Samsun (1907)

Zobacz też: inne jednostki pływające o tej nazwie.

Samsun

Klasa	niszczyciel
Typ	Samsun
Historia
Stocznia	Forges et Chantiers de la Gironde(inne języki), Bordeaux
Położenie stępki	czerwiec 1906
Wodowanie	1907
Imperium Osmańskie
Wejście do służby	3 września 1907
Turcja
Wycofanie ze służby	1932
Los okrętu	złomowany w 1949
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	normalna: 284 tony
Długość	całkowita: 58,2 metra między pionami: 56,3 metra
Szerokość	6,3 metra
Zanurzenie	2,8 metra
Napęd
2 maszyny parowe o łącznej mocy 5950 KM 2 kotły, 2 śruby
Prędkość	28 węzłów
Zasięg	975 Mm przy prędkości 15 węzłów
Uzbrojenie
1 działo kal. 65 mm 4 działa kal. 47 mm (4 x I) 6 torped
Wyrzutnie torpedowe	2 × 450 mm (2 x I)
Załoga	67

Samsun – turecki niszczyciel z początku XX wieku, jedna z czterech zbudowanych we Francji jednostek typu Samsun. Okręt został zwodowany w 1907 roku w stoczni Forges et Chantiers de la Gironde(inne języki) w Bordeaux, a w skład marynarki Imperium Osmańskiego wszedł we wrześniu 1907 roku. Niszczyciel wziął udział w wojnie włosko-tureckiej, I wojnie bałkańskiej i I wojnie światowej, a po remoncie w latach 20. służył pod banderą Republiki Turcji do 1932 roku. Okręt został złomowany w 1949 roku.

Projekt i budowa

Niszczyciele typu Samsun^[a] zostały zamówione przez Turcję we Francji w 1906 roku^[2][3]. Kontrakt na budowę jednostek podpisano 22 stycznia 1906 roku^[4]. Okręty były ulepszoną wersją pierwszego typu francuskich niszczycieli – Durandal^[2][3].

„Samsun” zbudowany został w stoczni Forges et Chantiers de la Gironde(inne języki) w Bordeaux^[2][5] . Stępkę okrętu położono w czerwcu 1906 roku, a zwodowany został w 1907 roku^[3][5] .

Dane taktyczno-techniczne

Okręt był niszczycielem z kadłubem wykonanym ze stali o długości całkowitej 58,2 metra (między pionami 56,3 metra) szerokości 6,3 metra i zanurzeniu 2,8 metra^[5] [6]. Wyporność normalna wynosiła 284 tony^[2][5] [b]. Jednostka napędzana była przez dwie pionowe maszyny parowe potrójnego rozprężania SACAG o łącznej mocy 5950 KM, do których parę dostarczały dwa kotły typu Normand^[6][7]. Prędkość maksymalna napędzanego dwoma śrubami okrętu wynosiła 28 węzłów^[2][8]. Okręt zabierał zapas 70 ton węgla, co zapewniało zasięg wynoszący 975 Mm przy prędkości 15 węzłów^[5] [9][c].

Na uzbrojenie artyleryjskie okrętu składały się: pojedyncze działo kalibru 65 mm QF L/50 M1902 z zapasem 300 nabojów i cztery pojedyncze szybkostrzelne działa kal. 47 mm QF L/50 M1902 (z łącznym zapasem 1200 nabojów)^[5] [6]. Broń torpedową stanowiły zamontowane na pokładzie dwie pojedyncze obracalne wyrzutnie kal. 450 mm, z łącznym zapasem sześciu torped^[6][7].

Załoga okrętu składała się z 67 oficerów, podoficerów i marynarzy^[2][6][d].

Służba

„Samsun” został przyjęty w skład marynarki wojennej Imperium Osmańskiego 3 września 1907 roku w Stambule^[5] [6]. W maju 1909 roku okręt wziął udział w pierwszych manewrach floty tureckiej na Morzu Marmara^[10]. 1 października 1911 roku, po wybuchu wojny włosko-tureckiej, „Samsun” wraz z siostrzanymi niszczycielami „Yarhisar”, „Basra” i „Taşoz” wszedł w skład zespołu floty osmańskiej skierowanego do obrony Dardaneli (składającego się oprócz nich z pancerników „Barbaros Hayreddin”, „Turgut Reis” i „Mesudiye”(inne języki) oraz torpedowca „Demirhisar”), jednak już nazajutrz wszystkie okręty powróciły do Stambułu w celu dokonania koniecznych napraw i pobrania zaopatrzenia^[11]. Na pozycje obronne flota osmańska powróciła 12 października, nie przejawiając większej aktywności do końca konfliktu^[12].

W 1912 roku okręt osiągał prędkość maksymalną 20 węzłów^[6]. Podczas I wojny bałkańskiej, 16 grudnia 1912 roku „Samsun” wziął udział w bitwie zespołu tureckiego (składającego się oprócz niego z pancerników „Barbaros Hayreddin”, „Turgut Reis”, „Asar-i Tevfik(inne języki)” i „Mesudiye”, krążownika „Mecidiye” i torpedowców „Sivrihisar” i „Akhisar”) z flotą grecką w składzie: krążownik „Jeorjos Awerof” oraz okręty pancerne „Hydra”, „Spetsai” i „Psara” koło przylądka Elli^[13].

W momencie wybuchu I wojny światowej niszczyciel był już przestarzały i miał niską wartość bojową^[5] . Mimo to, rankiem 29 października 1914 roku „Samsun” wraz z siostrzanym „Taşoz” i krążownikiem liniowym „Yavuz Sultan Selim” wziął udział w przeprowadzonym bez wypowiedzenia wojny ataku na rosyjski port w Sewastopolu^[14]. Po ataku oba niszczyciele uczestniczyły w akcji ratunkowej marynarzy z samozatopionego rosyjskiego stawiacza min „Prut”, biorąc na pokłady łącznie 75 rozbitków^[15]. W 1915 roku wyeksploatowana siłownia okrętu pozwalała na osiągnięcie prędkości maksymalnej 17 węzłów, a liczebność załogi wzrosła do 91 osób (17 Niemców i 74 Turków)^[6][7]. 28 marca 1915 roku na wodach Bosforu „Samsun” stał się celem ataku wodnosamolotu pochodzącego z jednego z rosyjskich okrętów lotniczych („Ałmaz” lub „Impierator Nikołaj I”(inne języki)), jednak niecelna bomba spadła za rufą okrętu^[16].

1 kwietnia 1915 roku Bosfor opuścił zespół tureckich okrętów, składający się z krążowników „Mecidiye” i „Hamidiye” oraz niszczycieli „Samsun”, „Taşoz”, „Muâvenet-i Milliye(inne języki)” i „Yâdigâr-ı Millet(inne języki)”, z zadaniem zaatakowania Odessy^[17][18]. Zespół dalekiej osłony tej operacji stanowiły krążowniki „Yavuz Sultan Selim” i „Midilli”, patrolując wody na zachód od Krymu^[17][18]. W nocy z 2 na 3 kwietnia zespół dotarł po Odessę, a niszczyciele rozpoczęły trałowanie^[18]. 3 kwietnia o godzinie 4:00 trały „Samsuna” i „Taşoza” uległy uszkodzeniu, a o 6:40 16 mil morskich od odeskiej latarni morskiej na minę wszedł krążownik „Mecidiye”, doznając tak ciężkich uszkodzeń, że po zdjęciu załogi i zniszczeniu uzbrojenia oraz radiostacji został on dobity torpedą wystrzeloną przez „Yâdigâr-ı Millet”^[17][19]. Operację przerwano, a okręty powróciły do bazy 4 kwietnia^[17][20]. Przed atakiem sił Ententy na Gallipoli „Samsun” wraz z siostrzanymi niszczycielami eskortował transporty wojsk tureckich, organizowane w celu wzmocnienia sił broniących Dardaneli^[21]. 2 czerwca 1915 roku okręt eskortował konwój składający się ze statków „Tecilli” (390 BRT) i „Baslangic” (381 BRT), który nieopodal Tekirdağ został zaatakowany przez brytyjski okręt podwodny HMS E11(inne języki). Napastnikowi udało się zatopić w ataku torpedowym „Tecilli”, na pokładzie którego zginęła cała, 18-osobowa załoga, a drugi ze statków wyrzucił się na brzeg, choć wystrzelona w jego kierunku torpeda chybiła^[22]. 17 czerwca „Samsun” i „Yarhisar” próbowały zaatakować na Morzu Marmara HMS E14, jednak uciekł on swoim prześladowcom^[23]. Kolejne spotkanie z HMS E14 nastąpiło na początku sierpnia, kiedy to koło Tekirdağ niszczyciel udaremnił atak okrętu podwodnego na eskortowane przez siebie statki „Tenedos” (3564 BRT) i „Bandtrma” (474 BRT)^[24].

3 listopada 1915 roku „Samsun” asystował stawiaczowi min „Nusret(inne języki)”, holującemu do Stambułu podniesiony francuski okręt podwodny „Turquoise” (Q46)^[25]. W trakcie manewrów niszczyciel zderzył się ze stawiaczem min, doznając poważnych uszkodzeń i musiał wezwać na pomoc holowniki „Paris” i „France”, które 7 listopada odholowały okręt do İstinye(inne języki)^[25]. Naprawa niszczyciela trwała do wiosny 1916 roku^[25].

W dniach 14–15 września 1916 roku pięć niszczycieli (w tym „Samsun” i „Basra”) eskortowało zbudowany w 1902 roku statek „Patmos” o pojemności 1907 BRT, transportujący węgiel z Zonguldak^[26]. Statek wszedł jednak na minę nieopodal Karaburun(inne języki) i został osadzony na brzegu, a jego załoga została zdjęta z pokładu przez „Samsuna” i „Basrę”^[26].

20 stycznia 1918 roku niszczyciele „Samsun”, „Basra”, „Numûne-i Hamiyet(inne języki)” i „Muâvenet-i Milliye” wzięły udział w zabezpieczeniu wypadu krążowników „Yavuz Sultan Selim” i „Midilli” pod Imroz, m.in. osłaniając powrót do Dardaneli uszkodzonego na minach „Yavuza Sultana Selima”^[27][28]. 30 marca „Samsun”, „Basra” i „Taşoz” eskortowały niemiecki transportowiec „Patmos”, przewożący żołnierzy z Konstancy do Odessy^[29]. W październiku 1918 roku okręt odstawiono do rezerwy w Stambule^[5] [6].

Po zakończeniu wojny, 29 października 1923 roku „Samsun” został formalnie wcielony do nowo powstałej marynarki wojennej Republiki Turcji, choć jego stan techniczny nie pozwalał na eksploatację^[30][31]. W 1924 roku jednostka przeszła remont i podjęła czynną służbę^[6][30]. Okręt wycofano ze składu floty w 1932 roku, po zakupie we Włoszech nowych niszczycieli^[6][30]. Jednostka została złomowana dopiero w 1949 roku w Gölcük^[5] [6].

Uwagi

1. Zwane również typem Basra^[1].
2. Identycznie podaje Noppen 2016 ↓, s. 10. Brassey 1915 ↓, s. 187 podaje, że wyporność okrętu wynosiła 280 ton, Moore 1990 ↓, s. 255 i Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 406 podają 290 ton, zaś Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587 – 300 ton.
3. Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 391 podaje, że okręt zabierał zapas 60 ton węgla.
4. Gogin 2020 ↓  podaje omyłkowo, że załoga okrętu liczyła 23 osoby

Przypisy

1. Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 587.
2. Gardiner i Gray 1985 ↓, s. 391.
3. Noppen 2016 ↓, s. 8.
4. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 13.
5. Gogin 2020 ↓.
6. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 158.
7. Noppen 2016 ↓, s. 10.
8. Brassey 1915 ↓, s. 187.
9. Moore 1990 ↓, s. 255.
10. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 14.
11. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 15.
12. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 15-16.
13. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 22.
14. Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 159-160.
15. Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 160.
16. Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 237.
17. Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 238.
18. Noppen 2016 ↓, s. 33.
19. Noppen 2016 ↓, s. 33-34.
20. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 47.
21. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 34.
22. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 37.
23. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 38.
24. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 39.
25. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 42.
26. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 51.
27. Gozdawa-Gołębiowski 1994 ↓, s. 450.
28. Noppen 2016 ↓, s. 44.
29. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 53.
30. Noppen 2016 ↓, s. 46.
31. Langensiepen i Güleryüz 1995 ↓, s. 59.

Bibliografia

• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1906–1921. Robert Gardiner, Randal Gray (red.). London: Conway Maritime Press, 1985. ISBN 0-85177-245-5. (ang.).
• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
• Ivan Gogin: SAMSUN destroyers (1907). Navypedia. [dostęp 2020-04-18]. (ang.).
• Jan Gozdawa-Gołębiowski, Tadeusz Wywerka Prekurat: Pierwsza wojna światowa na morzu. Warszawa: Lampart, 1994. ISBN 83-902554-2-1.
• Jane’s Fighting Ships of World War I. John Moore (red.). London: Studio Editions, 1990. ISBN 978-1557506597. (ang.).
• Bernd Langensiepen, Ahmet Güleryüz: The Ottoman Steam Navy 1828–1923. Annapolis: Naval Institute Press, 1995. ISBN 1-55750-659-0.
• Ryan K. Noppen: Okręty osmańskiej marynarki wojennej 1914-1918. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65652-65-2.
• The Naval Annual, 1915. T.A. Brassey (red.). London: William Cloves and Sons, 1915. (ang.).