Sakızlı Ahmed Esad Paşa (1828, Sakız - 1875, İzmir), Osmanlı devlet adamı. Abdülaziz'in saltanatında iki dönem sadrazamlık yapmıştır. Darüşşafaka'nın kurucularındandır. Sanat tarihçi Celal Esad Arseven'in babasıdır.
Hayatı
1828 yılında Sakız Adasında doğdu. Sakız Müftüsü Süleyman Bey'in oğlu olup, Müşir Kâzım Paşa'nın ağabeyidir. 1852 yılında Işıklar Askerî Lisesi'nden, 1858 yılında ise kurmay yüzbaşı olarak Harp Akademisi'nden mezun oldu. Harp Akademisi'nde iken Fuat Paşa'nın dikkatini çekti. Fuat Paşa'nın sadrazam olmasından sonra Esat Bey Paris Ataşemiliterliğine ve Mekteb-i Osmanî Müdürlüğüne tayin edildi. Sultan Abdülaziz'in Fransa seyahatinde Padişaha takdim edildi ve tuğgeneralliğe yükseltildi. Paris sefaretinde çalıştı. Paris dönüşünde Cemiyet-i Tedrisiyye-i İslâmiye'ye (şimdiki adıyla Darüşşafaka Cemiyeti) katıldı. Cemiyet kurucuların büyük bir okul kurma düşüncelerine katılarak, bu okulun Paris civarında görüp incelediği kız ve erkek yetimlerine özgü yatılı bir okul olan Pritanée Militaire de la Flèche benzeri bir okul olmasını önerdi. Yanında okulun planını, öğrencilerin kılık kıyafetiyle ilgili çizimleri ve öğretim programını da getirmişti. Önerisi kurucularca kabul gördü ve Darüşşafaka kuruldu.
Ahmed Esad Paşa 1868 yılının Aralık ayında İşkodra valiliğine atandı.[1] Bu görevi 1870 yılının Ağustos ayına kadar sürdürdükten sonra Hassa ordusu komutanı oldu. 1871 yılında Serasker oldu. Bu görevi 1872 yılında Sivas valiliği, Bahriye Nazırlığı ve ikinci bir defa seraskerlik izledi. 1873 yılının Şubat ayında Tophane müşiri oldu.
1873'te Konya valiliği görevini sürdürürken, 1290 kıtlığı olarak bilinen büyük kuraklık döneminde, Konya Mevlevi Dergâhı Postnişini Mahmut Sadrettin Çelebi ile birlikte aç ve çaresiz kalan halka yardım amaçlı çabalarıyla Sultan Abdülaziz'in dikkatini çekti.
Bu çalışmalarının sonucu olarak Abdülaziz'in saltanat döneminde 15 Şubat 1873 - 15 Nisan 1873 ve 26 Nisan 1875 - 26 Ağustos 1875 tarihleri arasında iki dönem -toplam beş ay yirmisekiz gün- sadrazamlık yaptı. Bu iki sadrazamlık görevi arasında Tophane müşirliği, Konya ve Suriye valilikleri ve ikinci bir defa Bahriye Nazırlığı görevlerini yürüttü.
Sadrazamlık da yaptığı 1875 yılı içerisinde yine kısa bir süre için önce Nafia Nazırlığı'na sonra da İzmir (Aydın) Valiliğine tayin edildi. Resmi bir ziyarete gittiği Denizli'de yorgunluk kahvesi içtikten sonra, kahveye konan zehirden hastalanarak öldü. Suçlu olarak kahveyi pişiren zenci köle hemen asıldı.
Kaynakça
- ^ Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, Sinan Kuneralp, ISIS Press, İstanbul, ISBN 9784281181, 1999.
Dış bağlantılar
- Buz, Ayhan (2009) "Osmanlı Sadrazamları", İstanbul: Neden Kitap, ISBN 978-975-254-278-5
- Danişmend, İsmail Hâmi (1971),Osmanlı Devlet Erkânı, İstanbul: Türkiye Yayınevi
- Kuneralp, Sinan (1999) Son Dönem Osmanlı Erkan ve Ricali (1839 - 1922) Prosopografik Rehber, İstanbul:ISIS Press, ISBN 9784281181.
- İnal, İbnülemin Mehmet Kemal, (1964) Son Sadrazamlar 4 cilt, Ankara: Millî Eğitim Basimevi, (Dergah Yayinevi 2002) (Google books [1]12 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.,
- Tektaş, Nazim (2002), Sadrâzamlar Osmanlı'da İkinci Adam Saltanatı, İstanbul:Çatı Yayınevi (Google books: [2]7 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
