Мальта
Мальта |
мальт. Malta |
Байрак[d] | Илтамга[d] |
| |
Нигезләнү датасы |
21 сентябрь 1964 |
|
Рәсми исем |
Repubblika ta' Malta |
Кыскача исем |
🇲🇹 |
ХФӘ билгесе |
ˈmalʲtə |
Гомер озынлыгы |
81,79756 ел[1] |
... хөрмәтенә аталган |
бал |
Демоним |
Maltese, máltai, Maltano, Malteänan, مالطي, مالطية, مالطيون, мальтийцы, мальтієць, мальтійка, мальтійці, maltez, malteză, מלטזי, מלטזית, maltezi, মাল্টীয়, maltese, maltesi, malti, maltés, maltesa, Maltano, Maltais[2], Maltaise[2], maltezo, maltezi, malteza, malteze, مالطي, مالطية, مالطيين, مالطيات, Maltežan, Maltežanka, Maltańczyk, Maltanka һәм Máltach[3] |
Рәсми тел |
мальта теле һәм инглиз теле |
Гимн |
Мальта гимны[d] |
Мәдәният |
Мальта мәдәнияте[d] |
Шигарь тексты |
Truly Mediterranean |
Дөнья кисәге |
Европа[4] |
Дәүләт |
Мальта |
Башкала |
Валлетта |
Сәгать поясы |
UTC+01:00 |
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы |
Урта диңгез |
Табигый-георафик объект эчендә урнашкан |
Европа һәм Көньяк Яурупа[4] |
Иң көнчыгыш ноктасы |
35°51′41″ т. к. 14°34′35″ кч. о. |
Иң төньяк ноктасы |
36°05′ т. к. 14°14′ кч. о. |
Иң көньяк ноктасы |
35°48′22″ т. к. 14°30′59″ кч. о. |
Иң көнбатыш ноктасы |
36°04′10″ т. к. 14°11′01″ кч. о. |
Геомәгълүматлар |
Data:Malta.map |
Иң югары ноктасы |
Та-Дмейрек[d] |
Иң түбән ноктасы |
Урта диңгез |
Идарә итү формасы |
парламентар демократия[d] |
Дәүләт башлыгы вазыйфасы |
Мальта президенты[d] |
Ил башлыгы |
Мириам Спитери Дебоно[d] |
Хөкүмәт башлыгы вазыйфасы |
Мальта премьер-министры[d] |
Хөкүмәт башлыгы |
Роберт Абела[d][5] |
Башкарма хакимият |
Мальта хөкүмәте[d] |
Канунбирү органы |
Мальта парламенты[d] |
Югары мәхкәмә органы |
Мальта конституция мәхкәмәсе[d][6] |
Үзәк банкы |
Мальта үзәк банкы[d] |
Дипломатик мөнәсәбәтләр |
Италия, Австралия, Германия, Беларусь, Украина, Греция, Исраил, Бөекбритания, Словакия, Кипр, Ливия дәүләте, Испания, Төркия, Португалия, Пакьстан, Кытай Җөмһүрияте, Америка Кушма Штатлары, Сербия, Россия, Һиндстан, Япония, Корея Халык Демократик Җөмһүрияте[7], Кытай, Маҗарстан, Польша һәм Косово Җөмһүрияте |
Әгъзалык |
Аурупа Берлеге, Берләшкән Милләтләр Оешмасы, Милләтләр Дуслыгы[8], Аурупа шурасы, Бөтендөнья сәүдә оешмасы, ОБСЕ, Халыкара реконструкция һәм үсеш банкы[d], Халыкара финанс корпорациясе[d], Инвестицияләр иминлеген гарантияләү буенча күпъяклы агентлык[d], Инвестицион бәхәсләрне хәл итү буенча халыкара үзәк[d], Австралия группасы[d], Евроконтроль[d], Интерпол[9][10], Атом-төш чималны сатучылар төркеме[d][11], ХКТО[d][12][13], Халыкара гидрография оешмасы[d][14], Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы[15], Җирнең биофизик торышын күзәтү төркеме[d], Бөтендөнья почта берлеге[16][17], Халыкара телекоммуникацияләр берлеге[d][18], Шенген зонасы[d][19], Visa Waiver Program[d][20], Халыкара гражданнар иминлеген саклау оешмасы[d][21], Бөтендөнья метеорология оешмасы[22], Бөтендөнья сәламәтлек оешмасы[23], Халыкара миграция сәясәтен яхшырту үзәге[d] һәм Бөтендөнья таможня оешмасы[d][24] |
Балигълык яше |
18 яшь |
Никахка керү яше |
18 яшь |
Пенсия яше |
62 яшь |
Халык саны |
553 214 (2023)[25] |
Ир-ат халкы |
269 705[26], 259 854[26], 266 898[26] һәм 276 869[26] |
Хатын-кыз халкы |
248 831[26], 244 207[26], 248 434[26] һәм 254 244[26] |
Административ бүленеше |
Гоцо[d], Төньяк тәбәге[d], Көньяк төбәге[d], Port Region (Port)[d], Көнбатыш төбәге[d] һәм Көнчыгыш төбәге[d] |
Акча берәмлеге |
евро |
Номиналь тулаем эчке продукт |
17 765 270 015 $[27] |
Кеше потенциалы үсеше индексы |
0,918[28] |
Inequality-adjusted Human Development Index |
0,849[29] |
Үз-үзенә кул салулар күрсәткече |
5,3 |
Эшсезлек дәрәҗәсе |
6 ± 1 процент[30] |
Моның хуҗасы |
Fort Manoel[d] һәм Форт Сант-Анджело[d] |
Нәрсә белән чиктәш |
Италия |
Автомобил хәрәкәте ягы |
сул[d][31] |
Челтәр көчәнеше |
230 вольт[32] |
Электр аергычы төре |
BS 1363[d][32] |
Алыштырган |
Мальта дәүләте (1964-74)[d] һәм Британ империясенең Мальта таҗ колониясе (1813-1964)[d] |
Кулланылган тел |
инглиз теле[33], инглиз теле[33], мальта теле һәм мальталы ишарә теле[d] |
Бүләкләр |
|
Мәйдан |
316 км² |
Рәсми веб-сайт |
gov.mt |
Һәштәге |
Malta |
Югары дәрәҗәле Интернет домены |
.mt |
|
Тематик география |
Мальта географиясе[d] |
Ачык мәгълүматлар порталы |
Malta Data Portal[d] |
Феноменның икътисады |
Мальта икътисады[d] |
Феноменның демографиясе |
Мальта халкы[d] |
Мәктәптә укымаган балалар саны |
2795[35] |
Джини коэффициенты |
31[36] |
Өстәлгән кыйммәт салымы күләме |
18 процент |
Тулаем туулар коэффициенты |
1,38[37] |
Шәһәр халкы |
491 624[26], 477 236[26], 488 246[26] һәм 503 893[26] |
Авыл халкы |
26 912[26], 26 826[26], 27 086[26] һәм 27 220[26] |
Демократия индексы |
7,68[38] |
Туым күрсәткече |
8,5[26], 8,6[26], 8,6[26] һәм 8,1[26] |
Үлем күрсәткече |
8[26], 7,3[26], 7,9[26] һәм 8[26] |
Happy Planet Index score |
43,5[39] |
Илнең мобиль коды |
278 |
Илнең телефон коды |
+356 |
Гадәттән тыш хәлләрдә ярдәм телефоны |
112[d][40] |
Илнең GS1 коды |
535 |
Номер тамгасы коды |
M |
Диңгездәге идентификацияләү номеры |
215, 229, 248, 249 һәм 256 |
Монда җирләнгәннәр төркеме |
Төркем:Мальтада җирләнгәннәр[d] |
Бу якта төшерелгән фильмнар төркеме |
Төркем:Мальтада төшерелгән фильмнар[d] |
Объектның күренешләре өчен төркем |
Төркем:Мальта күренешләре[d] |
|
Мальта Викиҗыентыкта |
Ма́льта – Урта диңгездәге утрау-дәүләт. Исеме финикия телендәге malat (һаван) сүзеннән килеп чыккан.
Европа берлеге әгъзасы.
Тарихы
Европадан Азия һәм Африкага илтүче диңгез юлларының үзәгендә урнашкан Мальта элек-электән басып алучыларны үзенә җәлеп иткән.
Б.э.к. VIII гасырда Мальтаны финикиялеләр (һәм алар белән бер үк вакытта диярлек греклар) колонияләштерәләр. Б.э.к. IV гасырдан б.э XIII йөзьеллыгына кадәр утрауны алмаш-тилмәш карфаген, рим, византиялеләр, гарәпләр, норманнар, испаннар басып алалар.
1530 елда Карл V император Мальтаны иоаннитларның ритсер орденына бирә (әлеге орден шул вакыттан бирле Мальта ордены дип атала башлый). 1798 елда утрауны Наполеон җитәкчелегендәге француз армиясе Мисырга барышлый басып ала. 1800 елның 5 сентябрендә инглизләр Мальта башкаласы Валеттаны алалар, утрауның губернаторы булып Александр Болл билгеләнә. 1814 елгы Париж тынычлык килешүе нигезендә Мальта Бөекбританиягә күчә. Инглизләр аны колония һәм хәрби-диңгез базасына әверелдерәләр.
1964 елда Мальта бәйсезлек ала, ә 1974 елдан республика игълан ителә, ләкин 1979 елга кадәр, Мальтада соңгы инглиз базасы бетерелгәнче, дәүләт башлыгы булып элеккечә инглиз патшабикәсе санала.
Сәяси төзелеш
Мальта - парламент республикасы. Мальта конституциясе 1964 елда кабул ителә. Законнар чыгару хокукы Президент һәм вәкилләр пулатыннан торучы парламентка карый. Вәкилләр пулаты 65 депутаттан тора. Палата әгъзалары гомуми сайлауларда 5 елга билгеләнәләр. Ил башлыгы - президент. Башкарма хакимият Премьер-министр җитәкчелегендәге хакимият тарафыннан тормышка ашырыла.
Дин
Ил халкының (~425 мең кеше) 95 проценты Рим католик чиркәвенә карый. Илдә яшәүче Бөекбритания пенсионерлары — протестантлар. Шулай ук Иегова шаһитләре, мормоннар, баптистлар, евангелистлар, Яһүд динен тотучылар, буддистлар, бахаистлар җәмгыятьләре бар. 2014 елда рәсми саннарда 10 мең мөселман исәпләнә[41]. 2020 елга мөселманнар саны 55 мең. Бер мәчет (Паола мәчете), бер мәктәп-мәдрәсә, берничә намаз уку бүлмәләре бар. Катар илчесе Мальта хөкүмәтенә илнең төньягында икенче мәчет төзү инициативасы белән чыккан.
Искәрмәләр
- ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
- ↑ 2,0 2,1 http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
- ↑ The National Terminology Database for Irish — 2006.
- ↑ 4,0 4,1 https://www.workwithdata.com/place/malta
- ↑ https://www.gov.mt/en/Government/Government%20of%20Malta/Prime%20Ministers%20of%20Malta/Pages/Prime%20Ministers%20of%20Malta.aspx
- ↑ https://legislation.mt/eli/const/eng
- ↑ https://www.ncnk.org/sites/default/files/content/resources/publications/NCNK_Issue_Brief_DPRK_Diplomatic_Relations.pdf
- ↑ https://thecommonwealth.org/our-member-countries/malta
- ↑ https://www.interpol.int/Member-countries/World — Интерпол.
- ↑ https://www.interpol.int/Who-we-are/Member-countries/Europe/MALTA
- ↑ http://www.nuclearsuppliersgroup.org/en/participants1 — Атом-төш чималны сатучылар төркеме.
- ↑ https://www.opcw.org/about-opcw/member-states/ — ХКТО.
- ↑ https://www.opcw.org/about-us/member-states/malta
- ↑ https://www.iho.int/srv1/index.php?option=com_wrapper&view=wrapper&Itemid=452&lang=en — Халыкара гидрография оешмасы.
- ↑ http://www.unesco.org/eri/cp/ListeMS_Indicators.asp
- ↑ http://www.upu.int/en/the-upu/member-countries.html
- ↑ https://www.upu.int/en/Universal-Postal-Union/About-UPU/Member-Countries?csid=-1&cid=190
- ↑ https://www.itu.int/online/mm/scripts/gensel8
- ↑ https://www.touteleurope.eu/les-pays-membres-de-l-espace-schengen.html
- ↑ https://www.dhs.gov/visa-waiver-program-requirements
- ↑ http://icdo.org/who-we-are/members/observer-states.html
- ↑ https://public.wmo.int/en/members/malta
- ↑ https://www.who.int/choice/demography/by_country/en/
- ↑ https://www.wcoomd.org/-/media/wco/public/global/pdf/about-us/wco-members/list-of-members-with-membership-date.pdf
- ↑ база данных Всемирного банка — Бөтендөнья банкы.
- ↑ 26,00 26,01 26,02 26,03 26,04 26,05 26,06 26,07 26,08 26,09 26,10 26,11 26,12 26,13 26,14 26,15 26,16 26,17 26,18 26,19 26,20 26,21 26,22 26,23 (unspecified title) — база данных Всемирного банка.
- ↑ https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD — Бөтендөнья банкы.
- ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
- ↑ Отчёт о развитии человечества — Программа развития ООН, 2022.
- ↑ http://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS
- ↑ http://chartsbin.com/view/edr
- ↑ 32,0 32,1 World Plugs / мөхәррир Халыкара иликтер тихникасы кәмисиясе
- ↑ 33,0 33,1 Crystal D. English as a Global Language — 2 — Cambridge University Press, 2012. — 224 p. — ISBN 978-1-107-61180-1, 978-0-511-07862-0, 978-0-521-82347-0, 978-0-521-53032-3
- ↑ This month in history: Malta's George Cross | The Gazette
- ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
- ↑ https://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI
- ↑ ЮНЕСКО-ның статистика институты
- ↑ 2020 Democracy Index
- ↑ https://happyplanetindex.org/countries/?c=MLT
- ↑ https://www.gov.mt/en/Services-And-Information/Business-Areas/Emergency%20Information/Pages/Emergency-Services.aspx
- ↑ Il-komunità Musulmana b'xewqa għal żewġ Moskej ġodda u skola akbar (Мөселман җәмгыяте ике мәчет һәм яңа мәктәп булдырырга тели). tvm.com.mt, 29.12.2014(млт.)
Сылтамалар
Моны да карагыз
|
|