Okręty podwodne typu Mameli

Okręty podwodne typu Mameli

Kraj budowy	Włochy
Stocznia	Cantieri navali Tosi di Taranto(inne języki), Tarent
Zbudowane	4
Użytkownicy	Regia Marina
Służba w latach	1929–1948
Stracone	1
Uzbrojenie:
1 działo kal. 102 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm (2 x I) 10 torped
Wyrzutnie torpedowe: • dziobowe • rufowe	4 × 533 mm 2 × 533 mm
Sensory	hydrofony
Załoga	49 oficerów i marynarzy
Wyporność:
• na powierzchni	810 ton
• w zanurzeniu	993 t
Rodzaj kadłuba	jednokadłubowy
Zanurzenie testowe	100 m
Długość	64,6 m
Szerokość	6,51 m
Zanurzenie	4,3 m
Napęd:
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 3000 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1100 KM 2 śruby
Prędkość: • na powierzchni • w zanurzeniu	15 węzłów 7,5 w.
Zasięg:
• na powierzchni	3500 Mm przy 8 w.
• w zanurzeniu	65 Mm przy 4 w.

Okręty podwodne typu Mameli – włoskie okręty podwodne z okresu dwudziestolecia międzywojennego i II wojny światowej. Jednostki mierzyły 64,6 metra długości, 6,51 metra szerokości i miały zanurzenie 4,3 metra, a ich wyporność nawodna wynosiła 810 ton. Uzbrojone były w działo pokładowe kalibru 102 mm, dwa wielkokalibrowe karabiny maszynowe kalibru 13,2 mm oraz 10 torped, wystrzeliwanych z sześciu wyrzutni torped kalibru 533 mm.

W latach 1925–1929 w stoczni Cantieri navali Tosi di Taranto(inne języki) w Tarencie zbudowano cztery jednostki tego typu. Okręty weszły w skład włoskiej marynarki w 1929 roku. Pełniły służbę na Morzu Śródziemnym i Atlantyku, biorąc udział m.in. w wojnie domowej w Hiszpanii i kampanii śródziemnomorskiej. „Pier Capponi” został zatopiony 31 marca 1941 roku przez brytyjski okręt podwodny, zaś pozostałe trzy jednostki przetrwały wojnę i zostały wycofane ze służby w 1948 roku.

Projekt i budowa

Przyjęty przez Włochy program zbrojeniowy z lat 1923–1924 zakładał zbudowanie okrętów o łącznej wyporności 36 568 ton, na co miały się składać dwa krążowniki ciężkie („Trento”(inne języki) i „Trieste”(inne języki)), niszczyciele typów Sauro i Turbine oraz okręty podwodne typów Balilla, Pisani i Mameli^[1]. Projekt oceanicznych okrętów typu Mameli powstał w wyniku zbadania konstrukcji i doświadczeń z eksploatacji otrzymanych po I wojnie światowej U-Bootów Kaiserliche Marine^[2][3]. Jednostki zaprojektował pułkownik Virginio Cavallini(inne języki)^[3][4]. Przyjęto konstrukcję jednokadłubową, z dużym kioskiem^[3]. Powstały solidne okręty o dobrej manewrowości podwodnej i dużej dopuszczalnej głębokości zanurzania, problemem była jednak ich słaba stateczność^[3]. Rozwiązano go instalując zewnętrzne siodłowe zbiorniki balastowe, co jednak zmniejszyło osiąganą prędkość maksymalną (z projektowanych 17,2 węzła na powierzchni do 15 węzłów i podwodną z 7,7 do 7,5 węzła)^[2][5] . Mameli był pierwszym typem okrętów podwodnych skonstruowanym we Włoszech po I wojnie światowej^[2].

Wszystkie okręty typu Mameli zbudowane zostały w stoczni Cantieri navali Tosi di Taranto(inne języki) w Tarencie^[2][5] . Stępki jednostek położono w 1925 roku, a zwodowane zostały w latach 1926–1928^[6][7].

Okręt	Stocznia	Początek budowy	Wodowanie	Wejście do służby	Los
„Goffredo Mameli”	Tosi	17 sierpnia 1925	9 grudnia 1926	20 stycznia 1929	wycofany 1 lutego 1948
„Pier Capponi”		27 sierpnia 1925	19 czerwca 1927	20 stycznia 1929	zatopiony 31 marca 1941
„Giovanni da Procida”		21 września 1925	1 kwietnia 1928	20 stycznia 1929	wycofany 1 lutego 1948
„Tito Speri”		28 września 1925	25 maja 1928	20 sierpnia 1929	wycofany 1 lutego 1948

Dane taktyczno-techniczne

Jednostki typu Mameli były średniej wielkości oceanicznymi okrętami podwodnymi o konstrukcji jednokadłubowej^[3][5] . Długość całkowita wynosiła 64,6 metra, szerokość 6,51 metra i zanurzenie 4,3 metra^[2][6]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 810 ton, a w zanurzeniu 993 tony^[2][5] [a]. Okręty napędzane były na powierzchni przez dwa 8-cylindrowe czterosuwowe silniki wysokoprężne Tosi(inne języki) o łącznej mocy 3000 KM^[2][8]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne CGE(inne języki) o łącznej mocy 1100 KM^[2][3][b]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 15 węzłów na powierzchni i 7,5 węzła w zanurzeniu^[2][3][c]. Zasięg wynosił 3500 Mm przy prędkości 8 węzłów w położeniu nawodnym oraz 64 Mm przy prędkości 4 węzłów w zanurzeniu^[2][3][d]. Zbiorniki paliwa mieściły 48 ton oleju napędowego^[2][5] . Energia elektryczna magazynowana była w baterii akumulatorów składającej się ze 112 ogniw^[9] [10] . Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 100 metrów^[2][5] .

Okręty wyposażone były w sześć stałych wyrzutni torped kalibru 533 mm: cztery na dziobie i dwie na rufie, z łącznym zapasem 10 torped^[2][5] . Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem pojedyncze działo pokładowe kalibru 102 mm L/35 Schneider–Armstrong 1914-15^[2][5] . Broń przeciwlotniczą stanowiły dwa pojedyncze wielkokalibrowe karabiny maszynowe kalibru 13,2 mm L/76^[2][5] . Jednostki wyposażone też były w hydrofony^[5] .

Załoga pojedynczego okrętu składała się z 5 oficerów oraz 44 podoficerów i marynarzy^[6][7][e].

Służba

Trzy pierwsze okręty typu Mameli („Goffredo Mameli”, „Pier Capponi” i „Giovanni da Procida”) zostały wcielone do służby w Regia Marina 20 stycznia 1929 roku, a ostatni – „Tito Speri” – 20 sierpnia tego roku^[6][7]. Wszystkie okręty rozpoczęły służbę na Morzu Śródziemnym, wchodząc w skład eskadry (wł. Squadriglia) okrętów podwodnych średniego zasięgu Flotylli stacjonującej w Tarencie^[11].

Wiosną 1929 roku „Goffredo Mameli” w towarzystwie „Domenico Millelire” udały się na Atlantyk celem przeprowadzenia prób łączności radiowej ze stacjami znajdującymi się we Włoszech^[12]. W 1929 roku „Pier Capponi”, „Goffredo Mameli” i „Giovanni da Procida” odbyły daleki rejs wzdłuż wybrzeży Hiszpanii na Atlantyk, docierając do Kadyksu i Lizbony^[11]. W 1930 roku eskadra okrętów podwodnych średniego zasięgu, w której służyły jednostki typu Mameli, została przemianowana na 4 eskadrę okrętów podwodnych^[11]. W 1930 roku „Pier Capponi”, „Goffredo Mameli” i „Tito Speri” odbyły rejs do portów Grecji i Dodekanezu^[11]. W 1931 roku okręty 4. eskadry przebazowano do Neapolu^[11]. W 1933 roku wszystkie jednostki typu Mameli odbyły dwudziestodniowy rejs szkoleniowy, zawijając do Salonik oraz na Leros i Rodos^[11].

W 1934 roku okręty 4. eskadry powróciły do Tarentu, a zespół został przemianowany na 9 eskadrę 3. Flotylli, kontynuując szkolenie i wykonując krótkie rejsy po portach włoskich i Dodekanezu^[11]. W 1935 roku 9 eskadrę przekształcono w 12 eskadrę^[11]. Podczas wojny domowej w Hiszpanii „Pier Capponi”, „Giovanni da Procida” i „Tito Speri” odbyły razem pięć misji specjalnych trwających łącznie trzydzieści osiem dni^[11]. W 1938 roku 12 eskadrę przekształcono w 41 eskadrę; w 1939 roku zmieniono po raz kolejny jej oznaczenie na 31 eskadrę i przebazowano do Mesyny^[11]. W kwietniu 1939 roku „Goffredo Mameli”, „Giovanni da Procida” i „Tito Speri” znalazły się w składzie sił morskich uczestniczących w operacji pod kryptonimem „O.M.T.”, czyli inwazji na Albanię^[13].

10 czerwca 1940 roku, w momencie ataku Włoch na Francję, wszystkie cztery okręty typu Mameli wchodziły w skład 34. eskadry okrętów podwodnych 3. Flotylli w Mesynie^[14][15] . Podczas pierwszego okresu działań wojennych jednostki zanotowały następujące osiągnięcia: 22 czerwca na północ od Safakis (na pozycji 36°39′N 11°12′E) „Pier Capponi” zatopił w ataku torpedowo-artyleryjskim szwedzki parowiec „Elgo” o pojemności 1888 BRT (na pokładzie zginął jeden marynarz)^[9] [16] , zaś 1 sierpnia nieopodal Malty „Goffredo Mameli” zatopił grecki parowiec „Roula” o pojemności 1044 BRT (na pozycji 34°06′N 26°30′E, załoga ocalała)^[10] [17] . 10 listopada tuż po północy „Pier Capponi” odpalił na pozycji 34°33′N 16°08′E trzy niecelne torpedy w kierunku pancernika HMS „Ramillies”^[18][19] .

31 marca 1941 roku płynący z Mesyny do La Spezia „Pier Capponi” został zatopiony w odległości 17 Mm na południe od Stromboli przez brytyjski okręt podwodny HMS „Rorqual” (N74)(inne języki) (na pozycji 38°32′N 15°15′E)^[20][21]. Ze względu na zużycie silników wiosną tego roku „Goffredo Mameli” i „Tito Speri” zostały przeniesione do Szkoły Okrętów Podwodnych w Puli^[20]. W 1942 roku na pozostałych w służbie okrętach zużyte jednostki napędowe zostały wymienione na nowe silniki Diesla Tosi o łącznej mocy 4000 KM, przez co prędkość na powierzchni wzrosła do 17 węzłów^[5] .

W momencie kapitulacji Włoch we wrześniu 1943 roku „Goffredo Mameli” i „Tito Speri” nadal pełniły funkcje szkoleniowe w Puli, a niesprawny „Giovanni da Procida” znajdował się w Tarencie^[22][23]. Wszystkie trzy okręty poddały się Aliantom, a po przeprowadzeniu prac remontowych zostały w 1944 roku wysłane na Bermudy, a następnie do Zatoki Maine^[20]. Włoskie jednostki były wykorzystywane do szkolenia zwalczania okrętów podwodnych przez jednostki lotnictwa i marynarki USA^[20]. W lutym 1945 roku „Giovanni da Procida” i „Tito Speri” zostały przeniesione do Guantanamo, dalej uczestnicząc w szkoleniu sił ZOP^[20]. Pod koniec działań wojennych „Goffredo Mameli”, „Giovanni da Procida” i „Tito Speri” powróciły do Tarentu, gdzie nie prowadziły już żadnych działań^[20].

Wszystkie ocalałe okręty typu Mameli zostały wycofane ze służby 1 lutego 1948 roku^[6][7].

Uwagi

1. Identycznie podaje Fontenoy 2007 ↓, s. 225. Natomiast McMurtrie 1941 ↓, s. 281 podaje wyporność nawodną 770 ton, a podwodną 994 tony; Lipiński 1999 ↓, s. 654 i Fraccaroli 1974 ↓, s. 124 podają wyporność 786/1009 ton, zaś Pollina 1963 ↓, s. 111 podaje 830/1010 ton.
2. Pollina 1963 ↓, s. 111 podaje, że łączna moc silników elektrycznych wynosiła 1000 KM.
3. McMurtrie 1941 ↓, s. 281 podaje, że okręty typu Mameli na powierzchni rozwijały prędkość 17 węzłów, a w zanurzeniu 9 węzłów, zaś Pollina 1963 ↓, s. 111 podaje, że prędkość na powierzchni wynosiła 17,2 węzła, a w zanurzeniu 7,7 węzła.
4. Pollina 1963 ↓, s. 111 podaje, że zasięg nawodny wynosił 4360 Mm przy prędkości 8 węzłów, zaś podwodny 110 Mm przy prędkości 3 węzłów.
5. McMurtrie 1941 ↓, s. 281 podaje, że załoga pojedynczego okrętu liczyła 46 osób.

Przypisy

1. Franz 2016 ↓, s. 81.
2. Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 307.
3. Fontenoy 2007 ↓, s. 225.
4. Franz 2016 ↓, s. 99.
5. Gogin 2021 ↓.
6. Fraccaroli 1974 ↓, s. 124.
7. Pollina 1963 ↓, s. 111.
8. McMurtrie 1941 ↓, s. 281.
9. Grupsom 2021a ↓.
10. Grupsom 2021b ↓.
11. Pollina 1963 ↓, s. 114.
12. Sobski 2019 ↓, s. 20.
13. Franz 2016 ↓, s. 205.
14. Franz 2016 ↓, s. 237.
15. Kindell 1940a ↓.
16. Kindell 1940b ↓.
17. Kindell 1940c ↓.
18. Sobski 2015a ↓, s. 58.
19. Kindell 1940d ↓.
20. Pollina 1963 ↓, s. 115.
21. Sobski 2015b ↓, s. 41.
22. Franz 2017 ↓, s. 210.
23. Sobski 2015c ↓, s. 27.

Bibliografia

• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• Aldo Fraccaroli: Italian Warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1974. ISBN 0-7110-0002-6.
• Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Aliancka ofensywa. T. 4. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65855-43-5.
• Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Wojna się rozpoczyna. T. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65495-67-9.
• Ivan Gogin: GOFFREDO MAMELI medium submarines (1929). Navypedia. [dostęp 2021-03-25]. (ang.).
• Don Kindell: ITALIAN, GREEK and YUGOSLAVIAN NAVY SHIPS, JUNE 1940. Naval History Homepage. [dostęp 2021-03-25]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 4 of 4) Saturday 22nd - Sunday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2021-03-25]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, AUGUST 1940 (Part 1 of 2) Thursday 1st – Wednesday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2021-03-21]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1940 (Part 1 of 2) Friday 1st – Thursday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2021-03-25]. (ang.).
• Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
• Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
• Paolo M. Pollina: I sommergibili italiani 1895-1962. Roma: Ufficio Storico Della M.M., 1963. (wł.).
• Regio Sommergibile Goffredo MAMELI. Grupsom - Sommergibili Mediterranei. [dostęp 2021-03-21]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-03)]. (wł.).
• Regio Sommergibile Pier Capponi. Grupsom - Sommergibili Mediterranei. [dostęp 2021-03-25]. (wł.).
• Marek Sobski: BETASOM. Włoska broń podwodna w bitwie o Atlantyk (1940–1945). Zielona Góra: Marek Sobski, 2019. ISBN 978-83-953832-0-5.
• Marek Sobski. Nasze morze naszym grobem. Działania operacyjne włoskiej floty podwodnej na Morzu Śródziemnym w 1940 roku. „Okręty”. Nr 1 (37). V, 2015. Oficyna Wydawnicza KAGERO. ISSN 1898-1518. 
• Marek Sobski. Niewdzięczny rok na Mare Nostrum. Włoska flota podwodna na Morzu Śródziemnym w 1941 roku. „Okręty”. Nr 2 (38). V, 2015. Oficyna Wydawnicza KAGERO. ISSN 1898-1518. 
• Marek Sobski. Sommergibili pod czarną banderą. Klęska włoskiej broni podwodnej w 1943 r. „Okręty”. Nr 4 (40). V, 2015. Oficyna Wydawnicza KAGERO. ISSN 1898-1518.