Wettynowie (Wettinowie, Wettyni, niem.Wettiner) – dynastia niemiecka wywodząca się z dzisiejszej Saksonii-Anhaltu. Panowała w Miśni, Saksonii oraz w księstwach Turyngii. Jej przedstawiciele zasiadali także na tronie w Warszawie (elektorowie August II Mocny, August III Sas jako królowie Polski i wielcy książęta Litwy oraz król Saksonii Fryderyk August I jako książę warszawski). W 1423 Wettinowie uzyskali wraz z księstwem sasko-wittenberskim godność elektora Rzeszy, a całość ich posiadłości zaczęto określać historyczną nazwą Saksonia. W 1485 nastąpił podział dynastii na dwie linie: ernestyńską (starszą), elektorską panującą w Wittenberdze i w znacznej części Turyngii oraz albertyńską (młodszą), panującą w Miśni i płn. Turyngii[1].
Boczną, ernestyńską linią dynastii jest rodzina Koburgów (Coburg), znana także jako dynastia sasko-koburska. Nazwa wzięła się od nazwy księstwa Saksonii-Coburg-Gotha (Sachsen-Coburg-Gotha), gdzie panowali. Koburgowie zasiadają na tronie belgiskim (od 1831), od 1901 r. dzierżą tron brytyjski (od 1917 pod nazwiskiem Windsor), wcześniej zaś rządzili w Portugalii (w latach 1837–1910 pod nazwiskiem poprzedniej dynastii Bragança) i Bułgarii (w latach 1908–1946).
W XV wieku ród podzielił się na dwie linie. Ich założycielami byli dwaj wnukowie Fryderyka I: Ernest oraz Albert, którzy podzielili między siebie Saksonię. Tytuł elektora był do 1547 dziedziczony w linii ernestyńskiej. Później został im odebrany i przekazany młodszej linii albertyńskiej.
Bratanek Leopolda I, Albert (młodszy syn Ernesta I) w 1840 ożenił się z królową brytyjską Wiktorią. Ich wnuk Jerzy V w czasie I wojny światowej zmienił nazwisko rodziny na Windsor, gdyż miano Wettynowie za bardzo kojarzyło się z wrogą dla Wielkiej Brytanii II Rzeszą. Panująca w latach 1952–2022 Elżbieta II (wnuczka Jerzego V) była piątym, ostatnim Koburgiem na tronie brytyjskim. Zgodnie z dekretami Elżbiety II z 1952 i 1960 jej dzieci z małżeństwa z księciem Edynburga Filipem formalnie noszą nazwiska Windsor (m.in. Karol III, obecny król Zjednoczonego Królestwa) lub Mountbatten-Windsor, pozostając członkami rodziny Windsorów[2][3], lecz faktycznie są już przedstawicielami dynastii Glücksburgów (młodszej linii Oldenburgów) ze względu na pochodzenie księcia Filipa z greckiej linii tej dynastii.
Inny bratanek Leopolda belgijskiego, Ferdynand, w 1836 ożenił się z królową Portugalii Marią II da Gloria z dynastii Bragança. Ich potomkowie utrzymali nazwisko Bragança i panowali w Portugalii do 1910. Ostatni król z tej linii Manuel II Patriota zmarł bezpotomnie w 1932.
Bratanek Ferdynanda portugalskiego, także o imieniu Ferdynand, został w 1887 wybrany księciem Bułgarii. W 1908 przyjął tytuł króla (w Bułgarii używano tytułu car). Linia ta panowała do 1946, kiedy to rodzina cara Symeona II (miał wówczas zaledwie dziewięć lat) została zmuszona przez komunistów do opuszczenia kraju. Symeon II powrócił do kraju po obaleniu rządów komunistów. W latach 2001–2005 był szefem rządu bułgarskiego.
W 1697 elektor Fryderyk August I został wybrany w elekcji mniejszościowej władcą Rzeczypospolitej. Przyjął imię Augusta II i do historii przeszedł z przydomkiem Mocny. Jego syn Fryderyk August II po śmierci ojca w 1733 także został wybrany władcą Polski i Litwy w elekcji mniejszościowej. Przyjął imię Augusta III. Unia Saksonii z Rzecząpospolitą trwała do 1763.
Konstytucja 3 Maja w art. VII gwarantowała dziedziczenie przez przedstawicieli dynastii saskiej tronu polskiego począwszy od Fryderyka Augusta III – z braku męskiego potomstwa tron odziedziczyć miał po nim jego zięć za zgodą Stanów zgromadzonych córce jego dobrany, (...) zachowując przy narodzie prawo, żadnej preskrypcji podpadać nie mogące, wybrania do tronu drugiego domu, po wygaśnięciu pierwszego. Rozbiory i upadek Rzeczypospolitej przekreśliły te plany.
Podczas wojen napoleońskich elektor Fryderyk August III przyjął w 1806 tytuł króla Saksonii i imię Fryderyka Augusta I. W następnym roku z nadania Napoleona został księciem warszawskim (panował nad Wisłą do 1815). Tron w Saksonii Wettynowie utracili w 1918.
,_Follower_of_Ferdinand_von_Rayski.jpg)
