Ahmed-i Dâî

Ahmed-i Dâ'i (Osmanlıca: ‏أحمد داعي‎), 14. yüzyılın ikinci yarısıyla 15. yüzyılın başında yaşamış olan, çok eser vermiş alim bir şairdir.^[1]

Babasının adı İbrahim, dedesinin adı Muhammed'dir.^[2]

Hayatı

Germiyanlı'dır. Eserlerinden çıkan sonuç, onun Germiyan Beyi II. Yakub Bey, Osmanlı sultanlarından Emir Süleyman (1402-1410), Mehmet Çelebi (1413-1421) devirlerinde yaşadığıdır.^[3][4] O da Şeyhî gibi Germiyanoğulları hükümdarlarının himayesinde yetişmiş ve şehzadeler kavgasında I. Bayezid'in oğlu Emir Süleyman'ın tarafını tutmuştur. Çeng-name ve Ferahnâme eserlerini onunu nâmına yazmıştır. Ahmed-i Dâ'i'nin bunlardan başka Ukûdü'lcevahir isminde bir lügati olup Demirtaşpaşazâde Umur Bey'in emriyle de Hafız Isfahanî'nin El-Tıb el- Nebevî' eserine dair Kitâbüşşifâ Ehadisü'l Mustafa isminde bir tercümesi vardır. Ebülleysi Semerkandî'nin tefsirini de Türkçeye çevirmiştir. Bunların hiçbiri basılmamıştır.

Ahmed-i Dâ'i'nin kendi el yazısıyla olan dîvanı da basılı olmayıp Bursa'da Orhan Gazî Kütüphanesindedir. Ahmed-i Dâ'i bu divanı Hacı Halil Hayreddin Paşa namına ithaf etmiştir.^[5] Mehmet Çelebi döneminde sultan adına Tezkiretü'l-evliya adlı eserini kaleme almıştır. Tasavvuf tarzına girmeyerek şiirlerinde bir incelikle beraber kendisine mahsus bir tarz takip etmiştir. Şairin bu tarihten sonra fazla yaşamadığı sanılmaktadır. Ahmed-i Da'i'nin hayatında Mehmet Çelebi, Musa Çelebi ve Emir Süleyman'ın etkisi çoktur ve hayatı boyunca onlara bağlı kalmıştır. II. Murad'ı hükümdar olarak öven şiirleri Ahmed-i Dâ'î'nin 1421'den sonra öldüğünü ortaya koymaktadır. Keşfü'z-Zunûn, Dâ'î'nin ölüm yılını 1421 civarı olarak gösterilmektedir.^[6]

Eserleri

Manzum eserleri

• Çeng-nâme
• Câmasb-nâme
• Ukudü'l-cevâhir
• Vasiyyet-i Nuşirevân
• Mutâyebât
• Farsça Divan
• Türkçe Divan
• Ferahnâme

Mensur eserleri

• Teressül
• Sirâcü'l-kulüb
• Kitâbüşşifâ Ehadisü'l Mustafa (Tercüme-i Tıbb-ı Nebevî)
• Miftahü'l-cenne
• Tercüme-i Tâbir-nâme
• Tercüme-i Tezkiretü'l-evliya
• Tercüme-i Eşkal-i Nasır-ı Tusi

Hayatını saraylarda geçiren Dâ'i'nin Yıldırım Bayezid'in oğlu Emir Süleyman Çelebi hakkında meşhur bir şiiri:

Eyâ hurşidi mehpeyker Cemâlin müşteri manzar Ne manzar, manzari tâli Ne tali', talii enver Cemâlinden cihan gülşen Dudâğından zaman külşen Ne gülşen gülşeni cennet Ne cennet, cenneti kevser Yüzündür âyetî rahmet Özündür mazhâri kudret Ne kudret, kudreti sânî Ne sani', sanii ekber

Süleyman sîreti sende Sikender sûreti sende Ne suret, sûreti Yusüf Ne Yusuf, Yusüfü server Felek şatrancınî uttun Saâdet milkini tuttun Ne milket milketî devlet Ne devlet, devletî kayser Kapında kulların bîhat Veli kemter kulun Ahmed Ne Ahmed, Ahmedi Dâi Ne Dâî, Daii kemter

Kaynakça

1. "TEİS - Ahmed-i Dâî". 3 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2023. 
2. Güler, K.-Türkmen, U. Kütahya Sanatçıları, KUTSO Kültür, Kütahya, 2013, s. 26
3. İsmail Hikmet Ertaylan, Ahmed-i Dâ'i'nin Hayatı ve Eserleri, İstanbul, 1952
4. Ahmed-i Dâ'i ile İlgili Yeni Bilgiler, TD. C VII, Ankara, 1977
5. İsmail Hakkı Uzunçarşılı, Kütahya Şehri, İstanbul Devlet Matbaası, 1932, s, 213, 214
6. Güler, K.-Türkmen, U. a.g.e., KUTSO Kültür, Kütahya, 2013, s. 26

Dış bağlantılar

• Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü'nde Dâ'i 2005