Mehmet Hulusi Bey (1868, İstanbul - 1916, İsviçre) Türk bürokrat, yüksek mühendis ve Fenerbahçe'nin 9. başkanıdır.
1868 yılında İstanbul'da doğan Mehmet Hulusi Bey, 1889'da, Hendese-i Mülkiye'den birincilikle mezun oldu.[1] Okulun ilk yabancı hocaları olan Monsieur Kos'tan ders aldı ve Forchheimer'a asistanlık yaptı. 1892'de, II. Abdülhamid'in Avrupa'ya öğrenime gönderdiği 4 kişilik gruba dahil edildi. Berlin'de öğrenimini tamamladıktan sonra yüksek mühendis olarak ülkesine döndü ve Hendese-i Mülkiye'de eğitimcilik yaptı. 1898-99 yıllarında Sultan II. Abdülhamid'in kurucusu olduğu Hamidiye Suyu projesinin idaresini üstlendi.[2] II. Meşrutiyet'in ilânından sonra Nafıa Müsteşarlığı, Suriye ve Ankara Valilikleri ile Hicaz Demiryolları Genel Müdürlüğü görevlerinde bulundu. Hulusi Bey, bugünkü TMMOB’nin nüvesini teşkil eden Osmanlı Mühendis ve Mimar Cemiyetinin de kurucusu ve ilk başkanıydı.[3] Bunun yanında Hulusi Bey’in başta, “Kârgir, Ahşap ve Demir Köprüler” olmak üzere mühendislik üzerine yazdığı 3 kitabı vardır.[4][5]
Mehmet Hulusi Bey, 1 Şubat 1913 günü Darülfünun’nda Sultan Mehmet Reşat, Enver Paşa, Talat Paşa, Mithat Şükrü Bleda, Hüseyin Cahit, Dr. Esat Paşa gibi isimler tarafından faaliyete geçirilen ve yararlı cemiyetlerin bir nevi prototipi olan Müdâfaa-i Milliye Cemiyeti'nin ilk reisidir.[6][7][8]
İlk Türk spor mecmuası niteliğindeki İdman Dergisi'nin kurucusu ve imtiyaz sahibi de olan Mehmet Hulusi Bey'in fotoğrafı; bu mecmuanın 15 Mayıs 1329 (25 Mayıs 1913 Miladi) tarihinde yayın hayatına geçtiği ilk sayısında yer verilmiştir. İdman Dergisi'nin ilk sayısının kapağında Mehmet Hulusi Bey'in yer alması yani imtiyaz sahibinin vurgulamak istediği düşüncesi, bir bakıma derginin çıkış amacı ile yakından ilintilidir. Mehmet Hulusi Bey, Türk spor aleminde "İdmancılığın hami ve müzahiri sıfatını iktisab etmiş olan Müdafaa-i Milliye Cemiyeti Reisi" şeklinde tanınmıştır[9]
Öte yandan; Mehmet Hulusi Bey'in 1913 yılı başlarında devlet büyükleri nezaretinde kurucu reisi olduğu Müdafaa-i Milliye Cemiyeti; İttihat ve Terakki'nin paramiliter bir yan kuruluşu fraksiyonuyla görev alarak; ülkedeki insanları "savaşa hazırlamak" yani onlara savaş meydanında koşacak gücü, beden terbiyesini verecek eğitimi sağlama amacını gütmüştür. Yine Mehmet Hulusi Bey'in nezaretinde 1913 yılını takiben kurulmuş olan bir başka dernek, "Türk Gücü Cemiyeti" de aynı amaçla faaliyete geçmiş, Osmanlılar arasında beden eğitimi ve spor faaliyetlerinin yaygınlaştırılmasını sağlamayı ve Osmanlı gençliği için önder yetiştirmeyi üstlenmiş olan bu dernek, dönemin Türkçülük akımının bir uzantısını oluşturmuş ve İttihatçı çevrelerden de geniş çapta destek görmüştür[10]
Tüm bu organizasyonlara paralel olarak; 1913 yılında Başkan Mehmet Hulusi Bey ve dönemin kulüp yöneticilerinden Dr. Hamit Hüsnü Bey tarafından revize edilip, kuruluş amacı yeniden oluşturulan Fenerbahçe'nin tüzüğünde de "ülke gençlerinin askeri seferberliklere hazırlanması, bedeni ve fikri terbiyenin tamim edilmesi" şeklinde bir maddenin işlenmesi, Osmanlı İmparatorluğu'nda idmancılık ve spor için verilen önemi tezahür etmektedir[11]
1913-1915 yılları arasında Fenerbahçe başkanlığı görevini Hamit Hüsnü Kayacan ile müşterek olarak üstlendi. Hulûsi Bey, göreve geldikten sonra ilk iş olarak Yönetim Kurulu Başkanı Hamit Hüsnü Kayacan ile birlikte kulübün sade ve tekdüze olan tüzüğünü ele aldı, çok daha kapsamlı ve disipline bir yeni tüzük ortaya çıkardı.[12] Ayrıca Mehmet Hulusi Bey, Fenerbahçe başkanlığı döneminde Kuşdili Lokali'ni 20 Mart 1914'te coşkulu bir törenle hizmete açmıştır.
1916 yılında İsviçre’de öldü.[5]
Kaynakça
- ^ Çağatay Uluçay,Yüksek Mühendis Okulu,İstanbul 1958,s.333,658
- ^ Kâzım Çeçen, Taksim ve Hamidiye Suları,İstanbul 1992,s.170,171
- ^ "Mühendisli Mimarlık Öyküleri" (PDF). Tmmob.org.tr. Şubat 2018. 6 Kasım 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2018.
- ^ Türkiye Mimar ve Mühendisler Odası Birliği
- ^ a b Uluçay,age,s.334
- ^ İdman, nr. 2, 1 Haziran 329/14 Haziran 1913, s. 19
- ^ Hakan Aydın, “İdman (1913-1914): İlk Kapsamlı Spor Dergisi Üzerine Bir İnceleme”
- ^ Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 27 (2009/2), s. 158.
- ^ İdman, 30 Kanun-i Sani 1329 tarihli yayını
- ^ T. Zafer Tunaya, Türkiye de Siyasal Partiler, C: III, İletişim Yayınları, İstanbul, 2000, s. 360
- ^ Zafer Toprak, İttihat ve Terakki'nin Paramiliter Gençlik Örgütleri Boğaziçi Üniversitesi Dergisi, Vol. 7, İstanbul, 1979, s. 96
- ^ Dağlaroğlu Rüştü, 1907-1987 Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi, İstanbul 1987,s.637
