Dinastija Muhameda Alija (arapski: الأسرة العلوية / Kavalalılar Hanedanı je ime porodične dinastije koja je odigrala značajnu ulogu u historiji Egipta 19. i prve polovice 20. vijeka.[1]
Historija
Osnivač dinastije i prvi značajni član porodice bio je Muhamed Ali, Albanac iz Kavale, kog je Osmanski sultan poslao kao buljukbašu dobrovoljačke vojske da smiri situaciju u Egiptu, koji je nakon Napoleonova odlaska pao u bezvlašće.[1]
Ali je uspio slomiti vlast Mameluka u Egiptu i 1805. postao novi egipatski valija, priznajući (formalno) sultana kao svog suverena.[2]
Nakon tog je Ali zajedno sa sinom Ibrahimom krenuo u smirivanje stanja po Sudanu i nekoliko pobunjenih osmanskih ajaleta od Hidžaza do Južnog Levanta (Sirija, Palestina) čak je uspio zauzeti i nesavladivi Ako. Nakraju se okrenuo i protiv samih Osmanlija i sa svojom egipatskom vojskom došao do Konije u Anadoliji.[2]
U tom trenutku su evropske sile - 1841., intervenirale u strahu od novog neželjenog neprijatelja i prisile ga na povlačenje sa svih teritorija izvan Egipta.[2]
Ali je za to nagrađen pravom da samostalno vlada Egiptom i Sudanom i nasljedno pravo za svoje
potomke. Njegovi nasljednici su dobili titulu kediva, što im je potvrđeno sultanskim fermanima 1866. i 1873.[2]
Dužnička kriza (bankrot Egipta) 1870-ih završio je formiranjem neslužbenog protektorata pod dvostrukom kontrolom Francuske i Velike Britanije - 1879.[2]
Nakon neuspjelog Urabijevog ustanka Velika Britanija je
okupirala Egipat 1882. Zemlja je ipak službeno ostala Osmanski Vilajet sa sultanom kao suverenom, kog je zastupao britanski Hight Commissioner.[2]
Nakon izbijanja Prvog svjetskog rata, neodlučni kediv Abas II prestrašen nakon neuspjelog atentata, zatvorio se u svoju palaču na Bosporu, ali je ostao lojalan sultanu (koji je stao na stranu Centralnih sila) i nije se htio vratiti u Egipat.[2]
Zbog tog su ga Britanci 18. decembra 1914. smjenili i proglasili da je Egipat i službeno Britanskim protektoratom.[2]
Umjesto njega za sultana su postavili, njegovog ujaka i najstarijeg člana porodice - Huseina Kamela, koji je umro nakon kratke trogodišnje vladavine.[2]
Naslijedio ga je mlađi brat Fuad I. Novim anglo-egipatskim ugovorom iz 1922. ukinut je protektorat u korist formalno nezavisne Kraljevine Egipat. Međutim je Egipat bio praktički bio okupiran od strane Britanske Armije, pa se prikrivena britanska vladavina nastavila daljnjih trideset godina.
Sve to kulminiralo je velikim nezadovoljstvom, naročito nakon poraza u Arapsko-izraelskom ratu 1948 od tek osnovane države Izrael. Uz to je prosječne Egipćane ljutila velika korumpiranost državne administracije, kao i privilegiranost osmanske vladajuće klase, pa je to preraslo u nerede i pobunu.[2]
Posljednji stvarno vladajući kralj te dinastije Faruk I svrgnut je u Državnom udaru 1952. i prisiljen da abdicira u korist svog šestomjesečnog sina Fuada.
Faruk je otišao u egzil u Italiju i uzeo mladog kralja sa sobom, tako da je umjesto njega jedanaest mjeseci vladao regent.
Nezadovoljni oficiri ubrzo su se umorili od takvog stanja, pa su potpuno ukinuli monarhiju i proglasili republiku.[2]
Lista vladara
Izvori
- ↑ 1,0 1,1 „Muḥammad ʿAlī” (engleski). Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 6.07.2020.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 2,10 „The Muhammad 'Ali Dynasty” (engleski). Royalark. Pristupljeno 6.07.2020.
Vanjske veze
