W średniowieczu termin „stolica Polski” miał ograniczone i inne od współczesnego znaczenie. Suwereni (np. Mieszko I) nie mieli stałych siedzib, skąd sprawowaliby władzę. Byli w ciągłej podróży i wszelkie sprawy wagi państwowej czy lokalnej były rozpatrywane w miejscu, w którym akurat przebywali[2]. Np. w 1257 roku Bolesław Wstydliwy wydał akt lokacyjny Krakowa na wiecu nieopodal wsi Kopernia (koło Pińczowa). Dopiero w późnym średniowieczu, wobec stale zwiększającej się roli i zakresu władzy centralnej, w stolicy na stałe rezydowali urzędnicy „centralni” np. kanclerz.
W średniowiecznej Kronice polskiejGalla Anonima spisanej w latach 1112–1116 Wrocław obok Krakowa oraz Sandomierza zaliczony został do jednej z trzech stolic Królestwa Polskiego[3]. Wynika to z faktu funkcjonowania na terenie ówczesnej Polski trzech księstw – Polski (Wielkopolska i Małopolska), Śląska i księstwa sandomierskiego. Kolejne księstwa – mazowieckie i pomorskie powstały już po okresie sporządzania kroniki przez Galla Anonima[potrzebny przypis].
Podczas panowania Przemysła II (1295-1296) stolicę stanowił Poznań.
Zygmunt August jako pierwszy przeprowadził się na stałe z dworem i urzędami centralnymi do Warszawy – stało się to we wrześniu 1568 r.[5] Konstytucja sejmu lubelskiego z 1569 r. określiła miasto na Mazowszu jako stałe miejsce zwoływania Sejmów. Po śmierci ostatniego Jagiellona sytuacja z powrotem uległa zmianie – Henryk Walezy rezydował z powrotem w Krakowie, a Stefan Batory wolał m.in. Grodno.
W początkowych latach panowania Zygmunt III Waza również wolał Kraków, jednak ciągłe podróże na Sejmy oraz sprawy szwedzkie sprawiały, iż przez długi okres był on w nim nieobecny.
W 1596 r. rozpoczął on proces wyjazdu dworu królewskiego do Warszawy, która ze względu na centralne położenie stała się ważnym łącznikiem między głównymi centrami politycznymi Polski i Litwy, Krakowem i Wilnem, do Warszawy przeniesiono z Krakowa także urzędy centralne, tj. urzędy marszałkowski, kanclerski i podskarbiński, które zostały umieszczone w rozbudowanym po 1598 na rozkaz króla Zamku Królewskim. Znaczenie ku podjęciu tej decyzji miała także polityka wewnętrzna monarchy – nowa stolica z nową elitą oraz otoczenie składające się przeważnie z drobnej katolickiej szlachty były atrakcyjniejsze niż bogata i średnia szlachta małopolska, wywodząca się ze znanych rodów oraz często innowiercza[5]. Mniej istotnym powodem był pożar w 1595 r. na Wawelu podczas eksperymentu alchemicznego w obecności króla[6]. Proces przenoszenia dworu trwał do 25 maja 1609. Dwór królewski spławiano do Warszawy Wisłą. Kraków jednak nadal pozostawał oficjalną stolicą Rzeczypospolitej[6][7]; tam też koronowali się kolejni władcy (z wyjątkiem Stanisława Leszczyńskiego i Stanisława Augusta Poniatowskiego). Warszawę uznawano za „miasto rezydencjonalne Jego Królewskiej Mości”[7].
Za panowania Wettynów głównym miastem rezydencjonalnym królów było Drezno, a poza Warszawą rolę nieformalnej stolicy pełniła Wschowa w Wielkopolsce, w której królowie okresowo rezydowali, zwoływali posiedzenia senatu oraz przyjmowali zagranicznych dyplomatów[8][9].
Związku z sporymi zniszczeniami Warszawy rząd komunistyczny planował przenieść stolicę Polski z Warszawy do Łodzi, ze względu na robotniczo-lewicową przeszłość miasta, oraz na dość niewielkie zniszczenia wojenne, jednakże takie plany nigdy nie zostały zrealizowane[12].
Obecną, administracyjną stolicą Polski jest Warszawa. Od 1952 r. zapis o stołeczności Warszawy znajduje się w konstytucji – art. 29 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 roku(Dz.U. z 1997 r. nr 78, poz. 483).
↑Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r. (Dz.U. z 1952 r. nr 33, poz. 232).
↑Wielkopolska – nasza kraina, WłodzimierzW.Łęcki (red.), PawełP.Anders, t. II, Poznań: Wojewódzka Biblioteka Publiczna i Centrum Animacji Kultury, 2004, s. 39, ISBN 83-89738-09-0, OCLC749728646.
↑„Kronika polska, Gall Anonim”, seria „Kroniki polskie”, Zakł. Nard. Ossolińskich, Wrocław, ISBN 978-3-939991-64-9, s. 71.
↑Leszek Mazan, Mieczysław Czuma: Jacy? Tacy! Czyli 100 pytań i odpowiedzi o Krakowie. Kraków: Anabasis, 2002. ISBN 83-85931-09-0. Brak numerów stron w książce
↑ abM. Wrede, Warszawa i Zamek Królewski: na drodze do nowego centrum Rzeczypospolitej, w: Mówią Wieki Nr 7/2016, s. 29–33.
