Wielki Port

Wielki Port

Grand Harbour, Il-Port il-Kbir

Wielki Port widziany z Valletty
Państwo	Malta
Lokalizacja	Morze Śródziemne
Miejscowości nadbrzeżne	Valletta, Floriana, Paola, Isla (Senglea), Birgu (Vittoriosa), Kalkara
Położenie na mapie Malty Wielki Port
Położenie na mapie Morza Śródziemnego Wielki Port
35°53′42″N 14°31′14″E

Wielki Port^[1] (ang. Grand Harbour, malt. Il-Port il-Kbir) – zatoka Morza Śródziemnego na Malcie, będąca jednocześnie międzynarodowym portem morskim.

Geografia

Wielki port znajduje się we wschodniej części wybrzeża Malty. Wcina się w ląd na ok. 3,6 km – ma przebieg wydłużony z kierunku północno-wschodniego na południowy zachód. Północno-zachodnie wybrzeże zatoki stanowi półwysep Sciberras – nad zatoką leżą tu miasta Valletta (stolica Malty) i Floriana. Południowo-wschodnie wybrzeże ma bardziej urozmaicony charakter – znajdują się tu długie zatoki porozdzielane palczastymi półwyspami, na których rozłożyły się miasta i pobudowano forty. Zatokami tej części wybrzeża Wielkiego Portu są (w kolejności od północnego wschodu): Rinella Creek (malt. Daħla ta’ Rinella), Kalkara Creek (malt. Daħla tal-Kalkara), Dockyard Creek (malt. Daħla tad-Dockyard) i French Creek (malt. Daħla tal-Franciżi). Znajdują się tu zaś miejscowości: Kalkara, Birgu (Vittoriosa), Isla (Senglea), Bormla (Cospicua) i Paola. U północno-zachodniego krańca zatoki znajduje się miejscowość Marsa (Malta), a w jej granicach dwie zatoki: Il-Menqa i Marsa Creek (malt. Daħla tal-Marsa). Ujście Wielkiego Portu do Morza Śródziemnego ma ok. 400 m szerokości; po obu jego stronach zbudowane zostały forty – Świętego Elma (ang. Fort Saint Elmo, malt. Forti Sant’Iermu) w Valletcie i Ricasoli (malt. Forti Ricasoli) w Kalkarze^[2][3].

Zatoka na niemal całej swojej długości ma ponad 10 m głębokości – u ujścia do morza jej głębokość wynosi 20 m, na wysokości Fortu Saint Angelo (malt. Forti Sant’Anġlu) położonego w Birgu osiąga maksymalną wartość 23 m, zaś w zachodniej części pogłębiono dno tworząc kanał o głębokości 13,7 m prowadzący do nadbrzeży w Marsie. Płytsza jest jedynie zatoka Rinella Creek, której głębokość nie przekracza 5 m, w tym w części wschodniej – 2 m^[4].

Port

Wielki Port jest głównym portem pasażerskim Malty i drugim pod względem wielkości maltańskim portem handlowym, po Malta Freeport. Jego naturalne ukształtowanie oraz falochrony umożliwiają korzystanie z portu w każdych warunkach pogodowych przez 24 godziny na dobę i przez cały rok^[5].

Terminal pasażerski ma 48 000 m² jest zarządzany przez Valletta Cruise Port^[6]. W jego skład wchodzi m.in. dziewiętnaście historycznych 250-letnich budynków wybudowanych przez Manuela Pinto de Fonseca^[7]. Valletta Gateway Terminals Ltd to spółka operująca na dwóch nabrzeżach portu: Deep Water Quay o długości nabrzeża 488 metrów i Laboratory and Magazine Wharves o długości nabrzeża 630 metrów^[8]. Zdolność przeładunkowa portu wynosi maksymalnie 200 000 TEU rocznie^[9]. W 2009 roku port obsłużył 294 795 pasażerów, z powodu kryzysu 20% mniej niż w 2008 roku. Ponadto port obsłużył 5019 statków zarejestrowanych na Malcie, w tym 2311 jachtów, 784 statków rybackich, 1261 statków towarowych z suchym ładunkiem i 456 statków z ładunkiem ciekłym^[10]. W 2017 roku obsłużył 778 596 pasażerów^[11].

Liczba pasażerów.
Źródło: MedCruise Association^[11]

Historia

Wielki Port był wykorzystywany już w starożytności. Znajdował się pod panowaniem rzymskim i fenickim. Około 1100 roku nazywany był Castrum Maris^[12]. W 1283 roku, przy wejściu do Wielkiego Portu toczyła się bitwa morska^[13]. Kawalerowie maltańscy przejęli port w 1530 roku, dokonując jego przebudowy i wzmocnienia. Już jako Fort St Angelo był siedzibą Wielkiego Mistrza Zakonu Jean de la Valette podczas Wielkiego Oblężenia w 1565 roku. Dalsze umocnienia obronne zostały dodane pod koniec XVII wieku przez inżyniera Dona Carlosa Grunenberga, którego ozdobny herb nadal widnieje nad jedną z bram portu. Brytyjczycy przejęli fort w XIX wieku, a od 1912 do 1979 roku służył jako siedziba Floty Morza Śródziemnego, najpierw pod nazwą HMS Egmont, a od 1933 jako HMS St Angelo^[14]. W ostatnich latach rozpoczęto prace renowacyjne fortu, 1,5 mln euro to dotacje rządowe, 5 marca 2012 roku przeznaczono na prace również 13,4 mln euro z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Celem programu jest renowacja fortu i udostępnienie go dla zwiedzających^[15][16].

Przy porcie działała stocznia wojenna. Pierwszy suchy dok uruchomiono w 1848 roku. Stocznia wojenna została zamknięta w 1958 roku, ale doki są obecnie własnością Malta Shipbuilding i są wykorzystywane przede wszystkim do naprawy statków cywilnych^[17].

Galeria

Widok z Upper Barrakka Gardens w Valletcie na zatokę Wielki Port

• 
  widok na Islę oraz French Creek
• 
  Marina, port jachtowy
• 
  port handlowy
• 
  Marina „Laguna"
• 
  Amerykański lotniskowiec USS John F. Kennedy (CV-67) w Wielkim Porcie
• 
  Fort St Angelo
• 
  Valletta Cruise Port

Zobacz też

• Transport na Malcie

Przypisy

1. Nazewnictwo Geograficzne Świata Zeszyt 12 cz. II KSNG s.136
2. Malta East. Malta 1:25,000 Sheet 3. Government of Malta, 1984
3. Malta 1:25 000. Malta Environment & Planning Authority, 2003
4. Valetta Harbours. Medoterranean Sea. Malta. 177, 1:5.000, Admiralty Publications, 1984
5. Port of Valletta. transport.gov.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-31)]. - Transport Malta
6. About Us. vallettawaterfront.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-13)]. - vallettawaterfront
7. Welcome - vallettawaterfront
8. Concession. vgt.com.mt. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-13)]. - Valletta Gateway Terminals Ltd
9. Malta – Valletta Gateway Terminals - Portek
10. Restoring Life in the City: Regenerating the Valletta Grand Harbour Area - Nadia Theuma (Institute of Tourism, Travel and Culture, University of Malta), Anthony Theuma (Paragon Europe, Malta)
11. Cruise Activities in MedCruise Ports. Statistics 2017 - MedCruise Association, 2017
12. Malta, Mediterranean Bridge - Stefan Goodwin, str. 56
13. The Battle of Malta 730 years ago - timesofmalta.com
14. Fort St Angelo. lonelyplanet.com. [dostęp 2014-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. (ang.).
15. Funds available at last for Fort St Angelo restoration - timesofmalta.com
16. Progress being made in Fort St Angelo restoration - timesofmalta.com
17. Malta Harbour - battleships-cruisers.co.uk

Encyklopedie internetowe (natural harbor):

• Britannica: place/Grand-Harbour