H. Cegielski – Poznań

H. Cegielski – Poznań S.A.

Wejście na teren zakładów, nad bramą widoczne logo firmy
Państwo	Polska
Adres	ul. 28 czerwca 1956 r. 223/229 61-485 Poznań
Data założenia	1846
Forma prawna	przedsiębiorstwo państwowe (w latach 1946–1995) spółka akcyjna
Prezes	Jerzy Michałkiewicz[1]
Udziałowcy	Skarb Państwa
Nr KRS	0000010696
Zatrudnienie	569[2] (2012.12.31)
Dane finansowe
Wynik netto	-18 799 781[2] zł (2012.12.31)
Aktywa	249 956 632[2] zł (2012.12.31)
Kapitał własny	100 992 969[2] zł (2012.12.31)
Kapitał zakładowy	111 814 600[2] zł (2012.12.31)
Położenie na mapie Poznania H. Cegielski – Poznań S.A.
Położenie na mapie Polski H. Cegielski – Poznań S.A.
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego H. Cegielski – Poznań S.A.
52°23′01,3″N 16°54′42,8″E
Strona internetowa

Fabryka Cegielskiego w 1884 r.

Zakłady widziane z Górczyna

Lokomobila wyprodukowana w HCP, stojąca przed bramą na terenie zakładów

Rachunek z Handlu Żelaza i Fabryki Machin i Narzędzi Rolniczych H. Cegielskiego z 1858 r.

Akcja kuponowa fabryki Cegielskiego na 100 zł z datą emisji 1 kwietnia 1929 r.

Tabliczka z okresu działalności jako ZISPO

Pomnik twórcy HCP przy placu Wiosny Ludów w Poznaniu

H. Cegielski – Poznań S.A. (HCP, gwarowo Ceglorz) – przedsiębiorstwo założone przez Hipolita Cegielskiego w 1846 w Poznaniu. Producent silników okrętowych, lokomotyw parowych, spalinowych, elektrycznych i wagonów kolejowych.

Historia

Przed I wojną światową

W 1846 Hipolit Cegielski otworzył w Bazarze przy ul. Nowej sklep o nazwie Handel Żelaza. W 1850 w podwórzu przy ul. Butelskiej powstał warsztat naprawczy narzędzi rolniczych, a w 1855 przy ul. Koziej otwarto fabrykę machin i narzędzi rolniczych^[3]. W 1859 stale rozrastający się zakład przeniósł się na ul. Strzelecką, gdzie uruchomiono maszynę parową i odlewnię^[4]. W 1860 rozpoczęto produkcję lokomobili. Umierając w 1868, Hipolit Cegielski pozostawił spadkobiercom dynamicznie rozwijający się zakład zatrudniający w 1870 – przy ukończeniu budowy wg proj. Hebanowskiego – już 300 pracowników^[4].

Po śmierci założyciela fabryką kierował jego przyjaciel Władysław Bentkowski, a w 1880 firmę przejął syn Hipolita, Stefan Cegielski, który nazwał zakłady „Fabryką Machin i Urządzeń Rolniczych H.Cegielski w Poznaniu”. Już w 1872 robotnicy po raz pierwszy w dziejach firmy zastrajkowali. W 1889 Stefan Cegielski został zmuszony przez kłopoty finansowe do przekształcenia zakładów w towarzystwo akcyjne, którego został głównym akcjonariuszem i wiceprezesem zarządu. Nowa spółka działała pod nazwą „H.Cegielski Towarzystwo Akcyjne w Poznaniu”. Przed 1902 spółka wykupiła fabrykę maszyn Urbanowski, Romocki i Spółka^[5]. W 1910-1914 większość produkcji przeniosła się do nowo wybudowanych zakładów na ul. Głównej^[5]. Ważną rolę w asortymencie pełniło wyposażenie dla produkcji rolnej i przetwórstwa spożywczego^[5]. W 1917 zatrudnienie sięgało około 500 robotników, a roczne obroty 3,5 mln marek, zaś firma skorzystała na wojennej koniunkturze^[5].

Dwudziestolecie międzywojenne

W 1919 spółka wykupiła tereny upadłej fabryki Juliusa Moegelina na Wildzie oraz sąsiadujące z nią zakłady Paulusa i fabrykę „Thermoelektromotor”, zaś rok później dokupiono tereny fabryki braci Lesserów. Na tym miejscu pozostaje do dziś. W latach 1921-1939 firmą kierował Wacław Fachinetti, Za jego rządów przeprowadzono reorganizację, poszerzając asortyment. Zakład podzielono na oddziały:

• Oddział I – dotychczasowe zakłady
• Oddział II (dawna fabryka J. Moegelina) – naprawa maszyn rolniczych oraz instalacji przemysłowo-rolniczych dla gorzelni, krochmalni, cukrowni i innych (zlikwidowany w 1933)
• Oddział III (dawna fabryka Paulusa) – fabryka wagonów i lokomobili
• Oddział IV (dawne „Thermoelektromotor”) – naprawa, a od 1927 również produkcja parowozów
• Oddział V (dawna fabryka Lesserów) – produkcja maszyn rolniczych

W 1923 Oddziały III, IV i V zostały połączone w jeden Oddział III.

Rozpoczęto również produkcję tramwajów. Zakłady przeżywały wówczas prawdziwy rozkwit. W 1917 zatrudniały około 500 osób^[5], w 1920 około 990, a w 1923 już 4500 robotników i 580 pracowników umysłowych. Powstały też oddziały zamiejscowe – w Inowrocławiu, zatrudniający około 300 osób, oraz w Chodzieży, zatrudniający około 130 pracowników. Wielki Kryzys dotknął również HCP, w jego okresie wartość spółki zmalała czterokrotnie.

W 1923 w rocznicę powstania wprowadzono również używany do dziś znak firmowy – okrąg z literami HCP. W 1927 firmę przemianowano na „H.Cegielski Spółka Akcyjna w Poznaniu”.

Tuż przed wybuchem II wojny światowej powstał w Rzeszowie nowy oddział (późniejszy Zelmer SA). Jego budowę rozpoczęto w kwietniu 1937 na miejscu dawnej firmy Mars, a pierwsze obrabiarki powstawały w grudniu tego samego roku. Miał on wytwarzać nowoczesne maszyny i urządzenia. Do wybuchu wojny produkował m.in. armaty przeciwpancerne kalibru 37 mm i armaty przeciwlotnicze kalibru 40 mm (kooperował w tym zakresie z macierzystymi zakładami w Poznaniu), wozy taborowe, manierki żołnierskie, skrzynie amunicyjne i obrabiarki (około 40 szt. miesięcznie). W 1939 zakład znajdował się na etapie dochodzenia do pełnej zdolności produkcyjnej. W sierpniu 1939 zatrudniał 2500 osób. O skali zaangażowania zakładów w Rzeszowie w produkcję zbrojeniową świadczy wartość tej produkcji w stosunku wartości produkcji całego przedsiębiorstwa. Zakład w Rzeszowie produkował sprzęt artyleryjski o wartości 23 231 019 zł (36,5% wartości zamówień całego przedsiębiorstwa), inna produkcja wojskowa wynosiła 1 827 648 zł (2,8%), a obrabiarki 12 122 803 zł (18,8%). Zakład skupiał 58,1% wartości zamówień przedsiębiorstwa. Od marca 1939 wytwarzano miesięcznie 20–25 dział przeciwpancernych i 15–20 armat przeciwlotniczych, w większości na eksport do Wielkiej Brytanii i Holandii. W lipcu 1939 wyprodukowano ogółem już 80 dział. W zakładzie przygotowywano także produkcję reflektorów przeciwlotniczych o średnicy 120 cm (pierwsze trzy planowano przekazać wojsku w styczniu 1940).

Okres II wojny światowej

Po wkroczeniu wojsk okupacyjnych zakłady w Poznaniu zostały skonfiskowane i 1 listopada 1939 sprzedane koncernowi Deutsche Waffen- und Munitionsfabriken (DWM)^[6]. W tym okresie w fabryce produkowano różnorodne elementy na potrzeby niemieckiej armii: odlewy (przeciętnie 300 t miesięcznie) i części mechaniczne, elementów optycznych, poprzez rowery, motocykle, zapalniki różnych kalibrów, łuski (> 25 mln szt.), lawety (80 miesięcznie) po części do samolotów i okrętów podwodnych^[7]. W okresie wojny wyprodukowano także aż 522 parowozy^[6]. Zakłady ucierpiały w dwóch nalotach w 1941 i kwietniu 1944^[7]. Po bombardowaniach i w związku ze zbliżaniem się Armii Czerwonej Niemcy ewakuowali fabrykę, pozostawiając zdewastowane hale.

Po II wojnie światowej

Po wojnie zakład upaństwowiono, w 1949 zmieniono również nazwę na Zakłady Metalowe im. Józefa Stalina w Poznaniu (ZISPO). W dniu 28 czerwca 1956 pracownicy fabryki wzięli udział w proteście, który przekształcił się w Poznański Czerwiec 56. O godzinie 6:15 pochód pracowników ZISPO wyruszył z bramy W-3 i podążył ulicą Dzierżyńskiego ku targom i centrum. O 6:30 otwarto bramy po zachodniej części ulicy, a potem do robotników Cegielskiego przyłączali się pracownicy innych zakładów. Podczas pochodu zrzucono tablicę z nazwą Zakładów im. Stalina^[8]. 1 listopada tegoż samego roku zmieniono ponownie nazwę na „Zakłady Przemysłu Metalowego H.Cegielski w Poznaniu, Przedsiębiorstwo Państwowe”.

W 1956 kupiono od szwajcarskiej firmy Sulzer-Brothers Ltd.(inne języki) (dziś Wärtsilä Switzerland Ltd.) licencję na budowę silników okrętowych. Kolejną licencję zakupiono w 1959, tym razem od duńskiej firmy Burmeister&Wain (dziś MAN B&W Diesel A/S). W międzyczasie, w 1958, zakończono produkcję parowozów.

W 1970 rozpoczęto produkcję lokomotyw spalinowych SP45 na potrzeby PKP. W kolejnych latach podjęto wytwarzanie lokomotyw spalinowych SU46 i SP47, a także elektrycznych ET41, EU07 i EM10.

W 1995 firma została przekształcona w spółkę Skarbu Państwa o nazwie H. Cegielski – Poznań S.A., natomiast w latach 1996–1999 w wyniku zmian strukturalnych wyodrębnionych zostało z niej 9 spółek zależnych^[3]. Niektóre z nich zostały przejęte przez inne firmy (np. Fabrykę Obrabiarek W4 przejął Volkswagen i utworzył tam odlewnię aluminium), a inne się usamodzielniły (np. Odlewnia Żeliwa "Śrem" S.A.). W latach 2010–2012 miała miejsce kolejna restrukturyzacja, w wyniku której grupę HCP S.A. tworzą 4 spółki-córki^[3].

Grupa kapitałowa HCP

W wyniku restrukturyzacji zakładów przeprowadzonej w latach 2010-2012 powstała grupa kapitałowa HCP posiadająca 100% udziałów w 4 spółkach-córkach:

• H.Cegielski – Service Sp. z o.o.
• H.Cegielski – Energocentrum Sp. z o.o.
• H.Cegielski – Centrum Badawczo-Rozwojowe Sp. z o.o.
• Infocentrum Sp. z o.o. – Centrum Informatyki i Telekomunikacji firmy H. Cegielski – Poznań S.A.^[9]

W marcu 2010 grupę opuściła spółka H. Cegielski – Fabryka Pojazdów Szynowych przejęta przez Agencję Rozwoju Przemysłu^[10].

Do grudnia 2010 do grupy kapitałowej HCP należały również:

• H.Cegielski – Remocentrum Sp. z o.o. – Spółka została połączona przez likwidację z H.Cegielski – Energocentrum Sp. z o.o.
• H.Cegielski – Transcel Sp. z o.o. – połączona przez przejęcie z H.Cegielski – Logocentrum Sp. z o.o.

Nagrody, certyfikaty, wyróżnienia

Firma uzyskała następujące certyfikaty jakości:

• ISO 9001 (zarządzania jakością) w 1995
• ISO 14001 (zarządzania środowiskiem) w 2000
• ISO 45001 (BHP) w 2000
• ISO 50001 (zarządzania energią) w 2021

Przedsiębiorstwo zdobyło również liczne nagrody i wyróżnienia. Między innymi:

• Złoty Medal na Międzynarodowych Targach Poznańskich w 1994
• Nagroda na Międzynarodowej Wystawie Wynalazczości w Pekinie w 1996
• Tytuł Lidera Polskiej Ekologii przyznany przez Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa w 1998
• Nagroda III Stopnia na II Międzynarodowym Konkursie na rozwiązanie w dziedzinie Ochrony Środowiska w Bielsku-Białej w 1999
• Certyfikat Marki Firmowej Instytutu Marki Polskiej w 2000

Przypisy

1. O firmie. eu. [dostęp 2024-08-03].
2. H.CEGIELSKI-POZNAŃ S.A. – Karty Prywatyzacyjne. Ministerstwo Skarbu Państwa. [dostęp 2015-07-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-07-25)].
3. H. Cegielski –Poznań: Historia firmy HCP. [dostęp 2014-08-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-08)]. (pol.).
4. ZofiaZ. Ostrowska-Kębłowska ZofiaZ., Architektura i budownictwo, [w:] JerzyJ. Topolski, LechL. Trzeciakowski (red.), Dzieje Poznania. 2, 1: 1793-1918, Warszawa Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1994, s. 525-526, ISBN 978-83-01-11393-3 [dostęp 2023-09-28]  (pol.).
5. WitoldW. Szulc WitoldW., Procesy industralizacji Poznania. Kredyt. Ubezpieczenia. Organizacje gospodarcze, [w:] JerzyJ. Topolski, LechL. Trzeciakowski (red.), Dzieje Poznania. 2, 1: 1793-1918, Warszawa Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1994, s. 159-161, ISBN 978-83-01-11393-3 [dostęp 2023-09-28]  (pol.).
6. CzesławC. Łuczak CzesławC., Grabież mienia, [w:] JerzyJ. Topolski, LechL. Trzeciakowski (red.), Dzieje Poznania. 2, 2: 1918-1945, Warszawa Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 1432, ISBN 978-83-01-12401-4 [dostęp 2023-09-29]  (pol.).
7. CzesławC. Łuczak CzesławC., Grabież mienia, [w:] JerzyJ. Topolski, LechL. Trzeciakowski (red.), Dzieje Poznania. 2, 2: 1918-1945, Warszawa Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1998, s. 1437, ISBN 978-83-01-12401-4 [dostęp 2023-09-29]  (pol.).
8. MarekM. Jędraszewski MarekM., O Boga, za wolność, prawo i chleb, [w:] AdamA. Suwart, Widziałem Powstanie. Czerwiec 1956. Wspomnienia uczestników powstania poznańskiego w czerwcu 1956 roku, nadesłane na konkurs "Przewodnika Katolickiego", Poznań: Dr. i Księgarnia Świętego Wojciecha, 2006, s. 7, ISBN 83-7015-941-9, OCLC 642973581 [dostęp 2022-12-05] .
9. H. Cegielski –Poznań: Grupa HCP. [dostęp 2014-08-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-08)]. (pol.).
10. Agencja Rozwoju Przemysłu S.A.: Informacja Prasowa z dnia 23 lipca 2010 r.. arp.com.pl, 2010-07-23. [dostęp 2015-02-04]. (pol.).

Bibliografia

• Antoni Gąsiorowski, Jerzy Topolski: Wielkopolski Słownik Biograficzny. Wyd. II. Warszawa-Poznań: PWN, 1983. Brak numerów stron w książce
• Jerzy Topolski, Lech Trzeciakowski: Dzieje Poznania. T. 2. Cz. 1. Warszawa-Poznań: PWN, 1994. Brak numerów stron w książce
• Jerzy Topolski, Lech Trzeciakowski: Dzieje Poznania. T. 2. Cz. 2. Warszawa-Poznań: PWN, 1998. Brak numerów stron w książce
• Wilda, dzielnica Poznania 1253-1939. W: Magdalena Mrugalska-Banaszak: Wilda. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 1999, seria: Kronika miasta Poznania. Brak numerów stron w książce
• Zdzisław Grot: Hipolit Cegielski. Poznań: Wydawnictwo Miejskie, 2000. ISBN 83-87847-32-1. Brak numerów stron w książce

Kontrola autorytatywna (biznes):

• VIAF: 301588431

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 3999992