Nadbużański Park Krajobrazowy

Nadbużański Park Krajobrazowy

park krajobrazowy
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Położenie	gminy: Nur, Małkinia Górna, Zaręby Kościelne, Ceranów, Sterdyń, Kosów Lacki, Liw, Łochów, Miedzna, Sadowne, Stoczek, Korytnica, Pokrzywnica, Pułtusk, Jadów, Platerów, Przesmyki, Korczew, Paprotnia, Sabnie, Repki
Siedziba	Kaliska 93, 07-130 Łochów[1]
Mezoregion	Wysoczyzna Wysokomazowiecka, Dolina Dolnej Narwi, Międzyrzecze Łomżyńskie, Dolina Dolnego Bugu, Równina Wołomińska, Podlaski Przełom Bugu, Wysoczyzna Siedlecka
Data utworzenia	30 września 1993
Akt prawny	Rozporządzenie Nr 36/93 Wojewody Siedleckiego z dnia 30 września 1993 r.
Powierzchnia	741,36 km²
Powierzchnia otuliny	395,35 km²
Obszary chronione	rezerwaty przyrody: 14 w parku oraz 2 w otulinie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Nadbużański Park Krajobrazowy
Położenie na mapie Polski Nadbużański Park Krajobrazowy
52°37′09″N 21°50′49″E
Strona internetowa

Nadbużański Park Krajobrazowy – jeden z największych parków krajobrazowych w Polsce. Został utworzony w 1993 roku, a potem kilkukrotnie go powiększano. Składa się z jednego dużego i trzech mniejszych, osobnych płatów, i obejmuje lewobrzeżną część Doliny Dolnego Bugu (między ujściami Tocznej i Liwca), a także fragment doliny dolnej Narwi i Liwca^[2]. Do terenu Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego zalicza się obszary leśne Puszczy Białej, Borów Łochowskich i Lasów Ceranowskich.

Historia powstania

Pomysł utworzenia parku zrodził się w 1976 roku, a jego autorem był Lechosław Herz^[3].

Według opracowanych później planów park (wraz z otuliną) miał zajmować powierzchnię 222 152 ha na terenie czterech ówczesnych województw:

• województwo ostrołęckie – 63% obszaru
• województwo siedleckie – 34% obszaru
• województwo ciechanowskie – 3% obszaru
• województwo łomżyńskie – 1% obszaru

W 1993 roku na terenie województwa siedleckiego został powołany pierwszy fragment parku. W 1994 roku powołano fragment położony w województwie ciechanowskim, a w 1998 roku – część leżącą w województwie łomżyńskim. Do utworzenia największej części, która miała się znajdować w województwie ostrołęckim, ostatecznie nie doszło^[3].

W wyniku reformy administracyjnej park znalazł się w granicach województwa mazowieckiego i po powiększeniu w 2002 roku zajmuje obecnie powierzchnię 74 136,50 ha^[3]. Powierzchnia jego otuliny wynosi 39 535,2 ha^[3].

Cele ochrony

Dla parku określono następujące cele ochrony:

• W zakresie wartości przyrodniczych:
  • zachowanie swobodnie meandrującej nizinnej rzeki Bug i jego doliny z dużą liczbą starorzeczy i odnóg,
  • zachowanie pozostałości dużych kompleksów leśnych, bogactwa szaty roślinnej obejmującej liczną grupę chronionych i rzadkich gatunków roślin i zbiorowisk roślinnych,
  • zachowanie muraw psammofilnych i kserotermicznych oraz łęgów nadrzecznych.
• W zakresie wartości historycznych i kulturowych:
  • zachowanie swoistego charakteru zabudowy wiejskiej,
  • zachowanie tradycyjnej funkcji wsi oraz rozwój rękodzielnictwa ludowego.
• W zakresie ochrony walorów krajobrazowych:
  • zachowanie w niewielkim stopniu przekształconego krajobrazu rolniczego,
  • zachowanie wysokich skarp erozyjnych wysoczyzn okalających rzeki Bug i Narew oraz tarasu nadzalewowego z licznymi parabolicznymi wydmami.

Formy ochrony

Rezerwaty przyrody istniejące

W parku:

• Biele
• Bojarski Grąd
• Czaplowizna
• Dębniak
• Jegiel
• Kaliniak
• Moczydło
• Mokry Jegiel
• Podjabłońskie
• Przekop
• Sterdyń
• Toczna
• Turzyniec
• Wilcze Błota

W otulinie:

• Dzierżenińska Kępa
• Śliże

Rezerwaty przyrody projektowane

• Brzuza
• Las Parowy
• Kałęczyn
• Łopianka

Turystyka

Szlaki piesze

• Szlak Doliną Bugu (MZ-5042n): Knychówek – Korczew – Ruska Strona – Skrzeszew – Gródek – Krzemień-Wieś – Kiełpiniec – Rytele-Olechny – Wólka Okrąglik – Treblinka – Orzełek – Sadoleś – Brzuza – Gwizdały – Łochów^[4]
• Łochów PKP – Gwizdały – Łochów Wieś – Wólka Paplińska – Paplin – Turna – Liw
• Kamieńczyk – rezerwat Jegiel – rezerwat Czaplowizna – Krupińskie – Sadowne Węgrowskie PKP – Stare Lipki – rezerwat Moczydło – Starawieś – Węgrów
• Kamieńczyk – Jerzyska – Łochów PKP
• Topór PKP – rezerwat Czaplowizna^[5]

Ścieżki dydaktyczne

• Ścieżka przyrodnicza Huta Gruszczyno – Treblinka. Ścieżka o długości 31 km rozpoczyna się przy remizie OSP w miejscowości Huta Gruszczyno i do miejscowości Miednik biegnie wzdłuż ścieżki Jeziorka Kałęczyńskie. Wzdłuż ścieżki wyznaczono 8 przystanków z tablicami tematycznymi – tablica dot. przebiegu ścieżki nieopodal pomnika pamięci zwycięskiej bitwy partyzantów AK z 31 lipca 1944, wędrówki drzew, gniazda ptaków, ptaki drapieżne, wypalanie traw, sukcesja roślin, dokarmianie ptaków, tablica kierująca do mauzoleum w Treblince.
• Ścieżka przyrodnicza Jerzyska o długości 3 km, biegnie od leśniczówki w miejscowości Jerzyska drogą przy osiedlu letniskowym, następnie wzdłuż Kanału Łojewskiego do drogi Brzuza – Nadkole. Wzdłuż ścieżki rozmieszczono 6 tablic tematycznych, w tym: ważniejsze gatunki lasotwórcze, fazy rozwoju drzewostanów, o życiu bobrów, ochrona przeciwpożarowa i zasady zachowania się w lesie.
• Ścieżka przyrodnicza Jeziorka Kałęczyńskie o długości 9 km prowadząca przez kompleks leśny Miednik, przy trasie której znajdują się jeziora dystroficzne będące pozostałością jezior polodowcowych. Na trasie ścieżki znajduje się 11 tablic tematycznych w tym – mapa ścieżki, pomniki przyrody, formy ochrony przyrody na terenie gminy Stoczek, poradnik leśnego wędrowca, grzyby jadalne i trujące, gatunki drzew budujących drzewostan, rośliny wodne i szuwarowe, kręgowce i bezkręgowce wodne.
• Ścieżka przyrodnicza Korczew – Mogielnica. Ścieżka stanowi 14-kilometrową pętlę mającą początek przy remizie OSP w Korczewie. Na trasie ścieżki wytyczono 10 przystanków z tablicami tematycznymi – zespół parkowo-pałacowy w Korczewie, ptaki wodne, sukcesja ekologiczna, rezerwat przyrody Przekop, ptaki leśne, rośliny runa, płazy i gady Polski, ptaki drapieżne, rezerwat przyrody Kaliniak, życie stawu.
• Ścieżka przyrodnicza Torfowisko Kules. Ścieżka stanowi pętlę o długości 1,6 km, która rozpoczyna się na północno-wschodnim obrzeżu miejscowości Zieleniec. Trasa prowadzi wokół torfowiska o statusie użytku ekologicznego, wzdłuż trasy rozmieszczono 8 ilustrowanych tablic tematycznych – schemat przebiegu ścieżki, informacje na temat Nadleśnictwa Łochów, informacje na temat Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego, życie na wydmie, torfowisko, bory sosnowe, świat zwierząt, ptaki torfowiska i jego sąsiedztwa.
• Ścieżka przyrodnicza Uroczysko Sterdyń o długości 10 km prowadząca przez kompleks leśny na terenie gminy Ceranów od leśniczówki Holendernia do gajówki Majdan. Na trasie ścieżki rozmieszczono 9 tablic tematycznych – przebieg, biologia bobra, zabiegi gospodarcze w lesie, gatunki zwierząt żyjące w lesie, rozwój drzewostanu, rezerwat Sterdyń, środowisko wodne, Nadleśnictwo Sokołów, poradnik leśnego wędrowca.
• Ścieżka przyrodnicza Uroczysko Ceranów. Ścieżka stanowi pętlę o długości 12,6 km, której początek znajduje się na granicy parku krajobrazowego, około 900 m na północny zachód od kościoła parafialnego w Ceranowie. Wzdłuż trasy rozmieszczono 13 tablic tematycznych w tym – ptasi budzik, pomniki przyrody, uprawa lasu, rezerwat przyrody Podjabłońskie, wzgórze ostańcowe „Żeglarek”, walory Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego, mrówki, rezerwat przyrody Biele, użytek ekologiczny bagno śródleśne.
• Ścieżka przyrodnicza w rezerwacie Dębniak. Na trasie ścieżku umieszczono 15 tablic tematycznych – parki krajobrazowe Mazowsza, zespół parkowo-pałacowy w Korczewie, Nadbużański Obszar Chronionego Krajobrazu, ekosystem lasu, leśny jar, życie w stawie, przyrodnicze obiekty chronione Korczewa, Nadbużańskia Strefa Ekologiczna, flora i fauna rezerwatu Dębniak, ichtiofauna Bugu.

Akty prawne

Lista aktów prawnych regulujących zakres ochrony dla parku:

• Rozporządzenie Nr 36/93 Wojewody Siedleckiego z dnia 30.09.1993 w sprawie utworzenia Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego^[6]
• Rozporządzenie Nr 15/94 Wojewody Ciechanowskiego z dnia 18.04.1994 w sprawie utworzenia Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego^[7]
• Rozporządzenie Nr 38/1997 Wojewody Ciechanowskiego z dnia 3.12.1997 w sprawie zmiany rozporządzenia w sprawie utworzenia NPK^[8]
• Rozporządzenie Nr 13/98 Wojewody Łomżyńskiego z dnia 19.05.1998 w sprawie utworzenia Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego na terenie województwa łomżyńskiego^[9]
• Rozporządzenie Nr 98 Wojewody Mazowieckiego z dnia 2.12.1999 w sprawie utworzenia Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego na terenie gmin Nur i Zaręby Kościelne powiat Ostrów Mazowiecka^[10]
• Rozporządzenie Nr 30 Wojewody Mazowieckiego z dnia 26.03.2002 w sprawie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego oraz jego powiększenia^[11]
• Rozporządzenie Nr 99 Wojewody Mazowieckiego z dnia 3.12.2002 zmieniające rozporządzenie w sprawie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego oraz jego powiększenia^[12]
• Rozporządzenie Nr 23 Wojewody Mazowieckiego z dnia 18.04.2003 zmieniające rozporządzenie w sprawie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego oraz jego powiększenia^[13]
• Rozporządzenie Nr 25 Wojewody Mazowieckiego z dnia 9.09.2004 zmieniające rozporządzenie w sprawie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego^[14]
• Rozporządzenie Nr 2 z dnia 15.03.2005 Wojewody Mazowieckiego uchylające rozporządzenie w sprawie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego^[15]
• Rozporządzenie Nr 3 Wojewody Mazowieckiego z dnia 15.03.2005 w sprawie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. ekoportal.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-01)].^[16]
• Rozporządzenie Nr 58 Wojewody Mazowieckiego z dnia 25.05.2005 zmieniające rozporządzenie w sprawie Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego^[17]

Przypisy

1. Nowa siedziba Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego. Mazowiecki Zespół Parków Krajobrazowych, 2017-01-11. [dostęp 2019-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-07)].
2. Na podstawie interaktywnej mapy na stronie Geoserwisu GDOŚ
3. O parku. [w:] Nadbużański Park Krajobrazowy [on-line]. Mazowiecki Zespół Parków Krajobrazowych. [dostęp 2018-10-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-10-02)].
4. Łochów, PKP – Knychówek [online], mazowsze.szlaki.pttk.pl [dostęp 2017-05-22]  (pol.).
5. Topór, PKP – Czaplowizna [online], mazowsze.szlaki.pttk.pl [dostęp 2017-05-22]  (pol.).
6. Dz.Urz.Woj.Siedl. Nr 8, poz. 166.
7. Dz.Urz.Woj.Ciech. Nr 9, poz. 52.
8. Dz.Urz.Woj.Ciech. Nr 28, poz. 154.
9. Dz.Urz.Woj.Łom. Nr 6, poz. 55.
10. Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 110, poz. 2665.
11. Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 98, poz.2067.
12. Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 311, poz. 8205.
13. Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 115, poz. 2799.
14. Dz.Urz.Woj.Maz. Nr 237, poz. 6360.
15. Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 66, poz. 1700.
16. Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 66, poz. 1701.
17. Dz. Urz. Woj. Maz. Nr 136, poz. 4208.

Bibliografia

• Nadbużański Park Krajobrazowy, mapa turystyczna, skala 1:60 000, wyd. Zarząd Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego, Mirosław Haba, Komorowo 2004, ISBN 83-906272-6-4.
• Justyna Niewiarowicz, Andrzej Hulboj, Monika Połujan, Monika Glejch-Bulaszewska, Romuald Bieleń: Program ochrony środowiska dla powiatu węgrowskiego na lata 2004-2011. Węgrów: Zarząd Powiatu Węgrowskiego, 2004. Brak numerów stron w książce
• Program ochrony przyrody na okres 01.01.2005r. – 31.12.2014. Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Warszawie Nadleśnictwo Łochów. Brak numerów stron w książce

Linki zewnętrzne

• Nadbużański Park Krajobrazowy. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2019-06-07].
• Zbigniew Strzelecki, Bartłomiej Kolipiński, Tomasz Sławiński, Stefan Białczak: Studium uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego obszarów chronionych w województwie mazowieckim: Nadbużański Park Krajobrazowy. Andrzej Dombrowski, Zbigniew Cieszkowski, Barbara Dymna, Urszula Gadomska, Anna Olszewska, Danuta Aleksandrowicz, Dariusz Dyl, Dariusz Oleszczuk. Warszawa: Mazowieckie Biuro Planowania Przestrzennego i Rozwoju Regionalnego, 2005. Brak numerów stron w książce
• Program rozwoju produktu turystycznego i kreacji marki obszaru gmin dorzecza nadbużańskiego, Polska Agencja Rozwoju Turystyki S.A., Warszawa 2007

Kontrola autorytatywna (parki krajobrazowe w Polsce):

• VIAF: 301581765