Ксенон

54 Ёд ← Ксенон → Цэзій Kr ↑ Xe ↓ Rn Перыядычная сістэма элементаў 54Xe
Вонкавы від простага рэчыва
інертны газ без колеру, смаку і паху
Уласцівасці атама
Імя, сімвал, нумар	Ксено́н / Xenon (Xe), 54
Тып групы	Інертныя газы
Група, перыяд, блок	18, 1, s
Атамная маса (малярная маса)	131,293(6)[1] а. а. м. (г/моль)
Электронная канфігурацыя	[Kr] 4d^10 5s^2 5p^6
Радыус атама	? (108)[2] пм
Хімічныя ўласцівасці
Кавалентны радыус	140[2] пм
Радыус іона	190[2] пм
Электраадмоўнасць	2,6 (шкала Полінга)
Ступені акіслення	0, +1, +2, +4, +6, +8
Тэрмадынамічныя ўласцівасці простага рэчыва
Тэрмадынамічная фаза	Газ
Шчыльнасць (пры з. у.)	3,52 (при −107,05 °C); 0,005894 (при 0 °C) г/см³
Тэмпература плаўлення	161,3 К (-111,85 °C)
Тэмпература кіпення	166,1 К (-107,05 °C)
Цеплыня плаўлення	2,27 кДж/моль
Цеплыня выпарэння	12,65 кДж/моль
Малярная цеплаёмістасць	20,79[3] Дж/(K·моль)
Малярны аб'ём	42,9 см³/моль
Крышталічная рашотка простага рэчыва
Структура рашоткі	кубічная гранецэнтрыраваная
Параметры рашоткі	6,200 Å
Іншыя характарыстыкі
Цеплаправоднасць	(300 K) 0,0057 Вт/(м·К)

Ксенон (лац.: Xenonum) Xe — хімічны элемент VIII групы перыядычнай сістэмы; атамны нумар 54. Інертны газ.

Хімічныя ўласцівасці

Узаемадзеянне ксенону з фторам прыводзіць да ўтварэння сумесі фтарыдаў, у якой у залежнасці ад умоў правядзення рэакцыі пераважаюць ды-, тэтра- або гексафтарыды. Зручным метадам сінтэзу дыфтарыду, што дазваляе пазбегнуць прамога фтаравання, з'яўляецца акісленне ксенону фтарыдам срэбра(II) пры кіслаце Люіса:

${\displaystyle {\ce {2AgF2 + 2BF3 + Xe -> XeF2 + 2AgBF4}}}$

Фтарыды ксенону ўяўляюць сабою бясколерныя лятучыя крышталічныя рэчывы, якія лёгка гідралізуюцца:

${\displaystyle {\ce {2XeF2 + 2H2O -> 2Xe ^ + 4HF + O2 ^}}}$

Тэтра- і гексафтарыд ксенону значна больш адчувальныя да вільгаці паветра — пры трапленні ў ваду яны імгненна гідралізуюцца з утварэннем аксіду ксенону(VI):

${\displaystyle {\ce {XeF6 + 3H2O -> XeO3 + 6HF}}}$

${\displaystyle {\ce {6XeF4 + 12H2O -> 2XeO3 + 4Xe ^ + 3O2 ^ + 24HF}}}$

Прыродныя крыніцы

Паветра — адзіная крыніца ксенону.

Прымяненне

Ксенонавая лямпа — адна з самых моцных крыніц святла (фары, пражэктары, праектары) са спектрам выпраменьвання блізкім да сонечнага (лямпы для цяпліц).

XeO₃ — выбуховае рэчыва без шкодных газаў.

Літаратура

Неорганическая химия: В 3 т. / Под ред. Ю. Д. Третьякова. Т. 2: Химия непереходных элементов: Учебник для студ. высш. учеб. заведений / А.А. Дроздов, В.П.Зломанов, Г.Н.Мазо, Ф.М.Спиридонов.. — М.: Издательский центр «Академия», 2004. — 368 с.

Зноскі

1. Michael E. Wieser, Norman Holden, Tyler B. Coplen, John K. Böhlke, Michael Berglund, Willi A. Brand, Paul De Bièvre, Manfred Gröning, Robert D. Loss, Juris Meija, Takafumi Hirata, Thomas Prohaska, Ronny Schoenberg, Glenda O’Connor, Thomas Walczyk, Shige Yoneda, Xiang‑Kun Zhu. Atomic weights of the elements 2011 (IUPAC Technical Report)(англ.) // Pure and Applied Chemistry. — 2013. — Т. 85. — № 5. — С. 1047-1078. — ISSN 0033-4545. — DOI:10.1351/PAC-REP-13-03-02
2. Size of xenon in several environments (англ.). www.webelements.com. Праверана 2009-08-6.
3. Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.). Химическая энциклопедия: в 5 т. — Москва: Советская энциклопедия, 1990. — Т. 2. — С. 548-549. — 671 с. — 100 000 экз.