13 Galicyjski Pułk Ułanów

Galicyjski Pułk Ułanów Nr 13

Galizisches Ulanen Regiment Nr. 13

Odznaka noszona na czapce polowej
Historia
Państwo	Austro-Węgry
Sformowanie	17 stycznia 1860
Rozformowanie	1918
Nazwa wyróżniająca	Galicyjski
Tradycje
Rodowód	Ochotniczy Pułk Ułanów
Dowódcy
Pierwszy	płk Ludwig Pulz
Działania zbrojne
Custoza (1866), Bitwa pod Sadową (1866) Lwów (1915), I wojna światowa
Organizacja
Dyslokacja	Stockerau, Złoczów, Zborów
Rodzaj sił zbrojnych	c. i k. Armia
Rodzaj wojsk	kawaleria
Podległość	15 Brygada Kawalerii

Umundurowanie jednostek c.k. kawalerii, 1898

Pieczęć pułku z okresu, gdy jego szefem był gen. Alois Paar

Pułkownik Rodakowski szarżuje pod Custozą

Hermann von Nostitz-Rieneck

Nazwiska poległych austriackich ułanów z 13 Galicyjskiego Pułku Ułanów w Kościele Kapucynów w Wiedniu.

Galicyjski Pułk Ułanów Nr 13 (UR. 13) – pułk kawaleria cesarskiej i królewskiej Armii.

Historia pułku

17 stycznia 1860 w Stockerau z połączenia czterech dywizjonów wydzielonych przez Pułki Ułanów nr 1, 2, 8 i 10 został zorganizowany Ochotniczy Pułk Ułanów (niem. Freiwilligen-Uhlanen-Regiment)^[1].

W 1862 roku oddział został przemianowany na 13 Pułk Ułanów^[2].

W roku 1866 regiment składał się w większości z Polaków – niedawnych powstańców styczniowych oraz mieszkańców Galicji środkowej. 24 czerwca 1866, dowodzony przez płka Maksymiliana Rodakowskiego, przeprowadził szarżę na pułki włoskiej piechoty pod Custozą. W ataku tym polski ułan, Władysław Brzuchowiecki, zranił następcę tronu Italii, księcia Humberta. Pułk zapłacił za zwycięską szarżę wysokimi stratami i stał się od tego czasu bardzo popularnym. Płk. Rodakowski w pamiętnikach stwierdza, iż jego chłopcy „przyczynili się nadzwyczajnie do podniesienia sławy rycerskiej Polaków i ułanów austriackich”. Szarża ułanów spod Custozzy były przez lata przez polskich mieszkańców Galicji wspominana razem z tymi spod Kircholmu i Somosierry. Pułk walczył podczas pierwszej wojny światowej.

W 1867 pułk stacjonował w Tarnopolu i otrzymywał rekrutów z okręgów uzupełnień pułków piechoty nr 40 (Rzeszów) i 45 (Sanok)^[3]. Od 1873 roku pułk otrzymywał rekrutów wyłącznie z okręgu uzupełnień Pułk Piechoty Nr 40.

W 1912 wchodził w skład XI Korpusu Armijnego – 8 Dywizji Kawalerii – 15 Brygady Kawalerii, komendantem regimentu był podpułkownik Leo Graf Spannocchi. Rejon rekrutacji znajdował się we Lwowie. Garnizony: sztab i II Dywizjon mieścił się w Złoczowie, a I Dywizjon stacjonował w Zborowie.

Garnizony

Miejscowości, w których stacjonował garnizon 13 Pułku: 1860 Stockerau, 1862 Enns, 1864 Klagenfurt, Udine, 1865-1866 Werona, 1866 Tarnopol, 1869 Gródek, 1874 Łańcut, 1879 Prossnitz, 1883 Göding, 1886 Lwów, 1888 Złoczów.

Rejony rekrutacji regimentu

• 1867–1873. Okręgi uzupełnień Nr 40 i 45 (Rzeszów, Sanok),
• 1873–1875. Okręg uzupełnień Nr 40 Rzeszów,
• 1876–1883. Okręgi uzupełnień Nr 10 i 30 (Stryj, Lwów)
• 1883–1889. Okręg uzupełnień Nr 80 (Złoczów).
• 1889–1914. Okręg uzupełnień: XI AK (Lwów)

W roku 1914 skład narodowościowy pułku był następujący: 55% Rusini, 42% Polacy, 3% inne narodowości.

Barwy pułku

Żołnierze nosili czapki ciemnoniebieskie, guziki srebrne^[4].

Szefowie pułku

Kolejnymi szefami pułku byli:

• książę Obojga Sycylii Ludwik (1861 – †8 VI 1886),
• generał kawalerii Hermann von Nostitz-Rieneck(inne języki) (1886 – †27 XII 1895),
• generał kawalerii Alois Paar (1898 – †5 II 1909),
• marszałek polny Eduard von Böhm-Ermolli (od 1913)^[5].

W latach 1861–1886, gdy szefem pułku był książę Ludwik, obowiązki drugiego szefa wykonywał FML Hermann von Nostitz-Rieneck^[5].

Żołnierze

Komendanci pułku

• płk Ludwig Pulz (1860^[1] – 1866 → brygadier w 9 Dywizji w Pradze^[6])
• płk Maksymilian von Rodakowski (1866^[2] – XII 1871 → komendant 21 Brygady Kawalerii)^[7]
• płk Franciszek Suchodolski de Suchodol (XII 1871 – III 1874 → komendant Brygady Kawalerii 11 Dywizji w Brzeżanach)
• płk Zygmunt Gniewosz (1874 – 1 VI 1879 → stan spoczynku w stopniu tytularnego generała majora)
• płk Franz Beneš (1879 – 1882 → komendant placu w Komárom)
• płk Nicolaus Czeke de Szt. György (1882 – 1883 → prezes Komisji Remontowej Nr 1 w Budapeszcie)
• płk Karl von Gilsa (1883 – 1885 → stan spoczynku)
• płk Egmont zur Lippe-Weissenfeld (1885 – 1890 → komendant 11 Brygady Kawalerii)
• płk Ferdinand Oehl (1890 – 1892 → urlopowany)
• ppłk / płk Franz Neuhaus (1892 – 1898 → urlopowany)
• ppłk / płk Friedrich Janowski (1898 – †31 I 1903 Złoczów)
• płk Georg von Lehmann (1903 – 1909 → komendant 17 Brygady Kawalerii)
• ppłk / płk Stanisław von Ursyn-Pruszyński (28 V 1909 – IV 1913 → komendant 17 Brygady Kawalerii)
• ppłk / płk Lelio Spannocchi (1913 – 1916 → komendant 21 Brygady Kawalerii)

Oficerowie

• por. Hubert Brabec (1898–1912)
• Zbigniew Dunin-Wąsowicz
• Wilhelm Habsburg (1895–1948)
• ppor. rez. Leon Kniaziołucki
• ppor. rez. Tadeusz Mencel
• ppor. rez. dr Kazimierz Papara de Budzisz
• por. Roman Pasławski
• mjr Adam Rozwadowski
• rtm. Julian Jan Fischer-Drauenegg (w latach 1894–1901)
• rtm. Wiktor Rozwadowski
• rtm. Samuel Rozwadowski
• por. Ludwik Schweizer
• Wilhelm Siemieński
• Edmund Ritter von Zaremba (1876)
• lekarz Josef Herzum (1869–1880)
• starszy lekarz Ignacy Zieliński (1896–1897)
• por. oficer prowiantowy Zygmunt Seweryński

Przypisy

1. Militärschematismus 1860-1861 ↓, s. 424.
2. Militärschematismus 1867 ↓, s. 476.
3. Militärschematismus 1867 ↓, s. 256, 266, 476.
4. Jung 2020 ↓, s. 39.
5. Schematismus 1914 ↓, s. 746.
6. Militärschematismus 1867 ↓, s. 23, 128.
7. „Wśród późniejszych dowódców 13 pułku ułanów byli m.in. Polacy Franciszek Suchodolski, Zygmunt Gniewosz, Fryderyk Janowski i Stanisław Pruszyński”, [w:] Roman Taborski. Polacy w Wiedniu. s. 239.

Publikacje

• Juliusz Bator: Wojna galicyjska. Działania armii austro-węgierskiej na froncie północnym (galicyjskim) w latach 1914–1915. Kraków: Wydawnictwo EGIS Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-7396-747-2. OCLC 316449958. Brak numerów stron w książce
• Peter Jung: Armia austro-węgierska w I wojnie światowej. T. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2020. ISBN 978-83-8178-241-8.
• Militärschematismus des österreichischen Kaiserthumes. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, 1861. (niem.).
• Militärschematismus des österreichischen Kaiserthumes für 1867. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, kwiecień 1867. (niem.).
• Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1914. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1914. (niem.).
• H. Skala: Slávne časy cisárskej jazdy v 17.-19. storočí, Prešov 2005.
• Studia historyczne, PAN Oddział w Krakowie. 1978 str. 110.
• Jan Rydel, W służbie Cesarza i Króla, ISBN 83-7188-235-1, 9788371882357.