Morze powstało na skutek zapadnięcia się serii bloków skorupy ziemskiej w wyniku ruchów tektonicznych[3] (wzdłuż uskoku Chūō Kōzō Sen, jap. 中央構造線). Szczyty niezapadniętych bloków tworzą liczne wyspy rozmieszczone mniej więcej równoległymi rzędami. Część z nich to zaledwie wystające z wody skały, część jest na tyle duża, by ich cieki wodne tworzyły miniaturowe, osadowe niziny nadbrzeżne, podobne tym z głównych wysp Japonii[3].
Znajduje się na nim około 1 tys. wysp i wysepek. Największą z nich jest Awaji. Obszar morza słynie z pięknych, urozmaiconych widoków[4]. Jego część (660 km²), obejmująca ok. 600 wysp i fragmenty brzegów, znajduje się w granicach Parku Narodowego Seto Naikai, utworzonego w 1934 r.[5]
Dla Morza Wewnętrznego charakterystyczne są silne prądy pływowe, miejscami niebezpieczne dla żeglugi[3]. Powodują one m.in. ogromne, silne wiry. Przykładem tego zjawiska i jednocześnie atrakcją turystyczną są wiry w cieśninie Naruto.
Akweny Morza Wewnętrznego
Podział na akweny
Zgodnie z japońskim systemem nazewnictwa geograficznego, Morze Wewnętrzne podzielone jest na akweny, które nazywają się nada. Słowo to oznacza przybrzeżną część otwartego morza lub oceanu, o występujących tam gwałtownych, ostrych, wysokich falach, trudną dla żeglugi[6]. W przypadku Morza Wewnętrznego są to większe obszary wodne, bez wysp. Kierując się od wschodu w kierunku zachodnim, występują kolejno:
Hibiki-nada, na północ od cieśniny Kammon, pomiędzy zachodnim brzegiem Honsiu i Genkai-nada;
kanał Bungo, pomiędzy Iyo-nada i Hyūga-nada (otwarty Pacyfik)[8].
Klimat
Południe Japonii znajduje się pod wpływem ciepłego prądu Kuro Siwo, zapewniającego ciepłe lata i łagodne zimy. Obszary wokół Morza Wewnętrznego, ze względu na relatywną izolację od oceanu, charakteryzują się gorętszymi latami, niż obszary na wybrzeżu pacyficznym (Osaka w sierpniu należy do najcieplejszych miast w Japonii). Opady są nieco mniejsze, ze względu na osłonięcie przez góry od monsunu; nasilają się w okresie czerwiec-wrzesień ze szczytem na początku lata. Lokalnie wieją bryzy[9].
Łagodny klimat z dużą ilością słońca i brakiem mrozów od połowy kwietnia do połowy listopada sprzyja rolnictwu, umożliwiając zbiory dwa razy do roku[9].
Znaczenie akwenu
Od setek lat morze to odgrywało zasadniczą rolę w japońskim, wewnętrznym transporcie morskim i rybołówstwie[10]. Rybołówstwo na tych wodach było kluczowym elementem gospodarki miejscowych już 2000 lat temu[11]. Na początku XXI w. rybołówstwo i akwakultury dostarczały między 300 a 400 tys. ton produktów rocznie[12].
Wartość produkcji na tych obszarach sięga 90 bilionów jenów. Ze względu na gęsto zaludnione i wysoko uprzemysłowione wybrzeże, morze jest zagrożone zanieczyszczeniem. W najgorszym okresie, w latach 1950–1980 zrzut ścieków powodował zakwity glonów niszczących hodowle ryb i ostryg na powierzchni przekraczającej 3000 km². Podjęte kompleksowe środki ochrony wód spowodowały poprawę sytuacji od lat 90. XX w.[12]
Morze pełniło i pełni też bardzo istotną rolę komunikacyjną. Od wielu wieków było główną arterią łączącą odległe rejony Japonii[11].
Mity i historia
Kraby i duchy samurajów (autor: Kuniyoshi Utagawa 1797–1861)Heike-gani o "twarzy samuraja"
Według mitów shintō o stworzeniu archipelagu japońskiego, wyspa Awaji znajdująca się we wschodniej części Morza Wewnętrznego, była pierwszą, zrodzoną z pary demiurgów, bóstw kami: Izanagiego i Izanami. Od VII do XIX wieku wyspa była administracyjnie odrębną prowincją.
W 1185 r. w trakcie wojny Gempei miała miejsce morska bitwa w zatoce Dan-no-Ura (usytuowana w cieśninie Shimonoseki, na zachodnim krańcu Morza Wewnętrznego). Było to rozstrzygające starcie pomiędzy rodami Minamoto i Taira, w wyniku którego ród Minamoto zapewnił sobie władzę w Japonii na wiele lat[13].
Według przekazów, o losach bitwy przesądził moment, kiedy okręt, na którym znajdował się sześcioletni cesarz Antoku, znalazł się w bezpośrednim zagrożeniu ze strony przeciwnika. Chroniąc godność chłopca, babka (lub opiekunka) cesarza wskoczyła z nim do morza i oboje utonęli. Rzekomo wraz z cesarzem morze pochłonęło jedno z trzech regaliów cesarskich – miecz Kusanagi[14].
Śmierć cesarza skłoniła wielu wojowników klanu Taira (Heike) do samobójstwa poprzez seppuku lub rzucenie się do morza.
Wojna Gempei (i jej ostatni akt w zatoce Dan-no-Ura) stała się istotną cezurą w historii Japonii. Zakończyła bowiem epokę rządów arystokracji i wyrafinowanej kultury dworskiej (era Heian 794–1185), a rozpoczęła okres o nazwie Kamakura (1185–1333). Był to początek kilkusetletniej władzy zwierzchników wojskowych (siogunów), zakończony dopiero w drugiej połowie XIX w. w czasie restauracji Meiji.
To ważne i dramatyczne wydarzenie stało się tematem licznych dzieł malarstwa, drzeworytu i literatury (np. Heike monogatari). Zostało upamiętnione także w miejscu bitwy, gdzie znajduje się obecnie niewielki park, obok mostu Kanmon, po stronie wyspy Honsiu. Ustawiono tam repliki armat, tablice informacyjne oraz posągi dwóch głównych przeciwników: Yoshitsune Minamoto i Tomomoriego Tairy[15].
Japończycy wierzą, że duchy poległych wojowników rodu Taira (Heike) przybrały postać niewielkich krabów, których skorupa przypomina głowę samuraja. Z tego powodu w języku japońskim nazwano je, od nazwiska pokonanego rodu, heike-gani[16][17] (kraby heike). Również w naukowej nazwie łacińskiej, dzięki znanemu badaczowi japońskiej flory i fauny, P.F. von Sieboldowi, zawarto nazwisko klanu Heike: Heikeopsis japonica[18]). Kraby te występują licznie w płytkich wodach przybrzeżnych Morza Wewnętrznego. Potocznie nazywane są także „krabami-samurajami”[19]. Z powyższego powodu kraby te zaliczają się do mitycznych stworzeń yōkai i znajdują się na ich liście.
Podobnie jak w wielu innych tłumaczeniach japońskich nazw geograficznych, również w tym przypadku występują pewne rozbieżności. Japońską nazwę morza Seto-naikai można przetłumaczyć jako „Wewnętrzne Morze Cieśnin”. Wynika to z niezliczonej ich ilości pomiędzy setkami wysp. Różnorodność cieśnin odzwierciedla japońskie nazewnictwo: seto, suidō, kaikyō, kaimon i naruto (cieśnina pełna wirów, rycząca w czasie pływów). Wszystkie te słowa oznaczają morską cieśninę lub kanał morski i występują w nazewnictwie geograficznym na tym morzu[20][21][22] (stąd np. cieśniny: Bungo i Kii są opisane na mapach jako kanały).
Aby nie mylić nazwy tego morza z ogólną definicją „morza wewnętrznego” (lub śródlądowego) i innymi akwenami o tej nazwie, używa się również nazw: Japońskie Morze Wewnętrzne lub Wewnętrzne Morze Japońskie (ta ostatnia pojawia się też w piśmiennictwie polskim[23]), po angielsku: Seto Inland Sea[24], Inland Sea of Japan lub Inland Sea of Seto[25]. Wiele wydawnictw określa jednak akwen jako "Morze Wewnętrzne", zaznaczając, że to nazwa własna jedynie z użyciem wielkich liter (przykładowo wydawnictwo Cavendish[26], Smith i inni[27] czy J. Spencer[28]).
Polski egzonimMorze Wewnętrzne, zamieszczony w urzędowym wykazie GUGiK: Morze Wewnętrzne; Seto Naikai; 34°15′N, 133°30′E[1] pomija tłumaczenie słowa seto (jap. "cieśnina"); w tym brzmieniu nazwa pojawia się w polskich publikacjach np. u J. Tubielewicz[29].
Podobne problemy występują z tłumaczeniem nazwy Dan-no-Ura (lub Dan-no-ura; 壇ノ浦). Jest ono tłumaczone zarówno jako cieśnina (błędnie), jak i zatoka (bliskie prawdy). Słowo dan[30] oznacza podwyższenie, podium, platformę, miejsce wyższe niż otoczenie. Natomiast słowo ura (odnosi się do morza i jeziora) oznacza: zatokę (ang. bay, gulf), wnękową krawędź brzegu; miejsce, gdzie woda wnika, wdziera się, ale także krawędź brzegu, plażę (synonimami są słowa: umi-be i mizu-giwa[31]). Wielki słownik japońsko-japoński Kojien definiuje słowo ura jako łagodne wygięcie linii brzegowej (w kształcie łuku), spowodowane przez wodę morską lub jeziora[32].
↑The Seto Inland Sea: an overview. The Association for the Environmental Conservation of the Seto Inland Sea. [dostęp 2015-01-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-06-15)]. (ang.).
↑J.W. Hall: Japonia od czasów najdawniejszych do dzisiaj. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979. ISBN 83-06-00205-9. Brak numerów stron w książce
↑Takuya Iwasaki: みもすそ川公園 (Mimosuso-gawa Kōen). 2014. [dostęp 2015-01-10]. (jap.). (na ilustracji pierwszy od prawej)
↑Kenkyusha's New Japanese-English Dictionary. Tokyo: Kenkyusha Ltd., 1991, s. 419. ISBN 4-7674-2015-6.
