Grób Jana i Zofii Wasilkowskich na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
Zofia Wasilkowska z Gawrońskich [1] (ur. 9 grudnia 1910 w Kaliszu , zm. 1 grudnia 1996 w Warszawie ) – polska prawniczka i polityk lewicy, wieloletnia sędzia Izby Cywilnej Sądu Najwyższego , posłanka na Sejm PRL I i II kadencji, minister sprawiedliwości (1956–1957), pierwsza kobieta-minister w historii Polski , od lat 70. działaczka opozycji antykomunistycznej.
Życiorys
Córka Tomasza. W 1932 ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie Warszawskim . W latach 1931–1933 była aplikantką w Sądzie Apelacyjnym w Warszawie , w 1933–1939 aplikantką i referendarzem Prokuratorii Generalnej oraz asystentem na Wydziale Prawa UW .
Podczas II wojny światowej brała czynny udział w walce z okupantem hitlerowskim jako działaczka podziemnego ruchu oporu . Od 1940 do 1942 administrowała domem w Warszawie, następnie do 1944 pracowała w Izbie Rzemieślniczej w Radomiu . Po powstaniu warszawskim była osadzona w obozie Ravensbrück (KL) , gdzie przebywała do wyzwolenia przez Armię Czerwoną .
W 1945 powróciła do pracy na stanowisko referendarza w Prokuratorii Generalnej, po czym do 1948 była zastępcą dyrektora departamentu szkolenia Ministerstwa Sprawiedliwości . W okresie 1948–1955 i 1958–1981 pełniła funkcję sędziego Sądu Najwyższego . Uchwałą Rady Państwa z dnia 25 sierpnia 1952 została powołana na członka Państwowej Komisji Wyborczej[2] .
Należała do Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej (1927–1931), Polskiej Partii Socjalistycznej (1945–1948) i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (1948–1981). W okresie 1945–1948 przewodnicząca Centralnej Rady Kobiecej PPS, była zastępcą członka (1948–1954) i członkiem Komitetu Centralnego PZPR (1954–1959), a także zastępcą kierownika wydziału kobiecego KC PZPR od 1949 do 1953. Od 1951 do 1954 była członkiem Światowej Rady Pokoju , następnie do 1956 sekretarzem Centralnej Rady Związków Zawodowych .
Posłanka na Sejm PRL I i II kadencji, od kwietnia 1956 do lutego 1957 pełniła urząd ministra sprawiedliwości, będąc pierwszą w historii kobietą w składzie polskiego rządu. W latach 1952–1962 brała udział w pracach ONZ jako delegat Rządu Polskiego na Zgromadzenie Ogólne ONZ oraz w pracach Komisji Praw Człowieka i Komisji Praw Kobiet. W 1961 została wybrana przewodniczącą Komisji Praw Człowieka ONZ.
W organizacjach społecznych była: członkiem Prezydium Ligi Kobiet , przewodniczącą Sekcji Kobiet Prawników przy Zarządzie Głównym Ligi Kobiet, wiceprzewodniczącą Międzynarodowej Federacji Kobiet Zawodów Prawniczych.
W latach 70., będąc w wieku emerytalnym, Wasilkowska przeszła na stronę opozycji demokratycznej. Od 1980 należała do Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” . Była członkiem Komitetu Helsińskiego , a w 1989 jednym z założycieli Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka . Jako reprezentantka strony solidarnościowo-opozycyjnej brała udział w obradach Okrągłego Stołu . Uczestnik prac Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności . Członek Społecznej Rady Legislacyjnej – agendy/jednostki COIU[3] [4] [5] .
Jej mężem był Jan Wasilkowski , synem Andrzej [6] .
Zmarła 1 grudnia 1996 w Warszawie. Została pochowana 6 grudnia 1996 na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 44-2-4)[7] .
Publikacje
Tezy z orzeczeń Francuskiego Sądu Kasacyjnego (1937)
Ochrona posiadania w prawie cywilnym (1938)
Prawa kobiet w Polsce ludowej (1952)
Małżeństwo. Istota, trwałość, rozwód (1966)
Prawo w życiu kobiety (1968)
Ordery i odznaczenia
Zobacz też
Przypisy
↑ W niektórych źródłach tożsamość wskazana jako Zofia Gawrońska-Wasilkowska . Książka telefoniczna . 1939. Brak numerów stron w książce M.P. z 1947 r. nr 118, poz. 745 Maria Stypułkowska. Trudna droga kobiet do wykonywania zawodów prawniczych. Zofia Gawrońska-Wasilkowska . „Palestra ”. Nr 38/9-10, s. 147, 1994.
↑ M.P. z 1952 r. nr 72, poz. 1153 .
↑ Kazimierz Barczyk, Stanisław Grodziski, Stefan Grzybowski: Obywatelskie Inicjatywy Ustawodawcze Solidarności 1980-1990 . Warszawa: Kancelaria Sejmu, 2001, s. 513, 33. ISBN 83-7059-503-0 .
↑ Struktura , Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności
↑ Spis Treści , Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności
↑ Jerzy Menkes Wspomnienie o prof. Andrzeju Wasilkowskim
↑ Cmentarz Stare Powązki: FRANCISZEK WASILKOWSKI , [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-23] .
↑ M.P. z 1947 r. nr 118, poz. 745 „za wybitne zasługi w dziedzinie usprawniania wymiaru sprawiedliwości” - wskazana jaki Gawrońska-Wasilkowska Zofia .
↑ Wysokie odznaczenia Koreańskiej Republiki Ludowej otrzymali członkowie rządu i działacze polscy . „Życie Warszawy”. Rok XI Nr 260 (3431), s. 1, 1 listopada 1954. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”.
Bibliografia
W dniu zaprzysiężenia
Późniejsi członkowie rządu
kursywa – ministrowie odwołani przed końcem istnienia rządu