Polska
mazowieckie
Warszawa
0988804[1]
Grzegorz Pietruczuk
32,34 (1.01.2024)[2] km²
131 420 (1.01.2024)[2]
4064 (1.01.2024)[2] os./km²
WD
Bielany – dzielnica Warszawy położona w lewobrzeżnej części miasta. Jest jedną z 18 dzielnic – jednostek pomocniczych m.st. Warszawy[3].
Nazwa „Bielany” została przeniesiona do Warszawy wraz z kamedułami z krakowskich Bielan[4]. Nawiązuje do białego ubioru zakonników[4].
Według Miejskiego Systemu Informacji Bielany dzielą się na obszary[5]:
Podział ten został skorygowany z dzielnicą Bielany uchwałą nr 1808 Zarządu Gminy Warszawa-Bielany z dnia 29 maja 2001[6].
Na obszar dzisiejszych Bielan składały się dawniej wsie znajdujące się daleko poza granicami miasta Warszawy. Do gęściej zaludnionych należały wsie Pólków, Buraków (dzisiejsze Marymont i Las Bielański), Słodowiec i Wawrzyszew. Duże znaczenie dla miejscowej gospodarki miały rzeczka Rudawka, zasilająca liczne młyny wodne i stawy, oraz gospodarka drewnem.
W drugiej połowie XVII wieku na Bielany sprowadzono spod Krakowa zakon kamedułów, który otrzymał tu liczne nadania ziemi i wzniósł zespół budynków klasztornych. Oddzielnie rozwijały się Młociny jako fragment dóbr królewskich – w XVIII wieku powstał tu pałac dla ministra Bruhla. W XVIII wieku została założona wieś Wólka, późniejsza Wólka Węglowa, której nazwa wskazuje na jakąś formę zwolnienia ludności od powinności względem dworu czy starosty. W tym okresie rozwinął się także Marymont wokół królewskiego dworu.
Wiek XIX związany jest z rozbudową Twierdzy Warszawa, szczególnie w latach 80. XIX wieku, kiedy powstały tam umocnienia wewnętrznego i zewnętrznego pasa obrony. W tym okresie powstały Fort I („Bielany”) i Fort II („Wawrzyszew”), na Marymoncie zaś tzw. koszary marymonckie i ziemne umocnienie. Ograniczenia w zabudowie na przedpolu tych obiektów dotknęły także okoliczną zabudowę. W 1830 powstał cmentarz Wawrzyszewski, istniał tam też dwór. W latach 1816–1861 działał też na dzisiejszych Bielanach Instytut Agronomiczny – wyższa uczelnia rolnicza. Tereny zielone przy Wiśle stały się popularnym celem wycieczek mieszkańców Warszawy w Zielone Świątki[7].
Na początku XX wieku na obszary Chomiczówki i Wawrzyszewa zaczęli napływać nowi osadnicy – pojawiła się tu drobna produkcja ogrodnicza. W 1916 nastąpiło poszerzenie granic Warszawy m.in. o Stare Bielany, Marymont i Słodowiec. Pojawiła się nowa zabudowa mieszkaniowa, szczególnie w obszarach objętych granicami miasta. Plany budowy miasta-ogrodu Młociny ostatecznie się nie udały i zrealizowano jedynie fragment planów. W okresie międzywojennym powstały także lotnisko bielańskie oraz Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego, a dzielnica uzyskała połączenie linią tramwajową z centrum miasta. W 1939 teren dzisiejszych Bielan częściowo obejmowała gmina Młociny, a częściowo obszar Marymontu w starostwie północnym miasta stołecznego Warszawy. W tym okresie 1639 ha terenu zamieszkiwało 65,8 tys. mieszkańców.
Po II wojnie światowej powstała dzielnica Żoliborz, do której w 1951 dołączono częściowo wsie z gminy Młociny jak Placówka, Młociny, czy Wólka Węglowa. W latach 1952–1953 rozpoczęła się budowa Huty Warszawa, która była jednym z głównych miejsc pracy w dzielnicy. Między ulicami Cegłowską i Marymoncką wybudowano kompleks Szpitala Bielańskiego. W latach 60. XX wieku powstały, zaprojektowane przez małżeństwo architektów Marię i Kazimierza Piechotków, osiedla Bielany I-IV wpisane przez SARP na listę Dóbr kultury współczesnej. W latach 70. XX wieku zalewowe tereny Kępy Potockiej przekształcono w park, a na terenach Wrzeciona, Wawrzyszewa i Chomiczówki zaczęły powstawać osiedla bloków mieszkaniowych.
W 1994 z dzielnicy Żoliborz wyodrębniono dzielnicę Bielany.