Kamienica Juliusza Ostrowskiego – 5-piętrowa kamienica znajdująca się w Warszawie przy ul. Marszałkowskiej 4. Ukończona została w 1908, potem nadbudowano ją o piąte piętro. Zastosowano w niej detale w stylu secesyjnym.
Kamienica Ostrowskiego ok. 1910 (przed nadbudową). Na pierwszym planie widoczna jedna z Rogatek Mokotowskich
Kamienica została wzniesiona w latach 1906–1908 dla Juliusza Ostrowskiego[1] w czasie wzmożonego ruchu budowlanego wzdłuż ulicy Marszałkowskiej aż do placu Unii Lubelskiej – ówczesnej granicy miasta[2]. Kolejnym właścicielem posesji był Adam Bromke[3]. Po 1914 nieruchomość należała do Kazimierza Jarockiego, który w 1919 sprzedał ją Julianowi i Simie Owczyńskim[3].
Przed I wojną światową lub w okresie międzywojennym budynek nadbudowano o jedno piętro[1].
Jednym z mieszkańców budynku była pisarka Zofia Nałkowska, która w swoim mieszkaniu przyjmowała licznych znajomych i przyjaciół. Intensywność tego życia towarzyskiego sprawiła, że w końcu musiała uregulować „godziny przyjęć”. W tych okolicznościach powstał nieformalny „salon Nałkowskiej”, w którym gromadzili się: pisarze, artyści, intelektualiści, politycy i inne osoby publiczne[a][4]. Na początku października 1936 artystka przeniosła się pod adres: Podchorążych 101, spodziewając się tam większego spokoju do pracy twórczej[5]. Wyliczenie w dzienniku gości o znanych nazwiskach, którzy przewinęli się przez jej salon przy Marszałkowskiej, zajęło pisarce prawie dwie strony[4].
W lokalu tym pomieszkiwał również Bruno Schulz (1934)[2][6], choć w liście do Zenona Waśniewskiego z 24 marca 1934 artysta poinformował, że planuje zatrzymać się w Warszawie w internacie dla nauczycieli państwowych przy ul. Marszałkowskiej 4, jednakże pod wskazanym przez niego adresem tak naprawdę mieszkała Zofia Nałkowska[6].
Lokal nr 2 w czasie okupacji
Zachowane detale w drzwiach do lokalu nr 2. Zdjęcie z 2018
1 lipca 1965 założenie urbanistyczne Oś Stanisławowska, do którego przynależy kamienica Juliusza Ostrowskiego, zostało wpisane do rejestru zabytków[12].
Od stycznia 2007 do września 2012 w lokalu nr 3, na drugim piętrze, mieściła się Czarna Galeria[13]. Właścicielka galerii, Agnieszka Czarnecka, przeprowadziła generalny remont lokalu, odsłaniając w nim sztukaterie pod okiem konserwatora zabytków[14].
Z czasem kamienica pozbawiona została większości detalu[2], jednakże 24 lipca 2012 wpisano ją do gminnej ewidencji zabytków m.st. Warszawy[15].
Architektura
Budynek jest dwutraktowy, wraz z niemal identycznym domem przy al. Szucha 3 (oraz jednotraktowymi oficynami bocznymi) stanowi układ jednopodwórzowy zamknięty. Po podziale na dwie części do kamienicy Ostrowskiego należy połowa oficyny północnej[3].
Fasada
Fasada kamienicy (2018)
Środkowe przęsła 7-przęsłowej[3] i 8-osiowej[16]fasady pomiędzy pierwszym a trzecim piętrem podkreśla prostokątny wykusz, który tworzą pary wąskich okien jednoskrzydłowych w ścianie czołowej oraz po jednym takim oknie w ścianach bocznych na każdej kondygnacji. Wystający przed lico elewacji fragment budynku kończy murowana balustrada tarasu czwartego piętra z parą okien dwuskrzydłowych, powielonych również na wyższej kondygnacji. Oba piętra na tej osi akcentuje delikatny ryzalit[3].
Pozostałe osie powyżej parteru tworzą tego samego typu pojedyncze okna dwuskrzydłowe i są rozczłonkowane lizenami (oddzielnymi dla ostatniego piętra). Zarówno parter jak i kondygnację górną oddzielają od pozostałej części elewacji wąskie gzymsy kordonowe. Skrajne lizeny fasady są szersze i „lekko gierują słabo profilowany gzyms główny”. Balkony znajdują się na drugiej i szóstej osi pięter z wyjątkiem ostatniego[3]. Ich metalowe balustrady z motywem uproszczonych giętych pędów roślin są jedynymi secesyjnymi elementami elewacji[16]. Część parterową tworzą 4 prostokątne witryny oraz w tym samym kształcie otwór przejazdu bramnego, usytuowany pośrodku bezpośrednio pod wykuszem[3].
W południowej ścianie szczytowej przy fasadzie widnieją inicjały: „J.O.”[3]
Detale fasady
Detal na ścianie czołowej wykuszu na pierwszym piętrze
Dawne elementy fasady
Na przestrzeni lat kamienica straciła znaczną część detalu[2]. Do brakujących elementów fasady należą m.in. balkony o cementowych ażurowych balustradach na drugiej i szóstej osi pierwszego i drugiego piętra oraz w zwieńczeniu wykusza. Krawędzie ryzalitu były dawniej boniowane[3], a nad oknami pierwszego i drugiego piętra poprowadzono pięcioliniowe opaski[17].
Przejazd bramny
Wlot przejazdu flankują przyścienne szerokie filary, podtrzymujące belkę stropową. Przedsionek urozmaicony jest płycinowymi uskokami ścian bocznych na całej ich wysokości. Wraz z dwoma następnymi przęsłami tworzy przedni trakt przejazdu rozdzielonego belką stropową opartą na dwóch wąskich pilastrach[17]. Przejazd ozdabiają sztukaterie roślinno-geometryczne (na ścianach) oraz żłobienia (na pilastrach). Nad drzwiami dawnej stróżówki znajduje się supraporta[16].
Klatka schodowa
Balustrada w klatce schodowej (2018)
Drzwi do klatki schodowej są dwuskrzydłowe i w górnej partii przeszklone. Po prawej stronie od wejścia do klatki znajduje się powstały w późniejszym okresie szyb windy, a po lewej swój początek mają dwubiegowe schody wykończone beżowym prążkowanym marmurem[18].
Ceramiczne płytki na posadzce pięter i półpięter (wtórna), ale jedyna zachowana oryginalna znajduje się tylko na parterze[2].
↑ abEwa Kraskowska. Nałkowska i Schulz, Schulz i Nałkowska. „Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja nr 1/2 (54/55)”. 58/2 (555–576), s. 211-227, 1999. [dostęp 2018-12-23].
↑Włodzimierz Wójcik. Praca Nałkowskiej nad powieściami w świetle „Dzienników”. „Pamiętnik Literacki : czasopismo kwartalne poświęcone historii i krytyce literatury polskiej”. 58/2 (555–576), s. 557, 572, 1967. [dostęp 2018-12-13].
↑ abSchulz / forum [online], schulzforum.pl [dostęp 2018-12-25](pol.).
Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 10. Mackiewicza-Mazowiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2004. ISBN 83-88372-28-9.
Anna Szkurłat: Secesja w architekturze Warszawy. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 1999. ISBN 83-909794-9-7.
.jpg)
.jpg)
