Kazimierz Ajdukiewicz urodził się w Tarnopolu 12 grudnia 1890, w rodzinie urzędniczej – jego ojcem był wysoki urzędnik państwowy Bronisław Ajdukiewicz, matką pochodząca z Wiednia Magdalena z domu Gärtner[1].
Lwów był w latach studiów Ajdukiewicza głównym ośrodkiem nowej filozofii polskiej, ściśle związanej z badaniami logicznymi, dążącej do klarowności i precyzji myślenia. Wokół Kazimierza Twardowskiego wykształciło się środowisko intelektualne, zwane później szkołą lwowsko-warszawską, w którego atmosferze Ajdukiewicz dojrzewał intelektualnie[1].
W 1912 uzyskał stopień doktora filozofii na podstawie rozprawyO stosunku aprioryzmu przestrzeni u Kanta do kwestii genezy wyobrażenia przestrzeni, napisanej pod kierunkiem Kazimierza Twardowskiego[1][2].
W 1913 zdał egzamin państwowy na nauczyciela matematyki w szkole średniej. Odczuwał jednak potrzebę pogłębienia wykształcenia filozoficznego, podjął więc dalsze studia na Uniwersytecie w Getyndze. Tam w latach 1913–1914 słuchał wykładów z filozofii Edmunda Husserla i Leonarda Nelsona oraz Davida Hilberta z matematyki i logiki[1][2].
Poglądy Hilberta na naturę matematyki wywarły znaczny wpływ na rozwój poglądów filozoficznych Ajdukiewicza, który fascynował się jego formalizmem matematycznym[6]. Widoczne jest to zwłaszcza w jego pracy habilitacyjnej[potrzebny przypis].
Na stopień podporucznika rezerwy został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1916 w korpusie oficerów artylerii polowej i fortecznej[8]. Jego oddziałem macierzystym był Batalion Artylerii Fortecznej Nr 6[9].
W czasie urlopu od służby w 1918 roku zdał egzamin nauczycielski dla kandydatów na nauczycieli szkół średnich, uzyskując kwalifikację do nauczania filozofii, matematyki i fizyki w szkołach średnich[1].
W październiku tego samego roku objął w Krakowie w imieniu Wojska Polskiego dowództwo baterii, a następnie pociągu pancernego. W walkach w okolicach Lwowa uczestniczył do września 1919[1][2].
W 1920 poślubił Marię, córkę Kazimierza Twardowskiego, która była z wykształcenia filologiem klasycznym – miał z nią dwoje dzieci, syna i córkę[1].
Wojna polsko-bolszewicka i dalsza kariera wojskowa
Od lipca do listopada 1920 brał jako ochotnik udział w wojnie polsko-bolszewickiej. 9 września 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu kapitana, w artylerii, w grupie oficerów byłej armii austro-węgierskiej[1][11].
W 1922 posiadał przydział w rezerwie do 12 Pułku Artylerii Polowej w Złoczowie[12], a później do 27 Pułku Artylerii Polowej we Włodzimierzu[13][14]. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu kapitana ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 240. lokatą w korpusie oficerów artylerii[15][16]. W 1934, jako oficer pospolitego ruszenia pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr VI. Był wówczas „reklamowany na 12 miesięcy”[17].
Ajdukiewicz do końca życia był dumny ze swoich osiągnięć wojskowych i nawiązywał do nich w prywatnych rozmowach. Mawiał, że „powinien być raczej generałem niż profesorem uniwersytetu”[1].
Praca dydaktyczno-naukowa we Lwowie
W maju 1921 habilitował się na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Warszawskiego na podstawie rozprawy Z metodologii nauk dedukcyjnych, napisanej pod kierunkiem Kazimierza Twardowskiego[1].
W latach 1922 został docentem na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie[1][2], gdzie do 1925 prowadził prywatne wykłady. Wykładał również w prywatnych Wyższych Kursach Ziemiańskich[18].
Nauczał przedmiotów pedagogicznych w Seminarium Pedagogicznym we Lwowie. W 1923 uczestniczył w Pierwszym Zjeździe Filozofii Polskiej we Lwowie[19]. W tymże roku wydał podręcznik Główne kierunki filozofii w wyjątkach z dzieł ich klasycznych przedstawicieli (Teoria poznania – logika – metafizyka).
Profesura nadzwyczajna i wyjazd do Warszawy
Pod koniec 1925 (lub w 1926[2]) został mianowany profesorem nadzwyczajnym Uniwersytetu Warszawskiego, w 1926 rozpoczął prowadzenie tam zajęć[1].
Został wybrany do zarządu Warszawskiego Instytutu Filozoficznego, a po jego przekształceniu w 1926 w Warszawskie Towarzystwo Filozoficzne powierzono mu funkcję zastępcy przewodniczącego[20].
Powrót do Lwowa, profesura i druga wojna światowa
W początkach 1928 powrócił do Lwowa, gdzie został powołany na Uniwersytecie Lwowskim na stanowisko profesora nadzwyczajnego[2] i objął w nim ponownie obowiązki akademickie. W 1934 został profesorem zwyczajnym[1].
W latach 1938–1939 był przewodniczącym Polskiego Towarzystwa Filozoficznego we Lwowie. (Po wojnie zaś przewodniczącym wpierw poznańskiego, następnie warszawskiego oddziału tego towarzystwa)[1][2].
W czasie okupacji niemieckiej pracował jako księgowy w Rzeźni Miejskiej, prowadząc jednocześnie tajne nauczanie dla polskiej młodzieży[2]. W latach 1944–1945 wykładał fizykę na Uniwersytecie Iwana Franki[2][3].
W 1954 przeniósł się do Warszawy, gdzie od 1955 wykładał logikę[2], a w latach 1957–1961 był kierownikiem Katedry Logiki II Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Warszawskiego[2]. Współganizował także Zakład Logiki Instytutu Filozofii i Socjologii PAN[1][2].
Jego wpływ dla polskiej nauki był najbardziej widoczny w okresie powojennym, ponieważ wielu przedstawicieli szkoły lwowsko-warszawskiej zginęło lub emigrowało, a pozostali w kraju ograniczyli się do uprawiania wąsko pojmowanej logiki. Ajdukiewicz wraz z Tadeuszem Kotarbińskim byli jednymi z głównych badaczy semiotyki i metodologii nauk oraz wykorzystania logiki dla badań filozoficznych[1].
Interesowała go współpraca interdyscyplinarna. Na seminaria i konferencje, które organizował, zapraszał przedstawicieli nauk specjalistycznych, m.in. fizyki, biologii, socjologii, lingwistyki. Starał się zapewnić warunki, aby w kierowanych przez niego placówkach nawet w czasach stalinowskich, pracownicy mieli względną swobodę działania[1].
Na emeryturę przeszedł w 1961[1]. Dwa lata później, 12 kwietnia 1963, zmarł nagle na serce. Pogrzeb odbył się w Warszawie[21]. Ciało Kazimierza Ajdukiewicza spoczywa na warszawskim cmentarzu Stare Powązki w kwaterze 73-1-25 wraz z ciałem jego żony Marii, która zmarła w roku 1992[22].
Ajdukiewicz dzielił wiele wspólnych poglądów z innymi przedstawicielami filozoficznej szkoły lwowsko-warszawskiej. Przez wszystkie okresy rozwoju jego myśli bliski był mu racjonalizm (lub nawet bardziej antyirracjonalizm) i empiryzm, przy czym początkowo bliski był mu pozytywizm, od którego oddalał się od połowy lat 30[6].
Szkoła wpisywała się w nurt filozofii analitycznej, w ramach której członkowie traktowali filozofię jako działalność naukową i narzędzie służące do precyzyjnego myślenia, które pozwala zająć się problemami nauk szczegółowych. Według członków szkoły, filozofia nie powinna służyć do fantazjowania. Celem badań filozoficznych ma być klarowny język i precyzja myślenia[6].
Do ważnych aspektów myśli filozoficznej Ajdukiewicza wpisujących się w poglądy szkoły należy jego polemika z różnymi postaciami idealizmu, opierająca się zwłaszcza na analizie tradycyjnej problematyki filozoficznej za pomocą metody parafraz, czyli formalizacji danego problemu filozoficznego przy użyciu terminów semantycznych.
Rolę języka w myśli Ajdukiewicza jest znacząca. Pod wpływem formalizmuHilberta poznanego w Getyndze, Ajdukiewicz ugruntował w sobie przekonanie, że poznanie (a zwłaszcza ścisłe poznanie w sensie naukowym) zawsze wyraża się w jakimś języku[24].
W związku z tym skierował swoje badania na wpływ języka na kształt poznania naukowego. Ustalenie czy język jest tylko narzędziem do zachowywania i wymiany myśli między badaczami czy sam wpływa na kształt poznania naukowego jest głównym motywem twórczości Ajdukiewicza[24].
Na kluczowe znaczenie problematyki jezyka w filozofii Ajdukiewicza wskazuje również tytuł Język i poznanie, jaki przyjął w czasie publikacji wyboru swoich pism z lat 1920-1939[24].
Radykalny konwencjonalizm
Stanowiskiem, którego nie podzielała reszta szkoły lwowsko-warszawskiej była fascynacja Ajdukiewicza konwencjonalizmem francuskim (głoszonym m.in. przez Henriego Poincarégo)[24]. Według konwencjonalizmu aksjomaty nauk dedukcyjnych i teorie nauk empirycznych mają charakter konwencji, leżących u podstaw interpretacji doświadczenia:
Poincaré głosi, że istnieją problemy, których nie można rozwiązać przez odwołanie się do doświadczenia, dopóki nie wprowadzi się pewnej konwencji, gdyż dopiero konwencja ta łącznie z danymi doświadczenia pozwala problem rozwiązać. K. Ajdukiewicz „Obraz świata i aparatura pojęciowa”, §1. Cel badań[25]
Najbardziej znanym poglądem filozoficznym Ajdukiewicza, który sformułował w latach 30. było rozwinięcie tej idei, czyli skrajny konwencjonalizm. Ajdukiewicz postuluje, że prawdziwość sądów jest nie tylko wynikiem zgody, ale wynika z samej natury języka, a wybór innej aparatury pojęciowej może spowodować, że takie same doświadczenia będą rozsądzone inaczej:
Dane doświadczenia zmuszają nas do uznania pewnych sądów, gdy stajemy na gruncie danej aparatury pojęciowej, jeśli jednak zmienimy tę aparaturę pojęciową, możemy mimo obecności tych samych danych doświadczenia powstrzymać się od uznania tych sądów. K. Ajdukiewicz „Obraz świata i aparatura pojęciowa”, §3. Skrajny konwencjonalizm[25]
Konwencjonalny charakter mają w języku nie tylko postulaty znaczeniowe, takie jak z góry przyjęte definicje terminów, ale też reguły logiczne i dyrektywy empiryczne, czyli reguły uznawania zdań empirycznych. W konsekwencji nasz obraz świata zależny jest od doboru aparatury pojęciowej i wraz z jej zmianą może sam ulegać przemianie. W późniejszych latach Ajdukiewicz, przede wszystkim pod wpływem Alfreda Tarskiego, odrzucił radykalny konwencjonalizm stając się zwolennikiem radykalnego empiryzmu[26].
Dyrektywalna koncepcja znaczenia
Aby móc prowadzić badania w ramach radykalnego konwencjonalizmu i udowodnić, że istnieją sądy, których prawdziwość różni się w zależności od wybranego języka, Ajdukiewicz musiał sformalizować pojęcie jednoznaczności oraz ogólniej znaczenia. W tym celu sformułował swoją dyrektywalną koncepcję znaczenia[27]:
Zaczyna on od zauważenia, że w języku potocznym występują:
zdania obowiązujące bezwarunkowo, np. w języku polskim nie da się w dobrej wierze uchylić się od uznania prawdziwości zdania „każdy trójkąt ma trzy boki”, (jeśli przyjmie się standardowe definicje wszystkich słów z języka polskiego użytych w tym zdaniu),
zdania, od których nie można się uchylić po zaakceptowaniu innych zdań, np. po zaakceptowaniu prawdziwości zdania „Bałtyk jest większy niż Śniardwy” nie można nie zaakceptować zdania „Śniardwy są mniejsze niż Bałtyk”,
zdania, których prawdziwość wynika z danych doświadczalnych, np. nie można odmówić prawdziwości zdania „Boli mnie”, kiedy odczuwa się ból[27].
Są to zasady odrębne od reguł fonetycznych i gramatycznych, które Ajdukiewicz nazywa „znaczeniowymi dyrektywami jezyka”. W ramach tej koncepcji języki składają się z dyrektyw, z których wynikają znaczenia wyrażeń. Ajdukiewicz zaproponował trzy rodzaje dyrektyw[27]:
Aksjomatyczne dyrektywy znaczeniowe zakazują uchylania się od bezwarunkowego uznania pewnych zdań (zwanych „aksjomatami”),
Dedukcyjne dyrektywy znaczeniowe zakazują uchylania się od uznania pewnych zdań wobez uprzedniego uznania innych zdań (zwanych „tezami dedukcyjnymi”),
Empiryczne dyrektywy znaczeniowe zakazuja uchylania się od uznania pewnych zdań (zwanych „empirycznymi tezami języka”) w obliczu danych doświadczalnych.
Dzięki temu można ustalić które wyrażenia są jednoznaczne. Zakładając, że wypisujemy wszystkie dyrektywy danego języka: aksjomatyczne, dedukcyjne i empiryczne, możemy wskazać wszystkie związki znaczeniowe wyrażeń, tworząc „macierz języka”[27].
Dwa wyrażenia w takiej macierzy są jednoznaczne wtedy i tylko wtedy, kiedy można wymiennie stosować jedno wyrażenie tak, żeby zaspokoić wszystkie dyrektywy zawierające drugie wyrażenie (np. jeśli równoznaczne są wyrażenia „kura” i „dorosła samica kurczaka”, to każde zdanie w którym występuje jedno wyrażenie, trzeba uznać dokładnie w tych samych okolicznościach, co przy wystąpieniu drugiego wyrażenia w dokładnie tych samych okolicznościach)[27].
Taka definicja jednoznaczności ma prawo działać tylko w ramach wyrażeń w jednym języku, ponieważ języki posiadają odmienne struktury. Żadne dwa słowa, każde w swojej macierzy językowej, nie mogą zajmować tego samego miejsca składniowego, nie mogą więc mieć tego samego znaczenia[27].
Jedyny przypadek kiedy słowa z różnych jezyków są jednoznaczne występuje wtedy, kiedy oba języki są językami zamkniętymi i formalnymi, zakładającymi dla wszystkich swoich znaczeń takie samo miejsce w strukturze znaczeniowej. W takim przypadku wszystkie wyrażenia obu tych języków mają swoje odpowiedniki, a oba języki są na siebie całkowicie przekładalne[27].
Jeśli chociaż jedno wyrażenie języka nie jest przekładalne na inne, wtedy oba języki mają inną strukturę, a więc ze względu na różnicę w tej strukturze wszystkie wyrażenia tych języków są na siebie zupełnie nieprzekładalne. W ramach tych zasad istnieją tylko jezyki przekładalne całkowicie lub nieprzekładalne zupełnie i nie mogą istnieć języki przekładalne częściowo[27].
W ramach tego systemu zbiór wyrażeń zamkniętego i spójnego języka nazywa „aparaturą pojęciową”, a zbiór jego tez „językowym obrazem świata”[27].
Radykalny empiryzm i semantyczna koncepcja znaczenia
Z czasem Ajdukiewicz porzucił budowany od lat 30. skrajny konwencjonalizm i zwrócił się w kierunku empiryzmu, a pod koniec życia radykalnego empiryzmu[28][29].
Problemem, który zmusił Ajdukiewicza do zmiany swoich przekonań było rozpoczęcie badań nad statusem praw logiki. Pierwotnie miał zająć się jedynie tym problemem, jednak z czasem fascynacja empiryzmem przerodziła się w wieloletnie badania na temat możliwości stworzenia języka, który jest pozbawiony dyrektyw nieempirycznych. Projekt takiego języka pierwotnie zakładał odebranie prawom logiki znaczenia aksjomatycznego, zamiast tego traktując je jako empiryczne hipotezy testowane doświadczalnie, a wszelka wiedza, jaką dałoby się w tym języku wyrazić, miałaby charakter empiryczny[28].
Tarski zauważył, że taka koncepcja języka pozbawionego dyrektyw innych niż empiryczne prowadzi do problemów z jednoznacznością wyrażeń w ramach dyrektywalnej koncepcji znaczenia. Przed śmiercią Ajdukiewicz zdążył jedynie naszkicować projekt nowej koncepcji, w którym odpowiadał na problemy ujawnione przez Tarskiego[29].
Podstawę dla jego późniejszej skrajnie empirystycznej koncepcji wiedzy stanowiła jego nawiązująca do Milla semantyczna koncepcja znaczenia[potrzebny przypis].
Logika
Ajdukiewicz jest także jednym z najważniejszych logików polskich. Jest autorem pierwszych w Polsce (1920) nowoczesnych sformułowań definicji dowodu, wynikania i twierdzenia, przygotowujących grunt dla twierdzenia o dedukcji Alfreda Tarskiego z 1921. Wszechstronnie opracował zagadnienia definicji, w tym zwłaszcza definicji nominalnej jako środka przekładu, i klasyfikacji rozumowań wraz z koncepcją racjonalności rozumowań. Nowatorski charakter ma jego logika pytań. Ajdukiewicz opracował także nowy, przejrzysty system analizy kategorii semantycznych oraz kryterium poprawności syntaktycznej wyrażeń złożonych. W zakresie logiki formalnej opracował reguły odrzucania niepoprawnych trybów tradycyjnej logiki arystotelesowskiej[potrzebny przypis].
Światopogląd
W kwestii przekonań religijnych Ajdukiewicz najprawdopodobniej skłaniał się do agnostycyzmu[30].
Wpływ
Nauczanie logiki i filozofii w szkołach i uczelniach wyższych
Poza pracą badawczą, Ajdukiewicz zajmował się upowszechnianiem wiedzy o logice i filozofii i promowaniem kultury logicznej. Uważał logikę za kluczowy element edukacji, a jej upowszechnianie za istotny element kształcenia młodzieży. Napisał siedem podręczników do nauki logiki, filozofii i historii filozofii skierowanych do szkół gimnazjalnych, średnich i wyższych, m.in[31]:
Propedeutyka filozofii dla liceów ogólnokształcących
Postulował znaczącą reformę nauczania logiki i wpajania kultury logicznej uczniom i studentom. W jego wizji zamiast oddzielnego przedmiotu, powinna ona być nauczana w ramach „ścieżki międzyprzedmiotowej”. Na każdym przedmiocie uczeń przyjmowałby elementy logiki, które są użyteczne dla danej dziedziny szczegółowej. Kluczowy w tej koncepcji byłby wkład nauczyciela, który wymagałby od ucznia precyzyjnego formułowania i składania myśli, a pomyłki rozkładane byłyby przed klasą jako przyczynek do rozmowy o poszczególnych zasadach i konsekwencjach ich łamania[31].
Naukę logiki promował na studiach magisterskich w formie zajęć usługowych i nie zgadzał się na wykreślanie tych zajęć z podstawy nauczania[31].
Wychowankowie i kontynuatorzy
Pozostawił bardzo wielu uczniów, wśród których było wielu wybitnych, znanych na całym świecie uczonych, a do dziś jego wpływ na myśl polską jest bardzo wyraźny. Do bezpośrednich uczniów Ajdukiewicza należeli m.in.[potrzebny przypis]:
jeden z najważniejszych polskich logików Roman Suszko;
znawca filozofii analitycznej i problematyki aksjologicznej w odniesieniu do przemian w świecie współczesnym Henryk Skolimowski;
badacz logicznych podstaw języka i poznania Adam Nowaczyk.
Wpływ Ajdukiewicza obejmował jednak nie tylko jego bezpośrednich uczniów, ale bardzo wielu filozofów i logików, którzy podejmowali zagadnienia poruszane przez niego w pracach naukowych, na wykładach i organizowanych przez niego seminariach i konferencjach.
Wśród uczonych przedwojennych inspiracja myślą Ajdukiewicza szczególnie wyraźna jest u[potrzebny przypis]:
Janiny Hosiasson-Lindenbaumowej, rozwijającej Ajdukiewiczowskie idee co do probabilistycznego uprawomocnienia rozumowań zawodnych.
Po wojnie do filozofów i logików, na których Ajdukiewicz wywarł największy wpływ należeli[potrzebny przypis]:
Klemens Szaniawski, łączący problematykę probabilistycznego uzasadnienia rozumowań zawodnych z badaniami nad teorią decyzji i racjonalności;
Halina Mortimer, uczennica Szaniawskiego i Ajdukiewicza, także zajmująca się logiką indukcji;
Jerzy Pelc, który podjął szeroko zakrojone badania semiotyczne;
Witold Marciszewski, badający relacje zagadnień pragmatycznych i ogólnologicznych;
Marian Przełęcki, zajmujący się logiczną rekonstrukcją teorii empirycznych w aspekcie semantycznym;
Ryszard Wójcicki, podejmujący to samo zagadnienie w aspekcie pragmatycznym.
Instytucje
Ajdukiewicz wywarł znaczny wpływ na polską filozofię, logikę oraz całą naukę i kulturę nie tylko jako znaczący uczony, ale też jako animator życia naukowego, dydaktyk i wychowawca, metodolog nauki, twórca programów badań. Dzięki jego staraniom w okresie stalinowskim w kierowanych przez niego placówkach badacze mogli liczyć na względną swobodę działania[1].
Był również członkiem Międzynarodowego Instytutu Filozofii i wiceprzewodniczącym Sekcji Logiki, Metodologii i Filozofii Nauki Międzynarodowej Unii Historii i Filozofii Nauk. Doktor honoris causaUniwersytetu w Clermont-Ferrand od roku 1962[1][2].
Wybrane prace
1912 O stosunku aprioryzmu przestrzeni u Kanta do kwestii genezy wyobrażenia przestrzeni (rozprawa doktorska[1])
1921 Z metodologii nauk dedukcyjnych (rozprawa habilitacyjna[1])
1923 Główne kierunki filozofii w wyjątkach z dzieł ich klasycznych przedstawicieli (wydanie drugie rozszerzone pod red. Jacka Jadackiego: 2011)
1928 Główne zasady metodologii nauk i logiki formalnej
1931 O znaczeniu wyrażeń
1934 Logiczne podstawy nauczania, Obraz świata i aparatura pojęciowa
↑ abcdefghijklmnopqrstWażniejsze daty z życia i twórczości Kazimierza Ajdukiewicza, [w:] AnnaA.JedynakAnnaA., Ajdukiewicz, Myśli i Ludzie, Warszawa: "Wiedza Powszechna", 2003, s. 141, ISBN 978-83-214-1293-1 [dostęp 2023-09-27].
↑Jan Woleński: Filozoficzna szkoła lwowsko-warszawska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 16. ISBN 83-01-05334-8.
↑ abcdŚrodowisko intelektualne, [w:] AnnaA.JedynakAnnaA., Ajdukiewicz, Myśli i Ludzie, Warszawa: "Wiedza Powszechna", 2003, s. 15, ISBN 83-214-1293-9 [dostęp 2023-09-26].
↑MirellaM.Nawracała-UrbanMirellaM., Zjazdy filozoficzne w Polsce, [w:] AndrzejA.Maryniarczyk (red.), Encyklopedia filozofii polskiej, t. 2, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2011, s. 887-893.
↑KatarzynaK.Gan-KrzywoszyńskaKatarzynaK., PiotrP.LeśniewskiPiotrP., Kazimierz Ajdukiewicz (1890-1963), Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2016, s. 114, ISBN 978-83-232-2844-8 [dostęp 2023-09-30].
↑Spis inwentarzy, Polska Akademia Nauk Archiwum w Warszawie, [dostęp 2024-03-15].
↑ abcdeZainteresowania naukowe, [w:] AnnaA.JedynakAnnaA., Ajdukiewicz, Myśli i Ludzie, Warszawa: "Wiedza Powszechna", 2003, s. 17-21, ISBN 83-214-1293-9 [dostęp 2023-09-26].
↑ abKazimierzK.AjdukiewiczKazimierzK., Język i poznanie. T. 1, Wybór pism z lat 1920-1939, FranciszekF.Zeidler (tłum.), Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1960, s. 175-195(pol.).
↑Filozofia: Radykalny konwencjonalizm, [w:] AnnaA.JedynakAnnaA., Ajdukiewicz, Myśli i Ludzie, Warszawa: "Wiedza Powszechna", 2003, s. 30-38, ISBN 83-214-1293-9 [dostęp 2023-09-26].
↑ abcdefghiFilozofia: Dyrektywalna koncepcja znaczenia, [w:] AnnaA.JedynakAnnaA., Ajdukiewicz, Myśli i Ludzie, Warszawa: "Wiedza Powszechna", 2003, s. 23-30, ISBN 83-214-1293-9 [dostęp 2023-09-26].
↑ abFilozofia: W stronę empiryzmu, [w:] AnnaA.JedynakAnnaA., Ajdukiewicz, Myśli i Ludzie, Warszawa: "Wiedza Powszechna", 2003, s. 38-43, ISBN 978-83-214-1293-1 [dostęp 2023-09-26].
↑ abFilozofia: Radykalny empiryzm i nowa koncepcja znaczenia, [w:] AnnaA.JedynakAnnaA., Ajdukiewicz, Myśli i Ludzie, Warszawa: "Wiedza Powszechna", 2003, s. 47-52, ISBN 978-83-214-1293-1 [dostęp 2023-09-26].
↑ abcNauczanie logiki i filozofii, [w:] AnnaA.JedynakAnnaA., Ajdukiewicz, Myśli i Ludzie, Warszawa: "Wiedza Powszechna", 2003, s. 134-138, ISBN 978-83-214-1293-1 [dostęp 2023-09-27].
RyszardR.WójcickiRyszardR., Ajdukiewicz. Teoria znaczenia, Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999, ISBN 83-7255-033-6, OCLC177334076. Brak numerów stron w książce
Teresa Rzepa: Ajdukiewicz Kazimierz. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 17-18.
