Kępa Potocka (wyspa)

Kępa Potocka

Kępa Potocka na mapie z 1879 roku, pomiędzy Marymontem a Pelcowizną
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Akwen	Wisła
Położenie na mapie Warszawy Kępa Potocka
Położenie na mapie Polski Kępa Potocka
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Kępa Potocka
52°17′01″N 20°59′30″E

Kępa Potocka – zalądowiona na przełomie XIX i XX w. wyspa na Wiśle w Warszawie, następnie określenie części miasta.

Położenie i charakterystyka

Kępa Potocka to istniejąca do XIX w.^[1][2][3] lub początku XX w.^[4] kępa, czyli wyspa na rzece położona po lewej, zachodniej stronie Wisły, w sąsiedztwie Marymontu^[1]. Według mapy z 1879 roku mogła mieć maksymalnie ok. 2,1 km długości i ponad 400 m szerokości^[5]. Po zmianie nurtu rzeki i uzyskaniu połączenia z lądem stała się fragmentem terasy zalewowej^[1]. W miejscu dawnej odnogi powstało starorzecze Łacha Potocka^[1]. Według państwowego rejestru nazw geograficznych północna część wyspy wchodziła w skład dawnej wsi Ruda Ewansa^[6].

Nazwa wyspy wywodzi się od dawnej miejscowości Potok^[3].

Na mapie z 1918 roku wyspa dzieli się na trzy odrębnie nazwane części, od północy: Kępa Majoracka, Kępa Potocka i Kępa Rządowa^[7]. W dwudziestoleciu międzywojennym nazwy Kępa Potocka zaczęto używać także w kontekście obszarów położonych na zachód od Łachy Potockiej^[1]. Na niemieckiej mapie z 1941 roku, gdzie uwidoczniono stałe połączenie z lądem, dzieli się na dwie części − Kępę Potocką i Kępę Sopocką^[8].

W czasie powstania warszawskiego, w dniach 16–21 września 1944 roku, miały tu miejsce walki pomiędzy Niemcami a 6 Pułkiem 2 Dywizji Piechoty im. Dąbrowskiego ludowego Wojska Polskiego^[9]. Dokonał on desantu przez rzekę po zdobyciu Pragi^[9]. Operacja nie powiodła się, w jej wyniku zginęło 250 polskich żołnierzy, a zgrupowanie ewakuowano^[9].

W 1961 roku na części terenu, wzdłuż Łachy Potockiej, urządzono park Kępa Potocka, którego projektantami byli Karol Kozłowski i Elżbieta Jankowska^[1]. W latach 1964–1969 w sąsiedztwie, na południu, powstało osiedle Kępa Potocka składające się z czterech budynków mieszkalnych wielorodzinnych^[1][10]. W latach 1972–1975 ulicę Wybrzeże Gdyńskie włączono w Wisłostradę^[11]. W latach 1976–1981 wybudowano Trasę Toruńską wraz z mostem Grota Roweckiego^[12]. Od 1981 roku jej odcinek przebiegający m.in. nad Kępą Potocką nosi nazwę Armii Krajowej^[12]. Przy przecięciu z Wisłostradą tworzy węzeł drogowy o nazwie Wisłostrada^[13]. Oprócz tego obszar dawnej wyspy zajmują także tereny rekreacyjne, w tym zaplanowane pierwotnie dla klubu sportowego Spójnia Warszawa, oraz ogródki działkowe^[1]. W latach 2003–2004 pod adresem Wybrzeże Gdyńskie 4 wybudowano Centrum Olimpijskie, siedzibę Polskiego Komitetu Olimpijskiego^[14].

Leży na terenie warszawskich dzielnic Żoliborz (MSI: Marymont-Potok^[15]) i Bielany (MSI: Marymont-Ruda^[16])^[17].

Przyroda

Północna część obszaru dawnej wyspy znajduje się w otulinie rezerwatu przyrody Las Bielański^[18], a całość w granicach Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu^[19]. Tereny nadrzeczne stanowią część obszaru Natura 2000 w ramach dyrektywy ptasiej – Dolina Środkowej Wisły^[20]. Na Kępie Potockiej rośnie topola czarna o obwodzie ponad 760 cm chroniona od 1976 roku jako pomnik przyrody^[21].

Zgodnie z badaniem z 2004 roku na Kępie Potockiej stwierdzono występowanie takich gatunków ptaków jak: łabędź niemy, kaczka krzyżówka, kuropatwa, dzięcioł białoszyi, jaskółka oknówka, słowik rdzawy, muchołówka żałobna, pełzacz leśny i gąsiorek^[22]. Tereny nadwiślańskie stanowią też siedlisko wielu ssaków^[23], występują m.in. jeż wschodni, kret, dziki królik, kuna leśna i sarna^[24]. Park Kępa Potocka porastają topole, wierzby, lipy i klony^[25].

Galeria

Wyspa na mapie z 1918 roku. Zaznaczone: Kępa Majoracka, Kępa Potocka i Kępa Rządowa Widok na pozostałości wyspy od południa, widoczne od prawej: budynek osiedla Kępa Potocka, Łacha Potocka i ulica Wybrzeże Gdyńskie

Przypisy

1. BarbaraB. Petrozolin-Skowrońska BarbaraB. (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 331, ISBN 83-01-08836-2 .
2. Zdzisław Biernacki: IV. Geomorfologia i wody powierzchniowe. W: Wisła w Warszawie. Warszawa: Biuro Zarządu m.st. Warszawy, Wydział Planowania Przestrzennego i Architektury, Opracowanie graficzne, druk i oprawa: Dom Wydawniczy ELIPSA, 2000, s. 58. ISBN 83-907333-7-4. [dostęp 2021-05-14].
3. Kwiryna Handke: Dzieje Warszawy nazwami pisane. Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2011, s. 165. ISBN 978-83-62189-08-3.
4. BarbaraB. Petrozolin-Skowrońska BarbaraB. (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 962, ISBN 83-01-08836-2 .
5. Plan m. Warszawy poprawiony i dopełniony przez Służbę Inżynierską Miasta 1:16800, 1879 [dostęp 2022-11-27] .
6. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 117778
7. Plan stołecznego miasta Warszawy (litografia: F. Kasprzykiewicza) 1:27800, 1918 [dostęp 2022-11-27] .
8. Plan der Stadt Warschau, D. Mil. Kart. Inst. Warschau, 1941 [dostęp 2022-11-27] . Brak numerów stron w książce
9. Lech Chmielewski: Przewodnik warszawski. Gawęda o nowej Warszawie. Warszawa: Agencja Omnipress i Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita”, 1987, s. 121–122. ISBN 83-85028-56-0.
10. Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo „Arkady”, 1977, s. 72. OCLC 831027217.
11. BarbaraB. Petrozolin-Skowrońska BarbaraB. (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 961, ISBN 83-01-08836-2 .
12. BarbaraB. Petrozolin-Skowrońska BarbaraB. (red.), Encyklopedia Warszawy, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 509, 898, 899, ISBN 83-01-08836-2 .
13. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – nazwy obiektów fizjograficznych – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 1 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 1465198
14. Centrum Olimpijskie Warszawa, Wybrzeże Gdyńskie 4 [online], urbanity.pl [dostęp 2022-11-29] .
15. Dzielnica Żoliborz - Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie [online] [dostęp 2022-11-29] .
16. Dzielnica Bielany - Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie [online] [dostęp 2022-11-29] .
17. Główny Urząd Geodezji i Kartografii: Geoportal krajowy. geoportal.gov.pl. [dostęp 2022-11-29].
18. Generalna Dyrekcja OchronyG.D.O. Środowiska Generalna Dyrekcja OchronyG.D.O., Rezerwat przyrody Las Bielański [online] [dostęp 2022-11-29] .
19. Generalna Dyrekcja OchronyG.D.O. Środowiska Generalna Dyrekcja OchronyG.D.O., Warszawski obszar chronionego krajobrazu [online] [dostęp 2022-11-29] .
20. Generalna Dyrekcja OchronyG.D.O. Środowiska Generalna Dyrekcja OchronyG.D.O., Obszar Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły [online] [dostęp 2022-11-29] .
21. Generalna Dyrekcja OchronyG.D.O. Środowiska Generalna Dyrekcja OchronyG.D.O., Pomnik przyrody [online] [dostęp 2022-11-29] .
22. Opracowanie ekofizjograficzne do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. st. Warszawy – Załącznik nr II.7. Biuro Naczelnego Architekta Miasta, 2004. [dostęp 2014-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
23. Opracowanie ekofizjograficzne do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. st. Warszawy [online], Miejska Pracownia Planowania Przestrzennego i Strategii Rozwoju, 2006, s. 91–92 [dostęp 2022-11-29] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-04]  (pol.).
24. Opracowanie ekofizjograficzne do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego m. st. Warszawy – Załącznik nr II.6. Biuro Naczelnego Architekta Miasta, 2004. [dostęp 2014-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).
25. Transprojekt - WarszawaT.- W. Sp. Transprojekt - WarszawaT.- W., Materiały do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację dostosowania trasy Armii Krajowej do parametrów drogi ekspresowej S-8 na odcinku: al. Prymasa Tysiąclecia w Warszawie – ul. Piłsudskiego w Markach. Raport o oddziaływaniu na środowisko, Warszawa 2005, s. 43 [dostęp 2022-11-29] .