گویش کوهسرخی از جمله گویش‌های زبان فارسی در استان خراسان رضوی است که به همراه گویش کاشمری در منطقهٔ ترشیز و در شهرستان کوهسرخ، بخش بایگ تربت حیدریه و دهستان کوهپایه بردسکن رایج است. این گویش شباهت زیادی به گویش نیشابوری دارد که گاهی یکی خطاب می‌شوند.[۱][۲] همچنین این گویش با گویش‌های شهرستان تربت حیدریه و شهرستان نیشابور قرابت دارد.[۳]
کلید واژه‌ها
| ردیف
|
کوهسرخی
|
فارسی
|
| ۱
|
مار، نَنَه
|
مادر
|
| ۲
|
پی یَر
|
پدر
|
| ۳
|
بُِرار، گَگَه
|
برادر
|
| ۴
|
دَدَ
|
خواهر
|
| ۵
|
خَلو، دَیی
|
دایی
|
| ۶
|
شوی
|
شوهر
|
| ۷
|
خاش
|
مادر شوهر، مادر زن
|
| ۸
|
خُسور
|
پدر شوهر، پدر زن
|
| ۹
|
بابای میر، بابا کلو
|
پدر بزرگ
|
| ۱۰
|
حُولی، حُولو، خَنَه، اُغال
|
خانه
|
| ۱۱
|
مِیدُ، وِردَر، بُیری
|
بیرون
|
| ۱۲
|
دُشنَ
|
دیشب
|
| ۱۳
|
دینَ
|
دیروز
|
| ۱۴
|
گَو
|
گود کردن
|
| ۱۵
|
فِلِکَ
|
میدان شهری
|
| ۱۶
|
میلان
|
کوچه
|
| ۱۷
|
مون، میندو، مییُ
|
داخل
|
| ۱۸
|
دولَخت
|
گرد و خاک
|
| ۱۹
|
گَل
|
چرخ
|
| ۲۰
|
لَخَ، اَخلَ
|
فرسوده، خراب
|
| ۲۱
|
یِکَ
|
تنها
|
| ۲۲
|
شَخلَ
|
تند و سریع
|
| ۲۳
|
لَح شُر، پِلَشت
|
کثیف
|
| ۲۴
|
واستییَن، اَستییَن
|
ایستادن
|
| ۲۵
|
اَخمَخ
|
احمق
|
| ۲۶
|
دُوری
|
بشقاب
|
| ۲۷
|
چِقَل
|
سفت، بد بدن
|
| ۲۸
|
ساغُل
|
زنده باد، آفرین
|
| ۲۹
|
میس
|
مس
|
| ۳۰
|
شین
|
شن
|
| ۳۱
|
گیل
|
گل
|
| ۳۲
|
گِلُو، تیکُ
|
تکان
|
| ۳۳
|
بِغ
|
سهم، اندازه
|
| ۳۴
|
اُوسَنَ
|
افسانه
|
| ۳۵
|
اَندَر
|
ناتنی
|
| ۳۶
|
لُِر
|
آب دهن
|
| ۳۷
|
لَقوَ
|
لرزیدن
|
| ۳۸
|
واستُندَن، گوروفتَن
|
خریدن، گرفتن
|
| ۳۹
|
اَفتو
|
آفتاب
|
| ۴۰
|
تُو
|
تاب، گشت و گذار
|
| ۴۱
|
نُ
|
نان، غذا
|
| ۴۲
|
اُو
|
آب
|
| ۴۳
|
گُو
|
گاو
|
| ۴۴
|
شَو
|
شب
|
| ۴۵
|
خُو
|
خواب
|
| ۴۶
|
تَروی، روی
|
چهره، صورت
|
| ۴۷
|
نِماشُم
|
غروب
|
| ۴۸
|
جُمندَ
|
جنبنده
|
| ۴۹
|
زینَ، پَزینَ
|
پله
|
| ۵۰
|
قُچاق، کُلُو
|
بزرگ
|
| ۵۱
|
جِوَنَه
|
گوساله (جانور جوان)
|
| ۵۲
|
بِدییَ
|
کاسه، ظرف شراب
|
| ۵۳
|
سورما لگ لگ
|
بارش یخ
|
| ۵۴
|
شِمال
|
باد ملایم
|
| ۵۵
|
وَخِه
|
برخیز
|
| ۵۶
|
مونج، مینج
|
زنبور
|
| ۵۷
|
خِنجِلیک، خِنجِلوک
|
نیشگون
|
| ۵۸
|
مِزَغ، وَزَغ
|
قورباقه
|
| ۵۹
|
گُسبند
|
گوسفند
|
| ۶۰
|
شُم
|
شام، شب
|
| ۶۱
|
لینگ
|
لنگ، پا
|
| ۶۲
|
کِلیک، اَنگوشت
|
انگشت
|
| ۶۳
|
اَووست، زاچ
|
حامله
|
| ۶۴
|
شِگَم
|
شکم
|
| ۶۵
|
گوردَ
|
پهلو
|
| ۶۶
|
بور
|
جمعی از افراد
|
| ۶۷
|
زُلَ
|
تپه
|
| ۶۸
|
توسمَ، تیسمَ
|
کمربند
|
| ۶۹
|
زِنگیچَ
|
آرنج
|
| ۷۰
|
ریجَ
|
رخت آویز
|
| ۷۱
|
جیر
|
کش، نوعی چرم
|
| ۷۲
|
پَیغُرغُر، گُش بَرَّ
|
نوعی قارچ
|
| ۷۳
|
رِنگی
|
موسیقی شاد
|
| ۷۴
|
دُو
|
هرگونه مراسم
|
| ۷۵
|
دَو
|
دویدن
|
| ۷۶
|
دِوال، دِفال، دای
|
دیوار
|
| ۷۷
|
غِلبِر
|
غربیل
|
| ۷۸
|
پِتیخ
|
آشفته
|
| ۷۹
|
بی یَوُ
|
بیابان
|
| ۸۰
|
چَندِ
|
چه اندازه، چه قیمت است؟
|
| ۸۱
|
نِیَ
|
نیست
|
| ۸۲
|
دیشمُم
|
فحش
|
| ۸۳
|
رِواح
|
روباه
|
| ۸۴
|
تی یار، دوروست
|
درست
|
| ۸۵
|
تُنوک، پَخچ
|
پهن
|
| ۸۶
|
لوک، کُی
|
جمع
|
| ۸۷
|
لَو، لَفچ
|
لب
|
| ۸۸
|
کَوش
|
کفش
|
| ۸۹
|
تَو
|
تب
|
| ۹۰
|
چومبَ
|
تنبیه کردن
|
| ۹۱
|
یِلَ
|
ول
|
| ۹۲
|
دِر
|
دیر
|
| ۹۳
|
لومبَ
|
چاق
|
| ۹۴
|
مُستُِراب
|
مستراح، سرویس بهداشتی
|
| ۹۵
|
اَلو
|
آتش
|
| ۹۶
|
غِییَ، جِغ
|
جیغ
|
| ۹۷
|
خوردی، لی لی
|
کوچک
|
| ۹۸
|
مَ
|
بگیر
|
| ۹۹
|
تاختَ
|
تا موقع
|
| ۱۰۰
|
کوخ
|
کرم
|
| ۱۰۱
|
کِلپَسَ
|
مارمولک
|
| ۱۰۲
|
بَلیش مار
|
خرخاکی
|
| ۱۰۳
|
چینگ
|
نوک
|
| ۱۰۴
|
بوک
|
گونه
|
| ۱۰۵
|
چِنَق
|
چانه
|
| ۱۰۶
|
نَک، دندُ
|
دندان
|
| ۱۰۷
|
اَختلات، گَپ زی یَن
|
صحبت کردن
|
| ۱۰۸
|
پَلَ
|
تیکه
|
| ۱۰۹
|
مِکینَ
|
چاه آب
|
| ۱۱۰
|
تَلخ، اِستَلخ
|
استخر
|
| ۱۱۱
|
سَرگُی
|
انباشته شدن مدفوع حیوانات
|
| ۱۱۲
|
پَلِز
|
زمین کشاورزی
|
| ۱۱۳
|
گُوچَ
|
گودال کوچک
|
| ۱۱۴
|
زِر
|
زیر
|
| ۱۱۵
|
باد
|
ناراحت، تاب درختی
|
| ۱۱۶
|
جیرق
|
روشن کردن زغال
|
| ۱۱۷
|
تِرَخت، تِریخ
|
صاف، راست
|
| ۱۱۸
|
چُوری
|
جوجه، النگو
|
| ۱۱۹
|
پِشکِلَفچ، پورچَنَ
|
فضول
|
| ۱۲۰
|
بِلقَست
|
نوعی گیاه
|
| ۱۲۱
|
بیاچ
|
بوته هر گونه میوه
|
| ۱۲۲
|
بیاس
|
خمیازه
|
| ۱۲۳
|
کَلَف
|
فک
|
| ۱۲۴
|
کَلَفچ
|
فک و دهان
|
| ۱۲۵
|
شوخ
|
چرک بدن
|
| ۱۲۶
|
سیلاخ، قال
|
سوراخ
|
| ۱۲۷
|
پِندَری
|
پنداری، فکر می‌کنی
|
| ۱۲۸
|
اِشتُوکی
|
عجله داشتن
|
| ۱۲۹
|
کُلونگ
|
کلنگ
|
| ۱۳۰
|
دلینگُ
|
آویزان
|
| ۱۳۱
|
صِبا
|
فردا
|
| ۱۳۲
|
اُو گِردُ
|
ملاقه بزرگ
|
| ۱۳۳
|
سوفچَ
|
خربزه نارس
|
| ۱۳۴
|
بِل
|
بیل
|
| ۱۳۵
|
مِخ
|
میخ
|
| ۱۳۶
|
دِگ
|
دیگ
|
| ۱۳۷
|
رِگ
|
ریگ
|
| ۱۳۸
|
کِرَت
|
بار، مرتبه
|
| ۱۳۹
|
نِسَر
|
سایه
|
| ۱۴۰
|
بانگ
|
بانک
|
| ۱۴۱
|
سِر
|
یک نوع واحد اندازه‌گیری، نداشتن اشتها
|
| ۱۴۲
|
خِفتی
|
گردنبند
|
| ۱۴۳
|
کِلیکی، انگوشتر
|
انگشتر
|
| ۱۴۴
|
اِشکاف
|
کشو
|
| ۱۴۵
|
خاد، هَمپای
|
با، به همراه
|
| ۱۴۶
|
پوشت
|
پشت
|
| ۱۴۷
|
وَ، اینَ
|
علامت تعجب
|
| ۱۴۸
|
خا
|
خب، قبول است
|
| ۱۴۹
|
پور
|
پر
|
| ۱۵۰
|
جیشت
|
زشت
|
| ۱۵۱
|
خُنوک
|
بی‌مزه و مسخره
|
| ۱۵۲
|
شَُوگیر
|
تاریکی صبح
|
| ۱۵۳
|
هَمالا، ایل‌آن
|
الان
|
| ۱۵۴
|
پرتُو
|
پرت کردن، انداختن
|
| ۱۵۵
|
اَفتُو
|
آفتاب
|
| ۱۵۶
|
مَهتُو
|
مهتاب
|
| ۱۵۷
|
گَیی
|
رابطه جنسی
|
| ۱۵۸
|
چَرَ
|
شاگردک
|
| ۱۵۹
|
جَلَ
|
تگرگ
|
| ۱۶۰
|
کَق
|
نارس
|
| ۱۶۱
|
اَخکوک
|
زردآلو نارس
|
| ۱۶۲
|
چِرَغُ
|
چراغان، مهمانی(شب نشینی)
|
| ۱۶۳
|
تِراک
|
ترک، شکاف
|
| ۱۶۴
|
چوخت
|
سقف
|
| ۱۶۵
|
لوطی
|
دست‌ودل‌باز، خواننده
|
| ۱۶۶
|
جِلِسقَ
|
جلیقه و رخت شبیه آن
|
جستارهای وابسته
منابع
|
|---|
| تاریخ | | |
|---|
| استحکامات | |
|---|
| افسانهها | |
|---|
| امروزه بخشی از: | |
|---|
| شهرها | |
|---|
| بخشها | |
|---|
| دهستانها | |
|---|
| جاذبههای گردشگری | |
|---|
| فرهنگ و هنر | |
|---|
| حکام | |
|---|
| دودمانها | |
|---|
| رودها | |
|---|
| آبشارها | |
|---|
| آبگرمهای معدنی | |
|---|
| کوهها و غارها | |
|---|
| درهها و دهانهها | |
|---|
| کویرها و کفهها | |
|---|
| درختان و جنگلها | |
|---|
| اندیسها | |
|---|
| گسلها | |
|---|
| مناطق تحت حفاظت | |
|---|
| حوادث | |
|---|
| حوزههای انتخابی | |
|---|
| شهرداریها | |
|---|
| سینماها | |
|---|
| مراکز آموزش عالی | |
|---|
| بیمارستانها | |
|---|
| پارکها | |
|---|
| سدها | |
|---|
| فرودگاهها | |
|---|
| شهرکهای صنعتی | |
|---|
| موزهها | |
|---|
| سوغات | |
|---|
| مشاهیر | |
|---|
| فهرستها | |
|---|
|
