Był synem Ottona Bogatego, grafa Ballenstedt i Eiliki, córki Magnusa Billunga, księcia Saksonii, wnuczki króla WęgierBeli I[4].
Albrecht Niedźwiedź urodził się około 1100 roku. Rok i miejsce nie są znane. Albrecht Niedźwiedź faktycznie nazywał się Adalbert. Jak wynika z tzw. Kroniki Słowian, Helmold, napisał krótko przed rokiem 1170, rokiem śmierci Albrechta jeden rozdział dotyczący Alberto Urso (niedźwiedzia Alberta). Na początku poniższego tekstu jest napisane: Adelbertus marchio, cui cognomen Ursus (margrabia Adelbert, nazywany „niedźwiedziem”). Współcześni zapewne chcieli go zrównać z Henrykiem Lwem, który był księciem Saksonii i Bawarii oraz największym rywalem Askanierów[5].
Różne źródła historyczne przedstawiają różne wersje roszczeń Albrechta Niedźwiedzia do księstwa saskiego. Pierwsza wersja mówi, że Albrecht opierał swoje roszczenia na prawie spadkowym pochodzącym od matki. Według tej wersji, Albrecht wywodził swoje prawa od swojego matczynego dziadka, który należał do rodu Billungów, dawnych władców Saksonii. Problem z tą wersją polega na tym, że prawo spadkowe w tamtym czasie nie obejmowało mężczyzn pochodzących od linii żeńskiej. Druga wersja mówi, że Albrecht opierał swoje roszczenia na prawie spadkowym pochodzącym od ojca. Ojciec Albrechta, Otton z Ballenstedt, przez krótki czas w 1112 roku pełnił funkcję księcia saskiego. Zgodnie z tą wersją, Albrecht mógł uważać się za prawowitego spadkobiercę ojca. Ze względu na sprzeczności w źródłach historycznych, nie można jednoznacznie stwierdzić, na czym opierały się roszczenia Albrechta Niedźwiedzia. Możliwe, że Albrecht: wykorzystywał oba argumenty (matczyny i ojcowski) w zależności od sytuacji. Nie miał silnych argumentów prawnych, a jego roszczenia opierały się na sile militarnej i poparciu politycznym[15][16].
Bez względu na argumenty w ciągu 1138 roku Albrecht Niedźwiedź został przez Konrada obdarzony księstwem saskim[17][18]. 26 lipca 1138 roku Albrecht Niedźwiedź po raz pierwszy jest nazywany księciem. Występuje w 18 zachowanych dokumentach z tych lat jako „dux" (co należy tu przetłumaczyć jako „książę")[19].
Jednak szybko okazało się, że kończy się krótki okres, w którym Albrecht Niedźwiedź mógł w jakimś stopniu sprawować książęcą władzę w Saksonii. Kilku saskich możnych, których opinia Konrad III. nie została wyraźnie uwzględniona przy obsadzaniu tronu książęcego, rozpoczęło walkę przeciwko Albertowi Niedźwiedziowi. Jeszcze w 1138 roku spalili oni Bernburg, siedzibę jego matki[20]. W roku 1140 wrogowie Alberta podpalili zamek Anhalt i wypędzili go z ojczyzny[20]. Pomimo powtarzanych później prób nie był już w stanie piastować rzeczywistej władzy jako książę, nie był w stanie sprostać roszczeniom Welfów do Saksonii, chociaż jeszcze przez kilka lat był uznawany za prawowitego księcia Saksonii[21]. W roku 1142 książę musiał zrezygnować z księstwa saskiego[22]. 14 września 1141 roku Albrecht Niedźwiedź został po raz ostatni określony w królewskim dokumencie w Kolonii jako książę Saksonii[23].
Już w 1108 r. książęta i biskupi wschodnioniemieccy wystąpili z apelem do rycerstwa z zachodnich krajów cesarstwa, wzywając je do wojny z pogańskimiSłowianami ; wskazali przy tym na religijne cele takiej „świętej wojny”, ale i na materialne korzyści ; opanowanie urodzajnych terenów, odebranie ich „poganom” i oddanie w ręce zwycięzców. Nie wiadomo, czy apel ten spotkał się już wówczas z odzewem[24][25].
Margrabia Albrecht Niedźwiedź odegrał kluczową rolę w krucjacie przeciwko Słowianom. Był, oprócz Henryka Lwa, jednym z głównych inicjatorów wyprawy i dowódcą armii południowej, liczącej około 60 000 rycerzy (liczby te prawdopodobnie są znacznie przesadzone- jak to często bywa w średniowiecznych pismach). Marszruta sześćdziesięciotysięcznej armii Albrechta Niedźwiedzia przebiegała od Magdeburga poprzez Hobolin, następnie ziemie Wieletów aż po twierdzę Dymin w Meklemburgii, którą oblegano. Stamtąd część niemieckiego kontyngentu oderwała się na rekonesans pod Szczecin, który również oblegano. Poza spustoszeniem najechanych ziem wyprawa nie osiągnęła celu, a nawet skompromitowała się obleganiem chrześcijańskiego Szczecina[29].
W Brennie stolicy kraju Stodoran, około połowy XII wieku, rządził książę znanym jako Przybysław, ale noszący imię Henryk, co sugerowało jego chrześcijańskie pochodzenie. Nie mając potomka, Przybysław obawiał się, że po jego śmierci kraj znów ulegnie wpływom pogaństwa, a słabe chrześcijaństwo zostanie zniszczone przez fanatycznych wyznawców Trzygłowa. Aby zapewnić przyszłość swojego ludu, Przybysław zdecydował się przekazać kraj silnemu władcy niemieckiemu, z którym utrzymywał dobre stosunki — margrabiemuMarchii Północnej, Albrechtowi Niedźwiedziowi. W latach 1125–1130, Przybysław trzymał do chrztu syna Albrechta i jego przyszłego następcę, Ottona I, jednocześnie obdarował chrześniaka Ziemią Suchą na południe od Haweli. Darowizna ta uczyniła tę ziemię własnością domu askańskiego. Wpływy margrabiego w Brennie zaczęły rosnąć za życia Przybysława. Jednak plany Przybysława napotkały opór wśród jego poddanych. Według trudnych do zweryfikowania informacji kronikarskich Przybysław na początku 1134 r. miał uzyskać od cesarza Lotara III koronę królewską[32]. Po jego śmierci w 1150 roku, wdowa przez trzy dni ukrywała fakt zgonu, wysyłając jednocześnie posłów do margrabiego z prośbą o natychmiastowe zajęcie grodu. Po zajęciu grodu Albrecht musiał stawić czoła dalszym problemom, w tym pojawieniu się pretendenta do władzy, krewnego po kądzieli Przybysława, Jaksy, który zapewne był władcą plemienia Sprewian, zamieszkującego na wschód od StodoranKsięstwo Kopanickie i pozostawał pod politycznym wpływem Polski[33][34][35].
Jaxa przejął Brennę /Brandenburg między 1150 a 11 czerwca 1157 roku[36]. Niestety żadne źródło nie podaje dokładnej daty[37]. Przejęcie Brenny, można interpretować jako rywalizację polsko-niemiecką o kontrolę nad krajem Stodoran[38]. Jednakże, Polska nie była w stanie skutecznie wesprzeć Jaksę, a Albrecht, w porozumieniu z arcybiskupem magdeburskim, po długim oblężeniu zmusił załogę księcia Jaksy do kapitulacji. Dzień kapitulacji Brenny — 11 czerwca 1157 roku — stał się dniem narodzin Marchii Brandenburskiej[39][40].
Wyprawa Konrada III do Polski w 1146 roku miała miejsce na prośbę samego Władysława Wygnańca, który poprosił o pomoc przeciw juniorom. Konrad, mając na uwadze udzieloną niedawno pomoc swojemu szwagrowi, księciu Władysławowi czeskiemu, nie mógł odmówić pomocy polskiemu księciu. Niemniej jednak, Konrad nie angażował się zbyt mocno w tę sprawę, pozostawiając jej rozwój swojemu otoczeniu, w którym wielu wybitnych i wpływowych osób sprzyjało interesom młodszych książąt polskich. W sierpniu 1146 roku Konrad wyruszył z wyprawą na juniorów polskich, ale powstrzymała go rzeka Odra, nie mogąc sforsować jej przejścia. Konrad chętny był do układów i uznania status quo. Jako wpływowi rzecznicy młodszych polskich książąt, być może na podstawie uprzedniego z nimi ustalenia, wystąpili margrabiaMarchii Północnej Albrecht Niedźwiedź i Konradmargrabia miśnieński.
Konrad III ostatecznie zgodził się na okup pieniężny i obietnicę stawienia się książąt polskich na jego dworze na cesarskie wezwanie, pozostawiając ich przy władzy książęcej w Polsce. Wyprawa cesarska zawróciła, a Władysław został osadzony przez Konrada na zamku w Altenburgu. Konrad był zajęty drugą krucjatą, co uniemożliwiło mu udzielenie dalszej pomocy w najbliższych latach[45].
6 stycznia 1148 roku, w Kruszwicy, odbyło się znaczące spotkanie, które miało wpływ na losy zarówno dynastii Piastów, jak i Askanierów. W źródłach pisanych datowanych na ten dzień wspomina się o uczestnictwie najstarszego syna Albrechta Niedźwiedzia, Ottona, wraz z arcybiskupem Fryderykiem z Magdeburga oraz książętami PolskiBolesławem IV i Mieszkiem III z rodu Piastów. Judyta, siostra obu polskich książąt została wówczas wyznaczona na małżonkę dla młodego Askaniera, Ottona, który pojawił się jako margrabia. Spotkanie miało prawdopodobnie na celu porozumienie się Sasów z Polakami w kontekście udziału w podbiciu ziem Słowian połabskich przez Sasów. Prawdopodobnie w spotkaniu uczestniczył również Albrecht Niedźwiedź, podkreślając znaczenie połączenia dynastii Askańskiej z Piastami. Małżeństwo Judyty z Ottonem miało wzmocnić sojusz pomiędzy obiema dynastiami, co było istotne dla obu stron - Piastowie, niepewni swojej pozycji po wygnaniu brata, potrzebowali wpływowego sojusznika, a Albrecht Niedźwiedź, w związku z planami podboju ziem Słowian połabskich, musiał mieć pewność, że Polacy nie przeszkodzą mu w ich realizacji. Ostatecznie, Askanierzy osiągnęli swój cel w 1157 roku, tworząc Marchię Brandenburską z podbitych terenów i ziem Marchii Północnej[46][47].
HrabiaPlötzkau (na południowy zachód od Bernburga) Bernard jako ostatni ze swojej rodziny, zginął 26 października 1147 w krucjacie króla Konrada III. To zaostrzyło napięcia między Albrechtem Niedźwiedziem a Henrykiem Lwem. Zarówno Henryk Lew, jak i Albrecht Niedźwiedź rościli sobie prawo do jego majątku na wschodnich obrzeżach Harzu, a król w swoich ostatnich latach nie był w stanie rozstrzygnąć tego sporu.. Ponadto w styczniu 1152 roku został zamordowany hrabia Hermann II z Winzenburga (na zachód od Goslar) wraz ze swoją żoną Liutgardą ze Stade. Oboje nie zostawili po sobie syna. Do tego dziedzictwa, które było znacznie ważniejsze dla dominacji w Saksonii niż Plötzkau, zarówno Henryk Lew, jak i Albrecht Niedźwiedź również rościli sobie prawo. Albrecht mógł powoływać się na prawo do dziedziczenia przez krewnych, jeśli jego żona Zofia rzeczywiście była siostrą zamordowanego Winzenburga, natomiast Henryk Lew, podobnie jak w przypadku hrabstwStade i Plötzkau, mógł argumentować z perspektywy prawa lennego, że po bezdzietnej śmierci hrabiego jego majątek i prawa powinny przypaść księciu. To doprowadziło do ponownych walk między nimi, które według kronik odbywały się w zachodniej części Harzu. CesarzFryderyk Barbarossa zdołał załagodzić spór o dobra Plötzkau i Winzenburg dopiero przy drugim podejściu w 1152 roku: Henryk Lew otrzymał znacznie cenniejszą część, podczas gdy Albrecht Niedźwiedź musiał zadowolić się hrabstwemPlötzkau[48][49].
Niewiele wiadomo o pochodzeniu Zofii, żony Albrechta Niedźwiedzia. Była siostrą Beatrycze II, ksieni cesarskiego klasztoru św. Serwacego w Quedlinburgu. Obecnie zwykle zakłada się, że pochodziła ona z domu Winzenburg i zwykle utożsamia się ją z Sophie von Winzenburg. Dowody na to pochodzenie obejmują przede wszystkim zbieżność imienia drugiego syna Albrechta z potencjalnym ojcem lub dziadkiem Zofii, Hermannem z Winzenburga, sprawowanie praw wójtowskich nad klasztorem Corvey w 1147 roku oraz intensywne, choć ostatecznie nieudane, roszczenia do dziedzictwa Winzenburga przez Albrechta po bezdzietnej śmierci Hermanna II. Wspomniane dowody i milczenie źródeł na ten temat sugerują, że Zofia pochodziła jedynie ze średniej szlachty. Data zawarcia małżeństwa nie jest znana. Narodziny najstarszego syna Ottona datuje się na lata 1123-1125, co wyznacza również termin ślubu. Z uwagi na młody wiek Albrechta Niedźwiedzia, małżeństwo przed rokiem 1120 jest mało prawdopodobne. Albrecht i Zofia mieli siedmiu synów i od trzech do sześciu córek[52].
Encyklopedia Gazety Wyborczej. wyd. Mediasat Poland Kraków tom 1, s.804, ISBN|83-89651-36-X
Gregor Faltl: König Konrad III. und die Konflikte um Bayern und Sachsen. Saarbrücken: 2023, s. 384.
Grodecki R., Zachorowski S., Dąbrowski J., Dzieje Polski średniowiecznej, T. I, Kraków 1995.
Darius vonD.Guttner-SporzyńskiDarius vonD., Święte Wojny Piastów, wyd. I, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2017, s. 304, ISBN 978-83-01-19327-0.
Historia Pomorza, GerardG.Labuda (red.), wyd. Tom I, część II, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1969, s. 65-66.
JoachimJ.EhlersJoachimJ., Heinrich der Löwe. Der ehrgeizige Welfenfürst., wyd. Theiss, Berlin 2021, s. 507.
Jonathan R.J.R.LyonJonathan R.J.R., Princely Brothers and Sisters, wyd. I, London: Cornwll University Press, 2013, s. 294, ISBN 978-0-8014-5130-0.
Marzec A., Judyta, [w:] K. Ożóg, S. Szczur (red.), Piastowie. Leksykon biograficzny, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1999, ISBN 83-08-02829-2, s. 97–99.
ChristophCh.MielzarekChristophCh., Albrecht der Bär und Konrad von Wettin, wyd. I, Köln: Böhlau Verlag GmbH & Cie, Lindenstraße, 2020, s. 368, ISBN 978-3-412-51871-4.
Lutz Partenheimer: Albrecht der Bar, Konrad III. und die Partei Heinrichs des Stolzen im Kampf um das Herzogtum Sachsen (1138-1142', [w]: Mitteilungen des Vereins fur Anhaltische Landeskunde 4. the Potsdam University: 1995, s. 78-112.
Lutz Partenheimer: Albrecht der Bar, Jaxa von Kopenick und der Kampf um die Brandenburg in der Mitte des 12. Jahrhunderts, [w]: Forschungen zur brandenburgischen und preußischen Geschichte. the Potsdam University: 1994, s. 44.
.svg)
