Празеодим

59 Церий ← Празеодим → Неодим Pr ↓ Pa Периодическая система элементов 59Pr
Жай заттың сыртқы бейнесі
сұр-ақ металл
Атом қасиеті
Атауы, символ, нөмірі	Празеодим, 59
Топ типі	Лантаноидтар
Топ, период, блок	ІІІ, 6, f
Атомдық масса (молярлық масса)	140.90766(1) м. а. б. (г/моль)
Электрондық конфигурация	[Xe] 4f^36s^2
Қабықшалар бойынша электрондар	2, 8, 18, 21, 8, 2
Атом радиусы	182 пм
Химиялық қасиеттері
Ковалентті радиус	203±7 пм
Ион радиусы	(+4e): 0,9 Å, 90 пм. (+3e): 1,013 Å, 101,3 пм
Электртерістілігі	1,13 (Полинг шкаласы)
Электродты потенциал	Pr←Pr^3+ −2,35 В
Тотығу дәрежелері	0, +1, +2, +3, +4, +5 ( аз негізді оксид)
Иондалу энергиясы	1-ші: 527 кДж/моль (эВ) 2-ші: 1020 кДж/моль (эВ) 3-ші: 2086 кДж/моль (эВ)
Жай заттың термодинамикалық қасиеттері
Термодинамикалық фаза	Қатты дене
Тығыздық (қ.ж.)	6,773 г/см³
Балқу температурасы	1204 K
Қайнау температурасы	3785 K
Балқу жылуы	11,3 кДж/моль
Булану жылуы	331 кДж/моль
Молярлық жылусыйымдылық	27,44 Дж/(K·моль)
Молярлық көлем	20,8 см³/моль
Қаныққан бу қысымы P (Па) 1 10 100 1000 10 000 100 000 T (К) 1771 1973 (2227) (2571) (3054) (3779)
Жай заттың кристаллдық торы
Тор құрылымы	Алтыбұрышты
Тор параметрлері	a=3,673 c=11,84 Å
c/a қатынас	3,22
Басқа да қасиеттері
Жылуөткізгіштік	(300 K) 12,5 Вт/(м·К)
Юнг модульі	α формасы: 37,3 ГПа
Жылжу модульі	α формасы: 14,8 ГПа
Пуассон коэффициенті	α формасы: 0,281
Виккерс қаттылығы	250–745 МПа
Бринеллий қаттылығы	250–640 МПа
CAS нөмірі	7440-10-0

Празеодим Pr

Басқа да лантаноидтар сияқты сумен реакцияға түседі

Празеодим^[1] (лат. Praseodymіum; Pr) — элементтердің периодтық жүйесінің ІІІ тобындағы химиялық элемент, атомдық номері 59, атомдық массасы 140,908; лантаноидтар тобына жатады. Жерде сирек кездесетін металл, жер қыртысындағы салмақ мөлшері 9,5×10^-4%. Тұрақты бір изотопы 141 Pr бар, қалған изотоптары жасанды жолмен алынған.

Празеодим австрия химигі К.Ауэр фон Вельсбах ашқан (1885). Минералдары: монацит, бастнезит, лопарит. Кесек празеодим ақшыл, күміс түсті, таза күйінде иілгіш, оңай өңделеді, тығыздығы 6,78 г/см³, балқу температурасы 931 °С, қайнау температурасы 3510 °С. Тотығу дәрежесі +3, кейде +2, +4, 400 °С-та оттекте жанады (Pr₂O₃), қыздырғанда азотпен нитрид (PrN) түзеді.

Бөлме температурасында сутекті сіңіріп әр түрлі гидридтер (Pr(H)x) түзіп, HCl, HNO₃, H₂SO₄-пен қыздырғанда галогендермен әрекеттеседі. Таза празеодим хлоридін (PrCl₃) электролиздеу арқылы алады. Празеодим және оның қосылыстары парамагнитті. Оларды шыны, фарфор бояуда, болаттың арнайы сорттарын алуда, т.б. қолданады.

Дереккөздер

• Қазақ энциклопедиясы

1. Қазақстан энциклопедиясы, VII-том