Japonya imparatoru, günümüzde imparator unvanına sahip dünyadaki tek hükümdardır.[3] Japonya İmparatorluk Ailesi, günümüzde de devam eden dünyanın en eski monarşi hanedanıdır.[4] İmparatorların tarihsel kökenleri, MS 3. ve 6. yüzyılların son Kofun dönemine uzansa da Kojiki ve Nihon Shoki eserlerinin geleneksel açıklamasına göre, Japonya'nın MÖ 660 yılında güneş tanrıçası Amaterasu'nun doğrudan soyundan geldiği söylenen İmparator Jimmu tarafından kurulduğu kabul edilmektedir.[5][6]
Japonya imparatorunun rolü tarihsel olarak büyük ölçüde törensel sembolik rol ile gerçek bir hükümdarın rolü arasında değişmekteydi. 1199'da ilk şogunluğun kuruluşundan bu yana, imparatorlar pek çok Batılı hükümdarların aksine nadiren başkomutan olarak rol aldılar. Japonya imparatorları neredeyse her zaman dış siyasi güçler tarafından değişen derecelerde kontrol edildiler. Örneğin, 1192'den 1867'ye kadar Kamakura'daki (1203–1333) şogunlar ve shikkenler, imparator tarafından atanmalarına rağmen ülkenin fiili hükümdarlarıydılar. 1867'deki Meiji Restorasyonu'ndan sonra imparator 1889 Meiji Anayasası'nda belirtildiği gibi tüm egemenlik gücünü somutlaştırmaktaydı. 1947 anayasasının yürürlüğe girmesinden bu yana imparatorun rolü herhangi bir siyasi gücü olmayan bir sembolik bir hükümdara dönüştü.
İmparatorun yetkileri yalnızca önemli törensel işlevlerle sınırlıdır. Anayasanın 4. maddesi, imparatorun sadece anayasada öngörülen devlet meselelerinde bu tür işleri yapacağını ve hükûmete ilişkin yetkilere sahip olmayacağını hükmüne bağlamaktadır. Ayrıca, anayasanın 3. maddesi devlet meselelerinde imparatorun tüm faaliyetleri için Bakanlar Kurulunun tavsiye ve onayının gerekli olacağını şart koşmaktadır. 4. madde ayrıca, bu görevlerin kanunla öngörüldüğü üzere imparator tarafından devredilebileceğini belirtir.
19. yüzyılın ortalarından bu yana İmparatorluk Sarayı'na Kyūjō (宮城) veya daha sonralarından itibaren Kōkyo (皇居) denmektedir ve başkent Tokyo'nun merkezindeki eski Edo Kalesi'nde yer almaktadır. Daha önce imparatorlar yaklaşık 11 yüzyıl boyunca eski başkent Kyoto'da yaşamaktaydılar. İmparatorun Doğum Günü (günümüzde 23 Şubat) ulusal bir bayram olarak kutlanmaktadır.