Podkowiec mały

Podkowiec mały
Rhinolophus hipposideros[1]
(André, 1797)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

nietoperze

Podrząd

rudawkokształtne

Nadrodzina

Rhinolophoidea

Rodzina

podkowcowate

Rodzaj

podkowiec

Gatunek

podkowiec mały

Podgatunki
  • R. h. hipposideros (André, 1797)
  • R. h. escalerae K. Andersen, 1918[28]
  • R. h. majori K. Andersen, 1918[29]
  • R. h. midas K. Andersen, 1905
  • R. h. minimus Heuglin, 1862
  • R. h. minutus (Montagu, 1808)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[30]

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Podkowiec mały[31][32] (Rhinolophus hipposideros) – gatunek ssaka latającego z rodziny podkowcowatych (Rhinolophidae).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego nazwał w 1797 roku niemiecki przyrodnik Christian Karl André(inne języki), nadając mu nazwę Noctilio Hipposideros[2][d]. Miejsce typowe to Turyngia i Hesja, Niemcy[34].

Rhinolophus hipposideros jest jedynym przedstawicielem grupy gatunkowej hipposideros[34]. Filogenetyczne powiązania R. hipposideros są nadal niepewne, dlatego potrzebna jest rewizja taksonomiczna poparta danymi morfologicznymi, genetycznymi i kariologicznymi z całego jego rozległego zasięgu występowania, aby wyjaśnić rozmieszczenie podgatunków, które nie odzwierciedlają znanych podziałów kariotypowych i genetycznych[34]. Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają sześć podgatunków[34]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe
R. h. escalerae Rhinolophus hipposideros escalerae K. Andersen, 1918 Ha-ha, As-Suwajra, Moroko[35]
R. h. majori Rhinolophus hipposideros majori K. Andersen, 1918 Patrimonio, północna Korsyka, Francja[36]
R. h. midas Rhinolophus midas K. Andersen, 1905 Dżask, Iran[37]
R. h. minimus Rhinolophus minimus Heuglin, 1861 Keren, Anseba, Erytrea[38]
R. h. minutus Vespertilio minutus Montagu, 1808 Wiltshire, Anglia, Wielka Brytania[39]

Etymologia

  • Rhinolophus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos”; λοφος lophos „grzebień”[40].
  • hipposideros: gr. ἱππος hippos „koń”[41]; σιδηρος sidēros „żelazo, stal”[42].
  • escalerae: Manuel Martínez de la Escalera (1867–1949), hiszpański entomolog[28].
  • majori: dr Charles Immanuel Forsyth Major (1843–1923), szwajcarski zoolog i paleontolog[29][43][44].
  • midas: w mitologii greckiej Midas (gr. Μιδας Midas) to król Frygii, obdarzony przez Dionizosa łaską, że wszystko, czego dotknął, zamieniało się w złoto[45][46].
  • minimus: łac. minimus „mniejszy”, forma wyższa od parvus „mały”[47].
  • minutus: łac. minutus „mały”, od minuere „zrobić mniejsze”[48].

Zasięg występowania

Podkowiec mały występuje w Eurazji (Europa i południowo-zachodnia oraz środkowa Azja) i północnej Afryce zamieszkując w zależności od podgatunku[49][34]:

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 35,5–48 mm, długość ogona 21–32 mm, długość ucha 12–19 mm, długość tylnej stopy 6,7–9 mm, długość przedramienia 35–42,5 mm; masa ciała 4,7–9 g[50]. Barwa sierści futerka szarobrązowa na grzbiecie, szara lub szarobiała na brzuchu. Uszy spiczaste i szerokie, skrzydła szerokie i zaokrąglone na końcach, ogon dość krótki, nie wystający poza błonę ogonową. Błony skrzydłowe bardzo ciemne, uszy i pyszczek jaśniejsze. Błona skrzydłowa przyczepiona pomiędzy piętą a nasadą palców. Ostroga sięga do połowy odległości między piętą a ogonem. Dookoła nozdrzy narośl skórna w kształcie podkowy służąca do skupiania wiązki sygnałów echolokacyjnych. W czasie spoczynku wisząc głową w dół nie składa skrzydeł wzdłuż ciała, jak większość innych gatunków, lecz w charakterystyczny sposób otula się szczelnie błonami lotnymi, przypominając kokon owada.

Cechy

Jak większość nietoperzy posiada charakterystyczne dla swojego rzędu cechy:

  • zdolność do echolokacji – nietoperz wydając dźwięki o dużej częstotliwości lokalizuje pożywienie i przeszkody terenowe
  • zdolność do zrównania ciepłoty ciała z temperaturą otoczenia, spowalnianie akcji serca i oddechu, co ogranicza do minimum straty energii w czasie spoczynku dziennego, jak i w trakcie snu zimowego (heterotermii)
  • podczas snu zwisa głową w dół zaczepiony palcami stóp, których człony pazurowe mają właściwość samoczynnego podginania się pod wpływem ciężaru, dzięki temu wiszący nietoperz nie wykonuje żadnej pracy mięśniowej i nie męczy się
  • możliwość zwalniania tempa przemiany materii w obniżonej temperaturze pozwalająca przetrzymywać niekorzystne warunki do żerowania.

Ekologia

Biotop

Latem zamieszkuje kryjówki bezwietrzne, słabo oświetlone i bardzo ciepłe (o temperaturze nierzadko okresowo przekraczającej 30 °C). W Polsce jeszcze w latach pięćdziesiątych kryjówkami takimi były jaskinie, schroniska i szczeliny skalne, ewentualnie również podziemia sztuczne, np. piwnice. Obecnie niemal wszystkie kryjówki letnie tego gatunku na terenie Polski znajdują się na strychach budynków o swobodnym wlocie (gatunek ten, w przeciwieństwie do innych krajowych nietoperzy nie potrafi przeciskać się przez szczeliny), zaś podziemia są wykorzystywane jedynie sporadycznie. Na sen zimowy przenosi się do miejsc, które oferują mu stabilny mikroklimat: dużą wilgotność i temperaturę powietrza 6–9 °C, wyższą niż preferowaną przez pozostałe, krajowe gatunki nietoperzy. Kryjówkami zimowymi podkowca małego są zwykle jaskinie, piwnice, opuszczone kopalnie, niekiedy również (np. w Krakowie czy Nysie) fortyfikacje. Występująca w tych miejscach duża wilgotność chroni nietoperze przed wyschnięciem, a stabilna temperatura sprzyja hibernacji. W przeciwieństwie do innych gatunków nietoperzy z reguły podczas hibernacji poszczególne osobniki nie tworzą skupień – nie stykają się ze sobą.

Tryb życia

Należy do gatunków osiadłych. Kryjówki letnie znajdują się zwykle w odległości do 30 km od kryjówek zimowych, chociaż znane są przeloty na odległość powyżej 100 km. Podkowiec mały jest gatunkiem ciepłolubnym, stąd zwykle przebywa w miejscach dobrze izolowanych termicznie.

Pożywienie

Jak większość nietoperzy żywi się owadami latającymi nocą. Są to głównie muchówki, motyle nocne, siatkoskrzydłe oraz owady odbywające rójkę nad wodą, które łowi w locie pyszczkiem lub końcem skrzydła. Potrafi także zbierać pająki ze skał lub kory drzew, jak również inne nielotne bezkręgowce, np. pareczniki. Poluje nocą wśród zarośli i nad zbiornikami wodnymi, na polowania wylatuje późnym wieczorem. Lata wolno, ale zwinnie, najczęściej nisko nad ziemią. Podczas lotów posługuje się echolokacją, przy czym ultradźwięki (o częstotliwości około 110 kHz – najwyższej wśród krajowych nietoperzy) produkowane są przez krtań i emitowane przez nos. Jego system echolokacyjny wykrywa ruch skrzydeł owadów, dlatego owad będący w spoczynku jest dla niego „niewidoczny”.

Długość życia

Średni wiek życia w warunkach naturalnych wynosi 3–4 lat. Najdłuższy zaobserwowany wiek podkowca małego to 29 lat i 5 miesięcy.

Rozród

Poród i rozwój młodych jest ściśle związany z okresem największej dostępności pożywienia. Samica rodzi na początku lata jedno małe. Kopulacja i zaplemnienie następuje jesienią, często podczas hibernacji samicy. Sperma pozostaje w drogach rodnych macicy do wiosny i dopiero wtedy występuje owulacja i zapłodnienie. Samice tworzą wiosną kolonie rozrodcze liczące do kilkuset osobników. Samce w okresie tym żyją pojedynczo. Ciąża trwa 7–8 tygodni. Młode po urodzeniu są małe, bezradne, nieowłosione. Oczy mają zamknięte, posiadają silne pazury i haczykowate zęby mleczne, którymi czepiają się matki. Żywią się mlekiem matki. Młode nietoperze zdolność do samodzielnego życia osiągają już po upływie 6–7 tygodni. Podkowiec mały dojrzałość seksualną osiąga pod koniec pierwszego lub na początku drugiego roku życia.

Wrogowie

Sowy, człowiek

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern „najmniejszej troski”)[30]. W Polsce gatunek objęty ochroną ścisłą[51]. Umieszczony w Polskiej czerwonej księdze zwierząt jako zagrożony wymarciem (kategoria EN).

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ a b Młodszy homonim Vespertilio Molossus minor Kerr, 1792.
  2. ↑ a b Nomen nudum.
  3. ↑ Nazwa zastępcza dla Rhinolophus bifer Kaup, 1829.
  4. ↑ W 1797 roku gatunek ten opisało dwóch autorów, Christian Karl André(inne języki) i Moritz Balthasar Borkhausen(inne języki), jednak opis Andrégo ukazał się kilka miesięcy wcześniej (André – 19 kwietnia 1797; Borkhausen – 30 września 1797)[33].

Przypisy

  1. ↑ Rhinolophus hipposideros, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
  2. ↑ a b C.K. André: Der Zoologe, oder Compendiöse Bibliothek des Wissenswürdigsten aus der Thiergeschichte und allgemeinen Naturkunde. Cz. Heft V–VIII. Eisenach: Johann Jacob Gebauer, 1797, s. 65. (niem.).
  3. ↑ M.B. Borkhausen: Deutsche Fauna, oder, Kurzgefasste Naturgeschichte der Thiere Deutschlands. Erster Theil, Saugthiere und Vögel. Frankfurt am Mayn: bey Varrentrapp und Wenner, 1797, s. 85. (niem.).
  4. ↑ R. Kerr: The animal kingdom, or zoological system, of the celebrated Sir Charles Linnæus. containing a complete systematic description, arrangement, and nomenclature, of all the known species and varieties of the mammalia, or animals which give suck to their young. Class I, Mammalia. Edinburgh: A. Strahan, and T. Cadell, London, and W. Creech, 1792, s. 99. (ang.).
  5. ↑ T. Pennant, Allgemeine Uebersicht der vierfüssigen Thiere, t. 2, Weimar 1800, s. 629 (niem.).
  6. ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Muséum national d’Histoire naturelle. Paris: 1803, s. 58. (fr.).
  7. ↑ G. Montagu. An Account of the larger and lesser Species of Horse-shoe Bats, proving them to be distinct; together with a Description of Vespertilio Barbastellus, taken in the South of Devonshire. „Transactions of the Linnean Society of London”. 9, s. 163, 1808. (ang.). 
  8. ↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire. Sur un genre de ghauve-souris, sous le nom de Rhinolophes. „Annales du Muséum d’histoire naturelle”. 20, s. 259, 1813. (fr.). 
  9. ↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata: in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Typis Nicolai S. Vsevolozsk, 1814, s. xix, 560. (łac.).
  10. ↑ W.E. Leach: Systematic Catalogue of the Specimens of the Indigenous Mammalia and Birds that are Preserved in the British Museum. London: Richard and Arthur Taylor, 1816, s. 5. (ang.).
  11. ↑ J.J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt: Erster Theil welcher die Vogelsäugethiere und Vögel nebst Andeutung der Entstehung der letzteren aus Amphibien enthält. Darmstadt: In commission bei Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 104. (niem.).
  12. ↑ Ostéographie des Chéiroptères (Vespertilio, L.). W: H.M.D. de Blainville: Ostéographie, ou, Description iconographique comparée du squelette et du système dentaire des Mammifères récents et fossiles: pour servir de base à la zoologie et à la géologie. T. 1. Paris: J.B. Baillière et fils, 1839–1864, s. 31. (fr.).
  13. ↑ T. von Heuglin. Beiträge zur fauna der säügethiere N.O-Afrika’s. „Novorum actorum Academiae Caesareae Leopoldino-Carolinae Germanicae Naturae Curiosorum”. 29 (8), s. 6, 1861. (niem.). 
  14. ↑ a b Koch 1865 ↓, s. 350.
  15. ↑ Koch 1865 ↓, s. 351.
  16. ↑ L.J.F.J. Fitzinger. Kritische Durchsicht der Ordnung der Flatterthiere oder Handflügler (Chiroptera). Familie der Flughunde (Cynopteri). II. Abtheilung. „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 61 (1), s. 151, 1870. (niem.). 
  17. ↑ J. Daday. Előleges jelentés az Erdélyi Múzeum Egylet megbízásából az 1884-ik év nyarán tett chiropterologiai gyűjtések eredményéről és az Erdélyi Orsz. Múz. Egylet denevérgyűjteményének jegyzéke. „Orv. Term.-tud. Ért. Kolozsvar”. 10, s. 274, 1885. (węg.). 
  18. ↑ J. Daday. Új adatok Erdély denevérfaunájának ismeretéhez. „Értek, a Term.-tud. köréből”. 16 (7), s. 8, 1887. (orm.). 
  19. ↑ K. Bretschner. Rhinolophus euryale in der Mittelschweiz. „Vierteljahrsschrift der Naturforschenden Gesellschaft in Zürich”. 49, s. 256, 1904. (niem.). 
  20. ↑ Á. Cabrera. Ensayo monográfico sobre los quirópteros de España. „Memorias de la Sociedad Española de Historia Natural”. 2 (5), s. 252, 1904. (hiszp.). 
  21. ↑ Andersen 1905 ↓, s. 138.
  22. ↑ Andersen 1905 ↓, s. 141.
  23. ↑ Söderlund 1920 ↓, s. 122.
  24. ↑ Söderlund 1920 ↓, s. 124.
  25. ↑ P. Laurent. Le Petit Rhinolophe fer à cheval au Maroc; description eTirne forme nouvelle, Rhinolophus hipposideros vespa subsp. nov. „Bulletin de la Société d’Histoire Naturelle de l’Afrique du Nord”. 28, s. 157, 1937. (fr.). 
  26. ↑ K. Kostroň. Rhinolophus moravicus n. sp. – nový vrápenec z Moravy. „Práce Moravské přírodovědecké společnosti”. 9 (15), s. 13, 1943. (słow.). 
  27. ↑ A.F. DeBlase, The bats of Iran, „PhD thesis”, Oklahoma: Oklahoma State University, 1972, s. 81 (ang.).
  28. ↑ a b Andersen 1918 ↓, s. 378.
  29. ↑ a b Andersen 1918 ↓, s. 377.
  30. ↑ a b P. Taylor, Rhinolophus hipposideros, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2016, wersja 2021-3 [dostęp 2022-06-24] (ang.).
  31. ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 89. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  32. ↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 277, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
  33. ↑ P. Benda & J. Mlíkovský. Nomenclatural notes on the lesser horseshoe bat, Rhinolophus hipposideros (Mammalia: Chiroptera). „Journal of the National Museum (Prague)”. Natural History Series. 191 (1), s. 5–14, 2022. DOI: 10.37520/jnmpnhs.2022.002. (ang.). 
  34. ↑ a b c d e C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 144. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  35. ↑ Zijlstra ↓, s. N#20599.
  36. ↑ Zijlstra ↓, s. N#20619.
  37. ↑ Zijlstra ↓, s. N#20621.
  38. ↑ Zijlstra ↓, s. N#20622.
  39. ↑ Zijlstra ↓, s. N#20625.
  40. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 606, 1904. (ang.). 
  41. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 104.
  42. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 212.
  43. ↑ The Key to Scientific Names ↓, majori [dostęp 2022-06-24].
  44. ↑ Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 258.
  45. ↑ The Key to Scientific Names ↓, midas [dostęp 2022-06-24].
  46. ↑ Beolens, Watkins i Grayson 2009 ↓, s. 275.
  47. ↑ The Key to Scientific Names ↓, minimus [dostęp 2022-06-24].
  48. ↑ The Key to Scientific Names ↓, minutus [dostęp 2022-06-24].
  49. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Rhinolophus hipposideros. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2022-06-24].
  50. ↑ G. Csorba, A. Hutson, S. Rossiter & C. Burgin: Family Rhinolophidae (Horseshoe Bats). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 9: Bats. Barcelona: Lynx Edicions, 2019, s. 326–327. ISBN 978-84-16728-19-0. (ang.).
  51. ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183). [dostęp 2017-01-16]..

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!