Cygański Las jest pozostałością dawnego lasu rozciągającego się od Mikuszowic po Kamienicę. Został wymieniony w dokumencie z 1312 r., w którym Mieszko cieszyński nadaje las we władanie mieszczanom bielskim. Dokument ten jest najstarszą pisemną wzmianką o mieście Bielsku. W 1548 r. Wacław III Adam zezwolił na użytkowanie wykarczowanej części lasu jako pastwiska miejskiego. W XVII w. las stał się przedmiotem sporu pomiędzy mieszczanami bielskimi a dzierżawcą dóbr łodygowickich, kasztelanem Stanisławem Warszyckim, zakończony zbrojną interwencją wojsk austriackich w 1644 r. Nieprawidłowa eksploatacja tego terenu doprowadziła do zniszczenia pierwotnego drzewostanu, w znacznej mierze odtworzonego w XIX wieku.
W latach 60. XIX wieku dolna część lasu została z inicjatywy dyrektora szkoły realnej w Bielsku, Karola Ambrożego, przekształcona przez Towarzystwo Upiększania Miasta (Bielitz-Biala'er Verschönerungsverein) w park leśny wzorowany na Lesie Wiedeńskim. Przyczyniło się to rozwoju Mikuszowic Śląskich (których częścią była Olszówka) jako miejscowości turystycznej – powstały tam liczne wille letniskowe (należące głównie do bogatych mieszkańców Bielska), ścieżki spacerowe, obiekty gastronomiczne, rozrywkowe i noclegowe. Wytyczono również liczne szlaki turystyczne prowadzące na okoliczne szczyty, a od 1895 r. w bezpośrednie sąsiedztwo Cygańskiego Lasu docierała linia tramwajowa, zlikwidowana w roku 1971. Dolna część lasu, wraz z całymi Mikuszowicami Ślaskimi została włączona do Bielska-Białej w 1968 r., natomiast górna należała aż do roku 1990 do Bystrej.
Nazwa Cygański Las jest dosłownym tłumaczeniem niemieckiej nazwy Zigeunerwald, która jest zniekształconą formą pochodzącą od Ziegenwald (Kozi Las). W latach PRL nosił nazwę Park Ludowy.
W 1997 r. utworzono zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Cygański Las” o powierzchni 925 ha. Na skutek zmian przepisów i sprzeciwów części inwestorów, chcących rozbudowywać tutaj infrastrukturę turystyczną w 2004 r. powierzchnię ZPK zmniejszono do 593 ha. Część Cygańskiego Lasu położona na zboczach Kołowrotu chroniona jest także w ramach Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego.
Na alejkach spacerowych zimą można uprawiać narciarstwo biegowe. Do Cygańskiego Lasu można dojechać autobusem MZK nr 1, gdzie znajduje się pętla. Dawniej istniał wariant linii nr 1 jako linia 1s obok Szpitala Wojewódzkiego (Długa - Boboli - Armii Krajowej). Obecnie wszystkie kursy w dni robocze, soboty oraz niedziele i święta realizowane są obok Szpitala.
Bibliografia
Jerzy Polak: Przewodnik po Bielsku-Białej. Bielsko-Biała: Towarzystwo Miłośników Ziemi Bielsko-Bialskiej, 2000. ISBN 83-902079-0-7. Brak numerów stron w książce
Jacek Zachara, Wojciech Mikler: Przyroda Bielska-Białej. Bielsko-Biała: Stowarzyszenie „Olszówka”, 2004. ISBN 83-918676-0-9. Brak numerów stron w książce