Zamek w Sidrze

Zamek w Sidrze

nr rej. 335 z 31.03.1972
Wzgórze Zamkowe oraz budynek z planem murów zamku
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Miejscowość	Sidra
Typ budynku	zamek
Inwestor	Eustachy Wołłowicz
Rozpoczęcie budowy	XVI wiek
Zniszczono	1863
Położenie na mapie województwa podlaskiego Zamek w Sidrze
Położenie na mapie Polski Zamek w Sidrze
53°33′04,2″N 23°27′11,7″E

Zamek w Sidrze – nieistniejący prywatny zamek bastejowy z XVI wieku, zbudowany przez kasztelana trockiego Eustachego Bohdanowicza Wołłowicza herbu Bogoria w miejscowości Sidra w województwie podlaskim. W jego miejscu w 2. połowie XVII wieku Potoccy zbudowali pałac.

Obiekt znajdował się w okolicach dzisiejszej ulicy Szkolnej i Kościelnej w Sidrze.

Historia

Zamek został zbudowany przypuszczalnie w miejscu drewnianego dworu, który zbudował Bohdan Hrynkiewicz Wołłowicz, do którego Sidra należała od roku 1536^[1]. Po jego śmierci w 1539 roku Sidrę odziedziczył jego syn Eustachy Wolłowicz, podkanclerzy wielki litewski, który w 1566 roku uzyskał prawo założenia miasta i on zapewne około 1575 roku zbudował murowany zamek bastejowy^[1]. Rezydencja Wołłowiczów otoczona była budynkami pomocniczymi i drewnianym obwodem obronnym^[2].

W 1587 roku majątek Eustachego Wołłowicza odziedziczyła córka Regina będąca żoną kasztelana krakowskiewgo Seweryna Bonera. Po ich śmierci, w 1592 zamek odziedziczył syn wojewody Grzegorza Bohdanowicza Wołłowicza, cześnik litewski Piotr Wołłowicz, który przekazał go swojej córce Helenie Wołłowicz (zm. 1649), która w 1622 r. poślubiła cześnika Jana Hołowiczeńskiego, a w 1630 podstolego Krzysztofa Potockiego^[1]. W tym okresie zamek został przebudowany na pałac. Potoccy przekształcili obiekt na w pałac o wymiarach 14 x 31 metrów, dwutraktowy, z wieżą od północy i ryzalitem wielobocznym od zachodu^[2]. W 1636 r. Janusz Radziwiłł napisał list z Sidry, w którym informował o udanym polowaniu króla Władysława IV na niedźwiedzia^[3].

Po Krzysztofie Potockim Sidrę odziedziczył Krzysztof Sędziwój Potocki (zm. w 1683 r.), a po 1701 roku Konstancja Maria Anna, która została żoną podkanclerzego litewskiego Stanisława Antoniego Szczuki^[1]. Przypuszczalnie małżeństwo nie prowadziło większych prac w Sidrze, ponieważ byli skoncentrowani na budowie nowej barokowej rezydencji w Szczuczynie. Sidrę odziedziczyła ich córka Wiktoria, która w 1719 r. poślubiła generała Jana Stanisława Kątskiego^[1]. W 1741 r. Sidra ponownie znalazły się w rękach Potockich (choć innej gałęzi) w wyniku małżeństwa Marianny Kątskiej (córki Wiktorii i Jana) z generałem Eustachym Potockim. W 1771 r. w wyniku spadku Sidrę otrzymał Jerzy Michał Potocki, a w 1781 r. dobra te przejął jego brat marszałek litewski Ignacy Potocki. W 1804 r. dobra zlicytowano i do 1815 posiadał je Rajmund Rembieliński. W 1816 roku doszło do podziału i licytacji Sidry, w wyniku czego jej północną część z pałacem kupił Karol Antoni Husarzewski. Po Powstaniu listopadowym władze rosyjskie skonfiskowały majątek Adolfa Husarzewskiego za udział w powstaniu i rozparcelowały^[4]. Pałac zniszczono po roku 1863^[5].

Badania

Badania architektoniczne i archeologiczne prowadzone w latach 1970-1975 przez Annę Czapską odsłoniły zarysy dawnego zamku bastejowego Eustachego Wołłowicza^[6]. Zachowały się w ziemi kamienne fundamenty murów oraz fragmenty dwóch bastei. W północno-zachodniej części zamku pozostały piwnice i fragmenty ścian wielobocznej bastei ze śladami wnęk strzelniczych. Na podstawie dotychczasowych badań nie można ustalić zarysu całego pierwotnego założenia warownego^[7].

Przypisy

1. Sidra PGR - park dworski [online], web.archive.org [dostęp 2024-09-14] .
2. LeszekL. Kajzer LeszekL. i inni, Leksykon zamków w Polsce, Wydanie II, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2022, s. 440, ISBN 978-83-213-5213-8 [dostęp 2024-09-14] .
3. Ryszard Kiersnowski: Niedźwiedzie i ludzie w dawnych i nowszych czasach. Fakty i mity. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990, s. 117. ISBN 83-06-01785-4.
4. Iwaszkiewicz Janusz, Wykaz dóbr ziemskich skonfiskowanych przez rządy zaborcze w latach 1773-1867 [w:] Ziemiaństwo i większa własność rolna (stan posiadania, praca społeczna i gospodarcza, produkcja i obciążenia), Warszawa 1929, s. 34
5. BohdanB. Guerquin BohdanB., Zamki w Polsce, Warszawa: Arkady, 1984, s. 283, ISBN 978-83-213-3239-0 [dostęp 2024-09-14] .
6. Anna Czapska, Z badań na wzgórzu zamkowym w Sidrze, [w:] Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. 24 (1979), z. 2, s. 177-190.
7. KatarzynaK. Samusik KatarzynaK., JerzyJ. Samusik JerzyJ., Dwory i pałace Polski północno-wschodniej, Wydanie I, Białystok: Fundacja Sąsiedzi, 2015, s. 83, ISBN 978-83-64505-19-5 [dostęp 2024-09-14] .

Bibliografia

• Bohdan Guerquin: Zamki w Polsce. Wyd. 2 pop. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1984. ISBN 978-83-213-3239-0.
• Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm: Leksykon zamków w Polsce. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2022. ISBN 978-83-213-5213-8.
• Anna Czapska, Z badań na wzgórzu zamkowym w Sidrze, [w:] Kwartalnik Architektury i Urbanistyki, t. 24 (1979), z. 2, s. 177-190.