyzmu. Wybuch wojny niemiecko-radzieckiej był przyczyną likwidacji teatru. Jednak już we wrześniu 1944 roku powstał Teatr Wojewódzki w Białymstoku (w tym okresie działał jedynie Teatr im. Juliusza Osterwy w Lublinie). Początkowo spektakle odbywały się w budynku obecnego Kina Ton, a od 1948 w obecnym budynku. W 1950 teatr został ponownie upaństwowiony i nadano mu imię Aleksandra Węgierki.

Decyzją marszałka woj. podlaskiego Jarosława Schabieńskiego, 12 maja 2007 Aleksander Węgierko przestał być patronem Teatru Dramatycznego w Białymstoku^[9]. Przywrócono pierwotnego patrona, tj. Józefa Piłsudskiego. Nazwa utrzymała się jednak tylko przez pół roku. Podczas listopadowej sesji rady miejskiej, radni Białegostoku ponownie nadali Teatrowi Dramatycznemu imię Aleksandra Węgierki^[10].

Niektóre źródła wskazują, że dyrektor Węgierko w okresie okupacji 1939–1941 traktował teatr jako jedno z narzędzi radzieckiej agitacji. Według białoruskiego historyka Jauhiena Siamaszki dyrektor twierdził, że teatr może być najlepszym nośnikiem ideologii komunistycznej do mas pracujących^[11].

Przypisy

↑ Theatre database / STRONA GŁÓWNA [online], theatre-architecture.eu [dostęp 2017-11-27] (ang.).
↑ Historia Dramatycznego - Wrota Podlasia [online], wrotapodlasia.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
↑ Mapa teatru publicznego (13) Wschód Polski | Przeglad | Miesięcznik „Teatr” [online], teatr-pismo.pl [dostęp 2017-11-20] [zarchiwizowane z adresu 2016-04-24] (pol.).
↑ Modernizacja Teatru Dramatycznego im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku [online], Teatr Dramatyczny im. Aleksandra Węgierki w Białymstoku [dostęp 2021-07-29] (pol.).
↑ AndrzejA. Lechowski AndrzejA., Różne oblicza teatru 1905-1941, [w:] A.A. Lechowski, K.K. Szczebiot, M.M. Zaniewska, Kilka odsłon teatru białostockiego, s. 61 .
↑ Prezentacja Teatru Dramatycznego [online], wrotapodlasia.pl [zarchiwizowane z adresu 2013-05-04] .
↑ Wynajem scen [online], dramatyczny.pl [dostęp 2017-11-27] (pol.).
↑ Pracownicy teatru [online], dramatyczny.pl [zarchiwizowane z adresu 2012-11-18] .
↑ Patron Teatru Dramatycznego gazeta.pl
↑ Z sesji miejskiej. PiS przegrał z Węgierką. bialystok.wyborcza.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-02)]. gazeta.pl
↑ Jaszcze da wajny. W: Armija Krajowa... s. 13.