Walenty Zwierkowski

Walenty Józef Wincenty Zwierkowski

Data i miejsce urodzenia	20 lutego 1788 Mokrzesz
Data i miejsce śmierci	15 grudnia 1859 Paryż

Walenty Józef Wincenty Zwierkowski (ur. 20 lutego 1788 w Mokrzeszy, zm. 15 grudnia 1859 w Paryżu) – polski publicysta niepodległościowy, polityk, uczestnik wojen napoleońskich i powstania listopadowego w stopniu majora, wolnomularz^[1], trzykrotnie poseł na Sejm (1825, 1830 i 1830–1831).

Życiorys

Był synem Ignacego Zwierkowskiego (adiutanta Kazimierza Pułaskiego) i Marianny Teodory z Kałuskich. Uczył się w Piotrkowie Trybunalskim w kolegium pijarów, potem w Krakowie. Studia odbywał na Uniwersytecie Marcina Lutra w Halle. Porzucił jednak studia w roku 1807, powrócił do kraju i zaciągnął się do Legii Kaliskiej formowanej przez gen. Józefa Zajączka, która została wysłana na Pomorze. Brał udział w blokadzie Grudziądza, w potyczce z Rosjanami i w działaniach wojennych nad rzeką Omulew. Po zakończeniu kampanii pruskiej w 1807 roku Zwierkowski służył krótko pod płk. Chłopickim w Legii Nadwiślańskiej, a następnie, w Hiszpanii, w 1 Pułku Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej (w wykazie żołnierzy formacji występuje wraz z bratem, z numerami książeczek żołdu: Antoni Zwierkowski 247, Walenty Józef Zwierkowski 275^[2]).

Wycofał się ze służby czynnej po odniesieniu rany w bitwie pod Wagram, ala w marcu 1813 brał udział w formowaniu w Krakowie przez Kozietulskiego „detaszowanego szwadronu szwoleżerów”.

Po klęsce Napoleona osiadł na roli w majątku Biała Wielka w gminie Lelów w powiecie częstochowskim^[3], a przed zdobyciem mandatu posła na Sejm Królestwa Polskiego z Olkusza w roku 1825 był sędzią pokoju i radcą rady wojewódzkiej województwa krakowskiego z powiatu lelowskiego w 1819 roku^[4]. Podczas uroczystości koronacyjnych Mikołaja na króla polskiego, Zwierkowski odmówił udziału w balu wydanym przez Senat i posłów na cześć monarchy.

Kaliszanin. Deputowany na Sejm w 1830^[5]. Uczestnik powstania listopadowego w stopniu majora 2. pułku krakusów i pułkownika Gwardii Narodowej. Deputowany z cyrkułu VII Warszawa na sejm 1830-1831 roku^[6]. 7 lutego 1831, na wniosek Zwierkowskiego^[7] (wiceprezesa Towarzystwa Patriotycznego) parlament podjął uchwałę o kokardzie narodowej, którą stanowiły kolory herbowe Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym jako propozycja kompromisowa pomiędzy barwą białą – nadaną przez Augusta II Mocnego i proponowaną przez konserwatystów oraz oznaką biało-czerwono-szafirową – barwami konfederacji barskiej. Podpis Zwierkowskiego jako sekretarza Sejmu widnieje na oryginale uchwały.

Izba Senatorska i Izba Poselska po wysłuchaniu Wniosków Komisji Sejmowych, zważywszy potrzebę nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni się łączyć Polacy, postanowiły i stanowią:

Artykuł 1.

Kokardę Narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym.

Artykuł 2.

Wszyscy Polacy, a mianowicie Wojsko Polskie te kolory nosić mają w miejscu gdzie takowe oznaki dotąd noszonymi były.

Przyjęto na posiedzeniu Izby Poselskiej dnia 7 lutego 1831 roku^[8].

Po upadku powstania wyjechał do Paryża, dzięki czemu uniknął kary śmierci, wydanej przez Sąd Najwyższy Kryminalny. Później przeniósł się do Brukseli i wstąpił do założonego przez Lelewela Związku Dzieci Ludu Polskiego. Brał udział w pracach posłów i senatorów, próbujących kontynuować na emigracji misję sejmu powstańczego^[9][10]. W czasie Wiosny Ludów powrócił do kraju, przebywał m.in. w Krakowie i Wrocławiu, po czym znów wyjechał do Francji.

Działacz Wielkiej Emigracji: Zemsty Ludu i Młodej Polski, członek TDP i Zjednoczenia Emigracji Polskiej, znany i popularny publicysta niepodległościowy.

Był autorem Wspomnień o pułku gwardii Konnej Polskiej przy Napoleonie, Historii ostatnich zdarzeń 1831 roku i Rysu powstania, walk i działań Polaków 1830 i 1831 roku. Został pochowany na Cmentarzu Montmartre w Paryżu.

Generał Józef Załuski w swych „Wspomnieniach” pisał o nim tak:

„Walentego Zwierkowskiego poznałem w Madrycie, przed d. 2-go maja r. 1808 (Dos de Mayo). W Kampanii zimowej przeciwko Anglikom z r. 1808 na 9 w okolicach rzeki Esla i miasta Beneventa w potyczce z jazdą angielską pod wsią Servinianos Zwierkowski obok kapitana Seweryna Fredro ratował mnię z zagranicznej przewagi, i obaj zostali ranni od angielskiego pałasza; następnie w walnej bitwie pod Wagram powtórnie ranny i przez zabicie konia stłuczony opuścił nasz pułk i służbę wojskową. Później zasłużył się jako obywatel sprawie narodowej znakomicie, jako poseł na sejmy królestwa kongresowego. W roku 1831 został majorem Krakusów i powszechnie znany i kochany zmarł w Paryżu...”

Postać Walentego Zwierkowskiego, jego życie i działalność polityczna, są jednym z tematów, jakie podjął Marian Brandys w swym reportażu historycznym pt. Czcigodni weterani, opublikowanym w cyklu Koniec świata szwoleżerów (1972).

Zobacz też

• kaliszanie

Przypisy

1. Ludwik Hass, Wolnomularstwo w Europie środkowo-wschodniej w XVIII i XIX wieku, 1982, s. 322.
2. Marian Brandys, Czcigodni weterani, Warszawa 1972, s. 338.
3. l, Gmina Lelów [online], Gmina Lelów [dostęp 2021-03-20]  (pol.).
4. Nowy kalendarzyk polityczny na rok 1819, Warszawa 1819, s. 212.
5. Małgorzata Karpińska, Senatorowie, posłowie i deputowani Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, Warszawa 2002, s. 101.
6. Andrzej Biernat, Ireneusz Ihnatowicz, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003, s. 481.
7. Janek Cios: 190. lat polskich barw narodowych.. zyciezamoscia.pl, 2021-02-05. [dostęp 2021-02-12].
8. Uchwała Sejmu z 7 lutego 1831.
9. Walenty Zwierkowski, O Sejmie w Emigracji, Poitiers 1839, s. 10.
10. StanisławS. Kostanecki StanisławS., Powstańczy Sejm polski tzw. Sejm płocki w Paryżu w latach 1832–1836, „Notatki Płockie: kwartalnik Towarzystwa Naukowego Płockiego”, Tom 19 / Numer 1 (75), 1974 [dostęp 2024-12-27]  (pol.). Brak numerów stron w czasopiśmie

Bibliografia

• Władysław Lewandowski, Działalność polityczno-społeczna Zwierkowskiego, [w:] Zeszyty Naukowe Nr 4, Toruń 1970
• Marian Brandys, Czcigodni weterani, książka z cyklu: Koniec świata szwoleżerów, Warszawa 1972
• Józef Załuski, Wspomnienia o Pułku Lekkokonnym Polskim Gwardyi Napoleona, [w:] Czas, Kraków 1858-1860

Linki zewnętrzne

• Publikacje W. Zwierkowskiego w zbiorach Biblioteki Narodowej – wersja cyfrowa na Polona.pl

Kontrola autorytatywna (osoba):

• ISNI: 0000000004006128
• VIAF: 64407177
• GND: 1213305896
• BnF: 11622456z
• SUDOC: 175442339
• NKC: mub2013792865
• Open Library: OL1899266A
• PLWABN: 9810623695205606
• NUKAT: n97068349
• LIH: LNB:Idr;=Bv

Encyklopedie internetowe:

• PWN: 4002507