PROFILBARU.COM

	Informacje w projektach siostrzanych
	Cytaty w Wikicytatach
	Definicje słownikowe w Wikisłowniku

Morze Śródziemne
Kontynent	Europa, Afryka i Azja
Państwa	Hiszpania; Francja; Monako; Włochy; Malta; Słowenia; Chorwacja; Bośnia i Hercegowina; Czarnogóra; Albania; Grecja; Cypr; Turcja; Syria; Liban; Izrael; Palestyna; Egipt; Libia; Tunezja; Algieria; Maroko
Terytoria	Gibraltar; Akrotiri i Dhekelia
Powierzchnia	ok. 2,5 mln km²
Średnia głębokość	1438 m
Największa głębia	Calypso na M. Jońskim; 5267 m
Zasolenie	33,0 do 39,4‰
Temperatura	+7 do +30 °C
Typ morza	śródlądowe
Wyspy	Sycylia, Malta, Sardynia, Cypr, Korsyka
	Położenie na mapie świata Morze Śródziemne
	35°N 18°E/35,000000 18,000000
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł od 2015-12 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Morze Śródziemne – morze międzykontynentalne leżące pomiędzy Europą, Afryką i Azją, o powierzchni około 2,5 mln km². Zasolenie wód Morza Śródziemnego wynosi 33–39‰.

Na zachodzie jest połączone Cieśniną Gibraltarską z Oceanem Atlantyckim, na wschodzie przez cieśninę Dardanele łączy się z morzem Marmara i dalej przez cieśninę Bosfor z Morzem Czarnym, zaś przez Kanał Sueski z Morzem Czerwonym i dalej z Oceanem Indyjskim.

To śródlądowe morze jako jedyne na świecie otoczone jest lądami należącymi do trzech części świata. Już przed tysiącami lat kwitły tu kultura i nauka, rozwijały się rolnictwo, rzemiosło, handel i żegluga. Na obszarze tym pozostały bogate pamiątki starych cywilizacji – pojedyncze zabytki i całe miasta. Wspólną cechą tych państw, poza dostępem do morza, jest klimat i roślinność śródziemnomorska.

Nad Morzem Śródziemnym leżą następujące państwa i terytoria zależne (zgodnie z ruchem wskazówek zegara): Gibraltar, Hiszpania, Francja, Monako, Włochy, Malta, Słowenia, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania, Grecja, Cypr (w tym Cypr Północny oraz Akrotiri i Dhekelia), Turcja, Syria, Liban, Izrael (w tym Strefa Gazy), Egipt, Libia, Tunezja, Algieria i Maroko. Większość państw basenu Morza Śródziemnego współpracuje w ramach Partnerstwa Eurośródziemnomorskiego.

Fauna Morza Śródziemnego liczy w przybliżeniu około 5000 gatunków.

Nazwa

Termin „Morze Śródziemne” pochodzi z łacińskiego słowa mediterraneus znaczącego tyle, co „w środku ziemi” lub „między lądami” (medius - ‘między’, ‘pośrodku’ + terra ‘ziemia’, ‘ląd’), jako że znajduje się między kontynentami Afryką i Europą. Grecka nazwa Mesogeios (Μεσόγειος) jest podobna – μέσο, „środek” + γη, „ziemia”, „ląd”. W czasach historycznych Morze Śródziemne miało kilka nazw, np. Grecy początkowo nazywali je ἡ θάλασσα (hē thálassa; „Morze” bez przymiotnika) lub czasami ἡ μεγάλη θάλασσα (hē megálē thálassa; „Wielkie Morze”), ἡ ἡμέτερα θάλασσα (hē hēmétera thálassa; „Nasze Morze”), η εντός θάλασσα (he entos thálassa; „Morze Wewnętrzne”) lub ἡ θάλασσα ἡ καθ'ἡμᾶς (hē thálassa hē kath'hēmâs; „Morze wokół nas”). Rzymianie powszechnie nazywali je podobnie Mare Nostrum (łac. „Nasze Morze”), Mare Magnum („Wielkie Morze”) lub też Mare Internum („Morze Wewnętrzne”). W Biblii pierwotnie znane było jako „Wielkie Morze” [Lb 34,6,7, J 1,4, 9,1, Ez 47,10,15,20] lub po prostu „Morze” [1Krl 5,9, 1Mch 14,34, 15,11], ale także znane jako „Morze Hinder” z powodu swojego położenia na zachodnim brzegu Ziemi Świętej i dlatego znajdującym się za osobą spoglądającą na wschód, o czym jest mowa w Starym Testamencie, co czasami tłumaczone jest jako „Zachodnie Morze” [Pwt 11,24, Jl 2,20]. Inną nazwą było „Morze Filistynów” (Wj 23,31) z powodu ludzi zamieszkujących dużą część wybrzeża blisko Izraelitów. We współczesnym hebrajskim było zwane Ha-Jam Ha-Tichon (הַיָּם הַתִּיכוֹן) – „Środkowym Morzem”, dosłownym tłumaczeniem niemieckiego odpowiednika Mittelmeer. W języku tureckim znane jest jako Akdeniz – „Białe Morze”, w arabskim – l-Baḥr al-Abyaḍ al-Mutawassiṭ (البحر الأبيض المتوسط), co możemy zrozumieć jako „Białe Morze Środkowe”, zaś w islamskiej i dawnej arabskiej literaturze było wymienione jako Baḥr al-Rūm (بحر الروم), lub „Rzymskie/Bizantyjskie Morze”.

Podział

Podział Morza Śródziemnego według Międzynarodowego Biura Hydrograficznego w Monako:

Basen Zachodni (Algiersko-Prowansalski):
- Morze Alborańskie (pow. 53 tys. km²) na wschód od Cieśniny Gibraltarskiej,
- Morze Balearskie (pow. 86 tys. km²) zwane także Iberyjskim na północ i północny zachód od archipelagu Balearów,
- Morze Liguryjskie (pow. 84 tys. km²) na północ od Korsyki,
- Morze Tyrreńskie (pow. 214 tys. km²) pomiędzy Sardynią a zachodnią częścią Półwyspu Apenińskiego;
Basen Wschodni (Lewantyński):
- Morze Jońskie (pow. 169 tys. km²) pomiędzy południowym wybrzeżem Półwyspu Apenińskiego a półwyspem – Peloponez w Grecji,
- Morze Adriatyckie (pow. 139 tys. km²) pomiędzy Półwyspem Apenińskim a Półwyspem Bałkańskim,
- Morze Egejskie (pow. 196 tys. km²) pomiędzy Grecją a Azją Mniejszą,
- Morze Ikaryjskie pomiędzy Cykladami a Azją Mniejszą.

Podział nie uwzględnia innych obszarów Morza Śródziemnego nazywanych również morzami:

Morze Sycylijskie na południe i południowy zachód od Sycylii,
Morze Trackie na południe od Tracji (część Morza Egejskiego),
Morze Mirtejskie po wschodniej stronie Półwyspu Peloponeskiego (część Morza Egejskiego),
Morze Kreteńskie na północ od Krety (część Morza Egejskiego),
Morze Cypryjskie na północ od Cypru (część Morza Lewantyńskiego),
Morze Lewantyńskie (pow. 320 tys. km²) od wschodniego wybrzeża Krety do wybrzeży Syrii, Libanu i Izraela,
Morze Libijskie zwane Morzem Syrty na północ od Libii.

Wyspy

Osobny artykuł: Wyspy Morza Śródziemnego.

Ważniejsze wyspy to (licząc od zachodu)

Baleary (ok. 200 wysp, pow. 5014 km²)
- Ibiza (571 km²)
- Majorka (3600 km²)
- Minorka (668 km²)
- Formentera (82 km²)
Sardynia (24 090 km²)
Korsyka (8680 km²)
Sycylia (25 710 km²) – największa
Wyspy Liparyjskie (17 wysp, pow. 117 km²)
Malta (246 km²)
Kreta (8336 km²)
Rodos (1401 km²)
Cypr (9251 km²).

Pomiędzy Korsyką a Półwyspem Apenińskim znajdują się m.in.

Elba (224 km²)
Pianosa (10,3 km²)
Gorgona (2,25 km²)
Montecristo (10,4 km²).

Wyspy Morza Egejskiego

Temperatura morza

Średnia dobowa temperatura morza (°C), źródło: seatemperature.org
	Sty	Lut	Mar	Kwi	Maj	Cze	Lip	Sie	Wrz	Paź	Lis	Gru	Rok
Dla porównania: Sopot^[1]	3,3	2,8	2,4	4,8	10,1	15,1	18,5	19,2	17,4	13,3	9,7	6,1	10,2
Gibraltar^[2]	16,3	15,8	15,7	16,9	18,5	21,0	22,8	23,3	21,8	20,5	18,3	16,8	18,9
Malaga, Hiszpania^[3]	15,9	15,6	15,6	16,8	18,4	20,9	22,9	23,5	21,8	20,4	18,1	16,6	18,9
Nicea, Francja^[4]	13,4	13,0	13,4	14,6	18,0	21,8	23,1	23,6	22,2	19,6	17,4	14,9	17,9
Genua, Włochy^[5]	13,6	13,1	13,6	15,1	18,7	22,8	24,1	24,3	23,0	20,2	17,9	15,3	18,5
Split, Chorwacja^[6]	13,7	13,5	13,9	15,1	18,2	22,3	24,4	24,8	23,8	20,3	18,2	16,0	18,7
Barcelona, Hiszpania^[7]	13,4	13,1	13,3	15,0	18,0	21,9	24,0	25,2	24,0	21,8	18,3	15,4	18,6
Walencja, Hiszpania^[8]	14,2	13,8	14,1	16,1	18,8	22,5	24,8	25,8	24,6	22,1	19,1	16,1	19,3
Almería, Hiszpania^[9]	15,3	14,9	15,1	16,7	18,6	21,3	23,8	24,9	23,0	21,1	18,7	16,6	19,2
Alicante, Hiszpania^[10]	14,5	14,1	14,4	16,4	19,0	22,4	25,2	26,3	25,0	22,4	19,4	16,6	19,6
Rzym, Włochy^[11]	14,5	13,9	14,1	15,5	18,8	22,9	24,7	25,0	24,0	21,1	19,0	16,1	19,1
Durrës, Albania^[12]	14,7	14,6	14,7	15,8	18,8	22,9	25,5	25,4	24,4	20,9	18,6	16,1	19,4
Palermo, Włochy^[13]	15,1	14,3	14,6	15,8	18,7	23,1	25,7	26,3	25,1	22,3	19,9	16,7	19,8
Algier, Algieria^[14]	15,2	14,7	15,1	16,6	18,8	21,7	24,1	25,3	24,5	22,3	19,6	16,8	19,6
Tunis, Tunezja^[15]	15,3	14,4	14,6	15,7	18,3	22,0	24,4	25,4	24,6	22,6	20,2	17,2	19,6
Ateny, Grecja^[16]	15,4	15,0	15,2	15,7	18,5	22,6	25,7	26,3	25,0	22,2	19,1	16,6	19,8
Malta^[17]	16,1	15,4	15,4	16,3	18,7	22,6	25,5	26,1	25,5	23,4	21,2	18,1	20,4
Limassol, Cypr^[18]	17,8	17,0	17,3	18,1	20,8	24,4	27,2	28,0	27,2	25,2	22,1	19,6	22,1
Aleksandria, Egipt^[19]	18,3	17,3	17,4	18,3	20,7	24,0	26,5	27,6	27,2	25,5	22,5	20,2	22,1
Bejrut, Liban^[20]	18,5	17,5	17,5	18,5	21,3	24,9	27,5	28,5	28,1	26,0	22,6	20,1	22,6
Tel Awiw, Izrael^[21]	18,8	17,6	17,8	18,6	21,2	24,9	27,2	28,6	28,2	26,3	23,2	20,6	22,8