Bronisław Wandycz

Bronisław Wandycz
Ilustracja
major Bronisław Wandycz
major major
Data i miejsce urodzenia

18 listopada 1897 r.
Lwów

Data i miejsce śmierci

9 listopada 1944 r.
Mauthausen-Gusen

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

6 Pułk Piechoty Legionów,
1 Pułku Strzelców Lwowskich,
74 Górnośląski Pułk Piechoty

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Waleczności (Austro-Węgry)

Bronisław Wandycz (ur. 18 listopada 1897 we Lwowie, zm. 9 listopada 1944 w Mauthausen-Gusen) – major piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Urodził się 18 listopada 1897 we Lwowie jako drugi syn Franciszka i Józefy z domu Harhala. W latach 1908–1914 był uczniem Cesarsko-Królewskiego Gimnazjum we Lwowie, gdzie przez 2 lata służył w Harcerstwie Narodowym.

W Rozprzy k. Piotrkowa, rozkazem Komendy Legionów Polskich w dniu 27 lipca 1915 roku powstał 6 pułk piechoty. Kilkanaście dni później, 15 sierpnia 1915 roku, Bronisław Wandycz rozpoczyna służbę wojskową w II baonie 5 kompanii 6 pułku piechoty Legionów Polskich. Chrzest bojowy przeszedł wraz z pułkiem w Maniewiczach. Wraz z pułkiem przeszedł cały szlak bojowy w tym bitwę pod Kostiuchnówką, Kuklami, i Kamieniuchą.

Podczas ofensywy gen. Aleksieja Brusiłowa został ranny 5 sierpnia[potrzebny przypis] 1916 w bitwie pod Kostiuchnówką zwaną również „Polską Górą”. Po wyleczeniu, powrócił do pułku, gdzie przebywał do tzw. kryzysu przysięgowego 28 października 1917 roku, kiedy to 6 pułk piechoty został rozwiązany. Ponieważ posiadał obywatelstwo austriackie, tego samego dnia został wcielony z poboru, wraz z całym II baonem 6 pułku piechoty, do armii austriackiej, do 13 pułku piechoty. Służył tam aż do rozwiązania armii austriackiej. Za udział w walkach pułku został odznaczony austriackim Medalem za Odwagę II klasy.

Po skończeniu działań wojennych, 9 listopada 1918 roku, powrócił do Lwowa, gdzie został schwytany przez Ukraińców i osadzony w areszcie. Po kilkunastu dniach więzienia uciekł z aresztu. 24 listopada 1918 roku wstąpił do 1 pułku Strzelców Lwowskich, do kompanii dowodzonej przez kpt. Bernarda Monda. Następnie z całą kompanią i dowództwem przeniósł się do 5 pułku piechoty Legionów. Brał udział we wszystkich walkach obrony Lwowa. 27 lutego 1919 roku odnalazł dawnego kolegę z harcerstwa Leopolda Kulę i przeniósł się do sławnej wówczas Kompanii Szturmowej por. Jankowskiego–Jasińskiego, do Grupy Operacyjnej dowodzonej przez płk. Leopolda Lisa–Kulę.

Bronisław Wandycz, już jako podchorąży dowódca plutonu, 2 marca 1919 roku, podczas wyprawy na Poryck został ranny i trafił do szpitala w Zamościu. Po powrocie ze szpitala, 26 lipca 1919 roku, został mianowany podporucznikiem na podstawie Dziennika Rozkazów Nr 80/19 i wcielony do 1 pułku piechoty Legionów. Razem z pułkiem w 1919 roku wyzwalał Wilno, walczył na Wileńszczyźnie i Białorusi. Zimą 1920 uczestniczył w walkach o Dyneburg. Na wiosnę brał udział w wyprawie na Kijów. Kontrofensywa sowiecka zmusiła siły polskie do odwrotu. Pułk powstrzymywał m.in. oddziały 1 Armii Konnej Siemiona Budionnego. 15 sierpnia 1920 roku Bronisław Wandycz został przeniesiony do 157 pułku piechoty wielkopolskiej, z którym wyruszył na front bolszewicki, gdzie wziął udział we wszystkich walkach pułku, od Grodna począwszy, aż po Warszawę. Za bitwę pod Kopciówką i kilkudniowe potyczki pod Kalinowem otrzymał kolejny Krzyż Walecznych.

Dwudziestolecie międzywojenne

Po powrocie do Polski wraz z całym batalionem 28 października 1920 roku został wcielony do 159 pułku piechoty (przemianowanego 5 marca 1921 r. na 74 Górnośląski pułk piechoty) i stacjonował wraz z pułkiem w Lublińcu do 12 października 1926 roku 22 grudnia 1920 roku, za zasługi podczas wojny polsko–bolszewickiej, został awansowany do stopnia porucznika, zgodnie z Dziennikiem Rozkazów nr 49/20. 13 października 1926 roku został przeniesiony do Korpusu Kadetów nr 2 w Chełmnie, gdzie pełnił funkcję dowódcy plutonu.

20 kwietnia 1927 roku został awansowany do stopnia kapitana, następnie przeniesiony ponownie do 74 pułku piechoty, gdzie pełnił funkcję adiutanta pułku i dowódcy kompanii. 12 czerwca 1933 roku ukończył kurs dla kapitanów w Rembertowie w Doświadczalnym Centrum Wyszkolenia Piechoty. Po szkoleniu pozostał w Lublińcu, gdzie pełnił funkcję dowódcy 2 kompanii strzelców aż do 1935 roku, kiedy został przeniesiony do 35 pułku piechoty w Brześciu nad Bugiem wchodzącego w skład 9 Dywizji Piechoty Armii „Pomorze”. W koszarach był sąsiadem i kolegą majora Henryka Sucharskiego, którego później spotykał w oflagu Gross Born. 19 marca 1937 roku został awansowany w Korpusie Oficerów Piechoty na stopień majora ze starszeństwem z dniem 19 marca 1937 roku z lokatą 54.

II wojna światowa

Pozycja 9 Dywizji Piechoty i innych jednostek Armii „Pomorze” we wrześniu 1939 roku

W maju 1939 roku zmobilizowano 9 Dywizję, do której należał 35 pp. Dywizja została przerzucona w maju na Pomorze, do tzw. korytarza, celem przygotowania i zajęcia stanowisk obronnych. Nocą z 31 sierpnia na 1 września 1939 roku oddziały 35 pp zajęły przewidziane dla nich stanowiska obronne. Na północy, na odcinku Żalno, stanął II batalion majora Bronisława Wandycza, wzmocniony plutonem działek przeciwpancernych. 1 września 1939 roku II batalion 35 zniszczył kilka czołgów i powstrzymał atak piechoty nieprzyjaciela, która zaległa na przedpolu.

Wobec groźby odcięcia pułku, w późnych godzinach wieczornych 1 września, II batalion otrzymał rozkaz przejścia na wschodni brzeg Brdy, gdzie obsadzić miał pozycję jezior Cekcyńskich. Zgodnie z rozkazem, nocą z 1 na 2 września, nastąpił wymarsz z zajmowanych pozycji. Szczególnie zacięte walki toczyły się przy stacji kolejowej Klonowo, gdzie zginęło lub zostało rannych wielu żołnierzy. 2 września o godzinie 15:30 oddziały ruszyły do ataku na Klonowo, gdzie II batalion atakował frontalnie wzdłuż drogi. W natarciu uległ zniszczeniu II batalion majora Wandycza, a on sam został ranny i wzięty do niewoli.

Jako jeniec oflagu II C Woldenberg, a następnie oflagu II D Gross-Born, został współtwórcą Polskiej Organizacji Wojskowej „Odra”. Została ona założona w listopadzie 1939 r. przez płk. dypl. Witolda Dzierżykraja–Morawskiego ps. Wallenrod. Podstawę jej działalności stanowiła koncepcja Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego tworzenia konspiracji wśród polskich jeńców wojennych w oflagach i stalagach oraz skupiskach polskich robotników przymusowych. Na czele organizacji stał sztab (szef sztabu – kpt. Henryk Kosiński oraz mjr Wiesław Hołubski, mjr Bronisław Wandycz, por. Eugeniusz Kloc ps. Brzoza). „Odra” liczyła najprawdopodobniej od 850 do 1200 członków i prowadziła przede wszystkim działalność wywiadowczą, taką jak rozpoznanie fortyfikacji i umocnień niemieckich na Pomorzu, ze szczególnym uwzględnieniem Wału Pomorskiego, stacjonowania jednostek wojskowych, rozmieszczenia dróg i linii kolejowych, czy ważnych obiektów militarnych.

W sierpniu 1944 Niemcy wpadli na trop organizacji, a we wrześniu doszło do dekonspiracji i rozbicia POW „Odra” przez Niemców. Cały sztab organizacji – płk dypl. Witold Dzierżykraj–Morawski, mjr Bronisław Wandycz, mjr Zygmunt Hołubski, por. Eugeniusz Kloc, i aspirant Janusz Szajbo – został aresztowany. Gestapo odtransportowało żołnierzy do Piły, następnie do więzienia w Szczecinie, stamtąd do obozu koncentracyjnego w Policach i wreszcie do Mauthausen. Zostali wpisani do ewidencji obozowej jako więźniowie polityczni obozu koncentracyjnego. Major Bronisław Wandycz otrzymał obozowy numer 107501. Po torturach, wraz z pozostałymi osadzonymi, został zamordowany, 9 listopada 1944 roku w krematorium obozowym, strzałem w potylicę.

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  2. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2142 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 81)
  3. M.P. z 1937 r. nr 64, poz. 97 „za zasługi w służbie wojskowej”.

Bibliografia

  • Centralne Archiwum Wojskowe im. mjr Bolesława Waligóry – Sygn. Akt I.482.77–7447 Wandycz Bronisław.
  • Ministerstwo Obrony Narodowej Departament Personalny nr 6202 – 17 lutego 1948.
  • „Żyłem w XX wieku – wspomnienia ppor. Stanisława Reszuto” – Barbara Frąckowiak 2012.
  • „Udział Policji Państwowej i Formacji Porządkowych w Odparciu Bolszewickiego Najazdu w roku 1920” – Dobroni.pl – Karol Pietrzak 2011 rok.
  • „Walki 35 pułku piechoty z niemiecką 2 Dywizją Piechoty Zmotoryzowanej, czyli jak polski pułk zatrzymał garnizon Arnswalde” – Naji Goche Magazyn Regionalno Społeczno Kulturalny – Andrzej Szutowicz 2009.
  • „Żołnierska śmierć” por. Eugeniusza Kloca – Jan Szymański 1986.
  • „Alarm dla Gdyni” Strumph-Wojtkiewicz S. Warszawa 1984. Oflag II D Gross-Born Sadzewicz M., Warszawa 1977.
  • „Jeńcy polscy w hitlerowskiej niewoli” Juliusz Pollack. Wyd. MON 1982 r.
  • „Okoliczności zamordowania płk dypl. Witolda Dzierżykraja Morawskiego w obozie koncentracyjnym Mauthausen” A. Toczewski WIH Nr 2 1992.
  • „35 Pułk Piechoty w obronie Pomorza” Robert Grochowski (1–6 września 1939 roku) 13.02.2011.
  • „Biuletyn nr 5–6” Instytut Pamięci Narodowej 2008.
  • „Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych 1939–1956” Tom 8 Teodor Gąsiorowski.

Strategi Solo vs Squad di Free Fire: Cara Menang Mudah!