James Stewart

James Stewart
(1948) Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	James Maitland Stewart
Jaiotza	Indiana, 1908ko maiatzaren 20a
Herrialdea	Ameriketako Estatu Batuak
Heriotza	Beverly Hills, 1997ko uztailaren 2a (89 urte)
Hobiratze lekua	Forest Lawn Memorial Park
Heriotza modua	berezko heriotza: miokardio infartu akutua bihotz-biriketako geldialdia Biriketako Tronboenbolismoa Tronbosia
Familia
Aita	Alexander Maitland Stewart
Ama	Elizabeth Ruth Stewart
Ezkontidea(k)	Gloria Hatrick McLean  (1949 -  1994ko otsailaren 16a)
Hezkuntza
Heziketa	Mercersburg Academy ^(en) 1928) Princeton University School of Architecture ^(en) (1928 - 1932) : arkitektura
Hizkuntzak	ingelesa
Jarduerak
Jarduerak	ofizierra, hegazkinlaria, zinema aktorea, telebista zuzendaria, gidoilaria, militarra, antzerki aktorea, poeta, ahots-aktorea, film-zuzendaria, aktorea, idazlea eta errealizadorea
Altuera	191 zentimetro
Lan nabarmenak	ikusi It's a Wonderful Life Vertigo Rear Window Rope You Can't Take It with You Mr. Smith Goes to Washington The Philadelphia Story The Man Who Shot Liberty Valance Winchester '73 Harvey Anatomy of a Murder How the West Was Won The Naked Spur The Shootist The Man Who Knew Too Much Destry Rides Again Broken Arrow Bend of the River Two Rode Together The Man from Laramie The Glenn Miller Story The Shop Around the Corner Shenandoah Mr. Hobbs Takes a Vacation ^(en) The Far Country The Rare Breed ^(en)
Jasotako sariak	ikusi Croix de guerre 1939–1945 Distinguished Flying Cross Askatasunaren Domina Presidentziala Air Medal Commendation Medal Armed Forces Reserve Medal Croix de Guerre Gizonezko aktore onenaren Oscar Saria  (1940) : The Philadelphia Story Cecil B. DeMille Saria  (1964) Screen Actors Guild Life Achievement Award  (1968) AFI Life Achievement Award  (1980) Kennedy Center Honors  (1983) Ohorezko Oscar Saria  (1984) Askatasunaren Domina Presidentziala  (1985) National Aviation Hall of Fame  (2009) World War II Victory Medal Zilarrezko Hartza Distinguished Service Medal European-African-Middle Eastern Campaign Medal Golden Boot Awards  (1984) Izarra Hollywoodeko Ospearen pasealekuan Honorary Golden Bear  (1982)
Genero artistikoa	Westerna thrillerra psychological thriller film ^(en) film dramatikoa Zinema beltza film komikoa fantasiazko filma misteriozko zinema krimenezko filma ekintza-filma gerra-filma epic film ^(en) crime drama film ^(en) film erromantikoa war drama ^(en) crime thriller film ^(en) abenturazko filma
Zerbitzu militarra
Adar militarra	Ameriketako Estatu Batuetako Aire Armada United States Army Air Corps ^(en) Air Force Reserve Command ^(en) United States Army Air Forces ^(en)
Gradua	brigada-jeneral
Parte hartutako gatazkak	Bigarren Mundu Gerra Vietnamgo Gerra
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Presbiterianismoa
Alderdi politikoa	Ameriketako Estatu Batuetako Alderdi Errepublikanoa

James Maitland Stewart, (Indiana, Pennsylvania, 1908ko maiatzaren 20a - Los Angeles, Kalifornia, 1997ko uztailaren 2a), ezagunagoa James Stewart izenaz, aktore estatubatuarra izan zen.

Bere ibilbidean zehar, nagusiki, AEBetako kultura herrikoian sustraitua dagoen estatubatuar gizaseme arruntaren papera antzeztu zuen, zintzoa eta zuzena, oztopoen aurrean kikiltzen ez zena eta betiere bizitza^[1] nahiz arriskuen aurrean aurrera egiten saiatzen zena. Bestalde, eta batez ere western generoetako filmetan, cowboy bakarti eta ibiltariaren papera antzeztu zuen, gaizkileei bakar-bakarrik aurre egiten zien heroi beldurkaitza.

Biografia

Pantailan bere izaera zela eta famatua^[2], bere karreran zehar film klasiko batzuetan hartu zuen parte. Bost aldiz Gizonezko aktore onenaren Oscar Sariarako hautagaia izan zen, behin irabaziz, eta bere karrera dela eta Ohorezko Oscar Saria ere lortu zuen. Bigarren Mundu Gerran karrera militarra egin zuen Estatu Batuetako Aire Armadan non Brigadier Jenerala izatera ailegatu zen.

Aktorearen lehen asmoa arkitekto izatea zen, azkenean antzerki-talde batean hartu zuen parte, eta Henry Fondarekin eta Margaret Sullavanekin egin zuen bat bertan. Bere filmeen artean, beteak beste, El hombre que sabia demasiado (1956), La ultima bala (1957), Vertigo (1958) eta Anatomia de un asesinato (1959) dira aipagarrienak.

James Maitland Stewart 1908.eko maiatzaren 20an jaio zen Indianan (Pennsylvania, AEB). Stewarten lehen asmoa arkitekto izatea zen, baina Joshua Loganekin egin zuen topo eta University Players antzerki-taldean hartu zuen parte. bertan ezagutu zituen Stewartek, besteak beste, Henry Fonda eta Margaret Sullavan. Geroago New Yorkera joan zen Fondarekin batera, eta Broadwayn hasi zen lanean. Bertan egindako lanek kritika oso onak izan zituen.

Stewartek Metro-Goldwyn-Mayer etxeak antolatutako proba batzuetan hartu zuen parte, eta 30.eko hamarkadan kontratua lortu zuen produkzio-etxe garrantzitsuarekin. The Murder Man (1935) filmarekin egin zuen debuta aktoreak, eta urtebete geroago zortzi filmetan hartu zuen parte Stewartek. Horien artean, aipatzekoak dira Nacida para la danza (1936), Rose Marie (1936), Next Time We Love (1936) eta Ella, el y Asta (1936).

James Stewart Hollywoodeko izar handi bilakatu zen Vive como quieras (1938) Frank Capra zuzendariaren filmean lan egin zuenean. Hortik aurrera, film ugari egin zituen aktoreak, eta 30.eko hamarkadako azken urteetan Arizona (1939), El lazo sagrado (1939), En este mundo traidor (1939) eta Caballero sin espada (1939) filmen protagonista izan zen. Azken horrekin, gainera, Oscar sarietarako izan zen izendatua.

40ko hamarkadan Bigarren Mundu Gerran hartu zuen parte Stewartek, eta jeneral kargua lortu zuen. Horren ondorioz, garai hartan ez zituen hainbeste film egin. Hala ere, bere ibilbideak etena izan zuen arren, oso ospetsu egin zen urte haietan Stewart. Armadan sartu aurretik The Mortal Store (1940), El bazar de las sorpresas (1940), No puedo vivir sin ti (1941) eta Historias de Filadelfia^[3] (1940) pelikulak filmatu zituen. Azken film horretan Cary Grantekin eta Katharine Hepburnekin egin zuen lan Stewartek, eta gizonezko aktore onenaren Oscar saria lortu zuen.

Bost urtetan zineman lan egin barik egon ondoren, gerraostean egin zuen lehen filma It's a Wonderful Life ("Bizitza Zoragarria Da", 1946) izan zen. Frank Capraren film horrekin Oscarretarako izendatu zuten berriro ere Stewart.

1940 eta 1950eko hamarkadak oso garrantzitsuak izan ziren aktorearentzat. Garai hartan egindako lanekin zinearen historian sartu zen Stewart: Yo creo en ti (1948), La soga (1948), The Stratton Story (1949), Harvey (1950), Winchester '73 (1950), Bend of the River (1952), El mayor espectaculo del mundo (1952), Colorado Jim (1953), Bahia negra (1953), Musica y lagrimas (1954), Rear Window ("Atzealdeko Lehioa", 1954), The Far Country (1955), The Man from Laramie ("Laramieko Gizona", 1955), The Man Who Knew Too Much ("Gehiegi Zekien Gizona", 1956) , La ultima bala (1957), Vertigo ("Bertigoa", 1958) eta Anatomia de un asesinato (1959) dira bi hamarkada horietako pelikula esanguratsuenak.

1960ko hamarkadan film gutxiago egiten hasi zen Stewart, baina John Fordekin bi western egiteko aukera izan zuen: Dos cabalgan juntos (1961) eta The Man Who Shot Liberty Valance ("Liberty Valance Hil zuen Gizona", 1962). Gainera, How the West Was Won ("Nola Irabazi Zen Mendebaldea", 1962) filmean ere hartu zuen parte Indianako aktoreak.

Mr. Hobbs take a vacation (1962), Take her, She?s mine (1963) eta Dear Briggite (1965)pelikulen protagonista ere izan zen Stewart.

1980ko hamarkadaren hasieran utzi^[4] zuen zinemaren mundua aktoreak. 1997.eko uztailaren 2an zendu zen James Stewart Los Angelesen, 89 urte zituela.

Filmografia hautatua

• Destry Rides Again
• The Philadelphia Story
• Mr. Smith Goes to Washington
• Destry Rides Again
• The Shop Around the Corner
• It's a Wonderful Life
• Broken Arrow
• Winchester '73
• Bend of the River
• The Naked Spur
• Rear Window
• Bend of the River
• The Man from Laramie
• The Spirit of St. Louis
• The Man Who Knew Too Much
• Vertigo
• The Man Who Shot Liberty Valance
• The Shootist
• Anatomy of a Murder
• Harvey
• Rope
• Firecreek
• The Flight of the Phoenix
• Shenandoah
• How the West Was Won
• The Big Sleep

Oscar Sariak

• 1940 - Izendapena- Gizonezko aktore onenaren Oscar Saria - Mr. Smith Goes to Washington
• 1941 - Garailea- Gizonezko aktore onenaren Oscar Saria - The Philadelphia Story
• 1946 - Izendapena- Gizonezko aktore onenaren Oscar Saria - It's a Wonderful Life
• 1951 - Izendapena- Gizonezko aktore onenaren Oscar Saria- Harvey
• 1960 - Izendapena- Gizonezko aktore onenaren Oscar Saria- Anatomy of a Murder
• 1985 - Garailea- Ohorezko Oscar Saria

Filmen zuzendaria eta izenburuak

Filmen zuzendaria eta itzuli bada beste hizkuntza batera (gaztelania, frantsesa, euskara, katalana edo galiziera) beste izenburu batekin taula honetan ikus daiteke:

Urtea	Filma	Zuzendaria	Beste izenburu batzuk
1934	Art Trouble	Ralph Staub
1935	The Murder Man	Tim Whelan	frantsesez: La Double Vengeance
1936	The Gorgeous Hussy	Clarence Brown	gaztelaniaz: La bella libertina frantsesez: L'Enchanteresse
1936	Speed	Edwin L. Marin
1936	Born to Dance	Roy Del Ruth	frantsesez: L'amiral mène la danse
1936	Small Town Girl	William Augustus Wellman	gaztelaniaz: Una chica de provincias frantsesez: La Petite Provinciale
1936	Rose Marie	W. S. Van Dyke	frantsesez: Rose-Marie
1936	After the Thin Man	W. S. Van Dyke	gaztelaniaz: Ella, él y Asta frantsesez: Nick, gentleman détective
1936	Next Time We Love	Edward H. Griffith	frantsesez: Épreuves
1936	Wife vs. Secretary	Clarence Brown	frantsesez: Sa femme et sa secrétaire
1937	Seventh Heaven	Henry King	gaztelaniaz: El séptimo cielo frantsesez: L'Heure suprême
1937	Navy Blue and Gold	Sam Wood	gaztelaniaz: Cadetes del mar frantsesez: Les Cadets de la mer
1937	The Last Gangster	Edward Ludwig	frantsesez: Le Dernier Gangster
1938	You Can't Take It With You	Frank Capra	gaztelaniaz: You can't take it with you frantsesez: Vous ne l'emporterez pas avec vous euskaraz: « You Can't Take It with You » katalanez: No us l'endureu pas galizieraz: You Can't Take It with You
1938	Of Human Hearts	Clarence Brown	gaztelaniaz: Ingratitud
1938	Vivacious Lady	George Stevens	gaztelaniaz: Ardid femenino frantsesez: Mariage incognito katalanez: Intrigues femenines
1938	Made for Each Other	John Cromwell	gaztelaniaz: Lazo sagrado frantsesez: Le Lien sacré katalanez: El llaç sagrat
1938	The Shopworn Angel	H. C. Potter	frantsesez: L'Ange impur
1939	Mr. Smith Goes to Washington	Frank Capra	frantsesez: Monsieur Smith au Sénat
1939	Destry Rides Again	George Marshall	frantsesez: Femme ou Démon
1939	The Ice Follies of 1939	Reinhold Schünzel	gaztelaniaz: Magia sobre hielo frantsesez: La Féerie de la glace
1939	Land of Liberty	Cecil B. DeMille
1939	It's a Wonderful World	W. S. Van Dyke	gaztelaniaz: En este mundo traidor frantsesez: Le monde est merveilleux
1940	No Time for Comedy	William Keighley	gaztelaniaz: La vida no es una farsa frantsesez: Finie la comédie
1940	The Shop Around the Corner	Ernst Lubitsch	gaztelaniaz: El bazar de las sorpresas frantsesez: Rendez-vous
1940	The Philadelphia Story	George Cukor	frantsesez: Indiscrétions
1940	The Mortal Storm	Frank Borzage	gaztelaniaz: La hora fatal frantsesez: La Tempête qui tue
1941	Come Live with Me	Clarence Brown	gaztelaniaz: Ven a vivir conmigo frantsesez: Viens avec moi
1941	Ziegfeld Girl	Robert Z. Leonard	gaztelaniaz: Las chicas de Ziegfeld frantsesez: La Danseuse des Folies Ziegfeld
1941	Pot o' Gold	George Marshall	gaztelaniaz: El arca de oro frantsesez: L'Or du ciel
1942	Winning Your Wings	John Huston
1946	It's a Wonderful Life	Frank Capra	gaztelaniaz: Qué bello es vivir frantsesez: La vie est belle katalanez: Que bonic que és viure galizieraz: Que fermoso é vivir
1947	Thunderbolt!	John Sturges
1947	Magic Town	William Augustus Wellman	frantsesez: La Cité magique katalanez: La ciutat màgica galizieraz: Cidade máxica
1948	On Our Merry Way	King Vidor	gaztelaniaz: Una encuesta llamada milagro frantsesez: La Folle Enquête
1948	You Gotta Stay Happy	H. C. Potter	gaztelaniaz: Viva la vida frantsesez: L'Extravagante Mlle Dee
1948	Rope	Alfred Hitchcock	frantsesez: La Corde katalanez: La soga
1948	Call Northside 777	Henry Hathaway	gaztelaniaz: Yo creo en ti frantsesez: Appelez nord 777
1948	10,000 Kids and a Cop	Charles Barton
1950	Harvey	Henry Koster
1950	Broken Arrow	Delmer Daves	gaztelaniaz: Flecha rota frantsesez: La Flèche brisée katalanez: Fletxa trencada
1950	The Jackpot	Walter Lang	gaztelaniaz: Cuidado con los inspectores frantsesez: Gare au percepteur
1950	The Stratton Story	Sam Wood	frantsesez: Un homme change son destin
1950	Malaya	Richard Thorpe	gaztelaniaz: Malaca
1950	Winchester '73	Anthony Mann
1951	No Highway in the Sky	Henry Koster	gaztelaniaz: Momentos de peligro frantsesez: Le Voyage fantastique
1952	Carbine Williams	Richard Thorpe	gaztelaniaz: Carabina Williams frantsesez: L'Homme à la carabine
1952	Bend of the River	Anthony Mann	gaztelaniaz: Horizontes lejanos frantsesez: Les Affameurs galizieraz: Horizontes distantes
1952	The Greatest Show on Earth	Cecil B. DeMille	gaztelaniaz: El mayor espectáculo del mundo frantsesez: Sous le plus grand chapiteau du monde katalanez: L'espectacle més gran del món galizieraz: O maior espectáculo do mundo
1953	Thunder Bay	Anthony Mann	gaztelaniaz: Bahía negra frantsesez: Le Port des passions
1953	The Naked Spur	Anthony Mann	frantsesez: L'Appât katalanez: Colorado Jim
1954	The Far Country	Anthony Mann	gaztelaniaz: The far country frantsesez: Je suis un aventurier
1954	The Glenn Miller Story	Anthony Mann	gaztelaniaz: Música y lágrimas frantsesez: Romance inachevée
1954	Rear Window	Alfred Hitchcock	gaztelaniaz: La ventana indiscreta frantsesez: Fenêtre sur cour katalanez: La finestra indiscreta galizieraz: A ventá indiscreta
1955	Strategic Air Command	Anthony Mann	gaztelaniaz: Acorazados del aire
1956	The Man Who Knew Too Much	Alfred Hitchcock	frantsesez: L'Homme qui en savait trop katalanez: L'home que sabia massa
1956	The Man from Laramie	Anthony Mann	gaztelaniaz: El hombre de Laramie frantsesez: L'Homme de la plaine katalanez: L'home de Laramie galizieraz: O home de Laramie
1957	The Spirit of St. Louis	Billy Wilder	frantsesez: L'Odyssée de Charles Lindbergh katalanez: L'esperit de St. Louis
1957	Night Passage	James Neilson	frantsesez: Le Survivant des monts lointains
1958	Vertigo	Alfred Hitchcock	gaztelaniaz: Vértigo frantsesez: Sueurs froides katalanez: Vertigen galizieraz: Vertixe
1958	Bell, Book and Candle	Richard Quine	frantsesez: L'Adorable Voisine katalanez: Em vaig enamorar d'una bruixa
1959	The FBI Story	Mervyn LeRoy	gaztelaniaz: FBI contra el imperio del crimen frantsesez: La police fédérale enquête
1959	Anatomy of a Murder	Otto Preminger	gaztelaniaz: Anatomía de un asesinato frantsesez: Autopsie d'un meurtre katalanez: Anatomia d'un assassinat galizieraz: Anatomía dun asasinato
1960	The Mountain Road	Daniel Mann	gaztelaniaz: Sendero de furia frantsesez: Commando de destruction
1961	Two Rode Together	John Ford	frantsesez: Les Deux Cavaliers katalanez: Dos cavalquen junts
1961	X-15	Richard Donner	gaztelaniaz: El avión cohete X-15
1962	How the West Was Won	John Ford	gaztelaniaz: La conquista del Oeste frantsesez: La Conquête de l'Ouest katalanez: La conquesta de l'Oest galizieraz: A conquista do Oeste
1962	Mr. Hobbs Takes a Vacation	Henry Koster	frantsesez: M. Hobbs prend des vacances
1962	Flashing Spikes	John Ford
1962	The Man Who Shot Liberty Valance	John Ford	frantsesez: L'Homme qui tua Liberty Valance katalanez: L'home que va matar Liberty Valance
1963	Take Her, She's Mine	Henry Koster	gaztelaniaz: Regalo para soltero frantsesez: Ah si papa savait ça !
1964	Cheyenne Autumn	John Ford	frantsesez: Les Cheyennes katalanez: El gran combat galizieraz: O gran combate
1965	Shenandoah	Andrew V. McLaglen	gaztelaniaz: El valle de la violencia frantsesez: Les Prairies de l'honneur
1965	The Flight of the Phoenix	Robert Aldrich	gaztelaniaz: El vuelo del Fénix frantsesez: Le Vol du Phœnix katalanez: El vol del fènix
1965	Dear Brigitte	Henry Koster	gaztelaniaz: Querida Brigitte frantsesez: Chère Brigitte
1966	The Rare Breed	Andrew V. McLaglen	gaztelaniaz: Una dama para un vaquero frantsesez: Rancho Bravo
1968	Firecreek	Vincent McEveety	gaztelaniaz: Los malvados de Firecreek frantsesez: Les Cinq Hors-la-loi galizieraz: Os malvados de Firecreek
1968	Bandolero!	Andrew V. McLaglen	frantsesez: Bandolero ! katalanez: Bandolero galizieraz: Bandoleiro
1970	The Cheyenne Social Club	Gene Kelly	gaztelaniaz: El club social de Cheyenne frantsesez: Attaque au Cheyenne Club katalanez: El club social de Cheyenne galizieraz: O club social de Cheyenne
1971	Fools' Parade	Andrew V. McLaglen	gaztelaniaz: Cerco de fuego frantsesez: Le Rendez-vous des dupes katalanez: Setge de foc
1974	That's Entertainment!	Jack Haley Jr.	gaztelaniaz: Érase una vez en Hollywood frantsesez: Il était une fois à Hollywood katalanez: Això és l'espectacle
1975	Brother, Can You Spare a Dime?	Philippe Mora	gaztelaniaz: Hermano, ¿me das diez centavos? frantsesez: T'as pas 100 balles ?
1976	The Shootist	Don Siegel	frantsesez: Le Dernier des géants katalanez: L'últim pistoler
1977	Airport '77	Jerry Jameson	gaztelaniaz: Aeropuerto 77 frantsesez: Les Naufragés du 747
1978	The Big Sleep	Michael Winner	frantsesez: Le Grand Sommeil euskaraz: « The Big Sleep (1978ko filma) » katalanez: La gran dormida
1978	The Magic of Lassie	Don Chaffey	gaztelaniaz: La magia de Lassie frantsesez: La Magie de Lassie
1980	Mr. Krueger's Christmas	Kieth Merrill
1980	The Green Horizon	Susumu Hani	frantsesez: Un conte d'Afrique
1983	Right of Way	George Schaefer	katalanez: El dret d'escollir
1994	A Century of Cinema	Caroline Thomas	gaztelaniaz: Un siglo de cine
2004	Imaginary Witness	Daniel Anker

Erreferentziak

1. (Gaztelaniaz) «James Stewart: Biografía y filmografía» AlohaCriticón 2016-07-17 (Noiz kontsultatua: 2021-02-22).
2. (Gaztelaniaz) «James Stewart, el actor bonachón que arriesgó su vida por EE.UU.» La Vanguardia 2017-07-01 (Noiz kontsultatua: 2021-02-22).
3. (Gaztelaniaz) Historias de Filadelfia (1940). (Noiz kontsultatua: 2021-02-22).
4. (Ingelesez) «James Stewart, the Hesitant Hero, Dies at 89 (Published 1997)» The New York Times 1997-07-03 ISSN 0362-4331. (Noiz kontsultatua: 2021-02-22).

Kanpo estekak

• James Stewart aktorearen IMDBko fitxa irakurgai (Ingelesez)
• https://www.alohacriticon.com/cine/actores-y-directores/james-stewart/^{[Betiko hautsitako esteka]}
• https://www.nytimes.com/1997/07/03/movies/james-stewart-the-hesitant-hero-dies-at-89.html?searchResultPosition=3
• https://www.lavanguardia.com/cultura/20170702/423780292975/james-stewart-actor-bonachon-jugo-vida-estados-unidos.html
• https://www.filmaffinity.com/es/film567410.html

• Datuak: Q102462
• Multimedia: James Stewart / Q102462

Artikulu hau Pennsylvaniako biografia baten zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.