Tadeusz Morgenstern-Podjazd

Tadeusz Podjazd-Morgenstern

komandor
Data i miejsce urodzenia	9 listopada 1895 Czerniowce
Data i miejsce śmierci	5 października 1973 Londyn
Przebieg służby
Siły zbrojne	K.u.K. Kriegsmarine  Marynarka Wojenna (II RP) Polska Marynarka Wojenna
Jednostki	dywizjon kontrtorpedowców ORP „Błyskawica” ORP „Wicher” ORP „Krakowiak” ORP „Jaskółka”
Stanowiska	zastępca szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa
Odznaczenia

ORP „Wicher” na kotwicy

ORP „Błyskawica” w morzu

Tadeusz Józef Roman Podjazd-Morgenstern (ur. 9 listopada 1895 w Czerniowcach, zm. 5 października 1973 w Londynie) – komandor Polskiej Marynarki Wojennej; przez władze emigracyjne w 1964 mianowany kontradmirałem.

Życiorys

Tadeusz Józef Roman Morgenstern-Podjazd urodził się 9 listopada 1895 w Czerniowcach. Pochodził ze spolonizowanej rodziny niemieckiej Morgenstern Edler von Podjazd. Był synem Romana i Heleny Ettmayer-Adelsburgowej. Jego ojciec walczył w powstaniu styczniowym. W 1913 Tadeusz zdał maturę z odznaczeniem w c. k. Gimnazjum III w Krakowie^[1].

Podczas I wojny światowej służył we flocie austro-węgierskiej, w której dosłużył się stopnia Fregattenleutnanta (porucznika marynarki) na okrętach Kaiserliche und Königliche Kriegsmarine. Był morskim oficerem pokładowym niszczycieli. Pływał na torpedowcach, krążowniku „Helgoland” oraz pancernikach „Badenberg” i „Habsburg”. Był absolwentem Akademii Marynarki Wojennej w Fiume i jednym z twórców polskiej Marynarki Wojennej po 1918 (jego nazwisko zostało wymienione na tablicy pamiątkowej, ustanowionej w 2010 w siedzibie Dowództwa Marynarki Wojennej RP)^[2].

Pod koniec 1918 zgłosił się do Wojska Polskiego i został przydzielony do Sekcji Marynarki Wojennej Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie i wyznaczony na stanowisko adiutanta szefa. Po przekształceniu Sekcji Marynarki w Departament dla Spraw Morskich ponownie wyznaczono go adiutantem szefa. Od połowy 1920 był kierownikiem Referatu Wyszkolenia w Dowództwie Wybrzeża Morskiego, a następnie referentem Wydziału Spraw Zagranicznych Departamentu dla Spraw Morskich i adiutantem dowódcy pułku morskiego, z którym walczył na wojnie z bolszewikami. Pod koniec 1920 został zastępcą dowódcy okrętu w pierwszej załodze kanonierki ORP „Komendant Piłsudski”. W 1922 krótko dowodził trałowcem ORP „Jaskółka”, po czym objął stanowisko oficera kursowego w Oficerskiej Szkole Marynarki Wojennej w Toruniu. W latach 1925–1927 sprawował funkcję kierownika Wydziału Regulaminów i Wyszkolenia Kierownictwa Marynarki Wojennej, a w 1927 powrócił do Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej na dyrektora nauk. Od 1928 do 1933 dowodził kolejno torpedowcem ORP „Krakowiak” oraz niszczycielem ORP „Wicher”. Następnie był komendantem Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej w Toruniu. W 1938 został pierwszym dowódcą niszczyciela ORP „Błyskawica”, by jeszcze w tym samym roku objąć dowodzenie dywizjonem kontrtorpedowców w Gdyni. W 1939 pełnił funkcję zastępcy dowódcy Rejonu Umocnionego Hel.

Na krótko przed rozpoczęciem II wojny światowej wyznaczono go komendantem Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej w Bydgoszczy, z którą podczas kampanii wrześniowej ewakuował się do Horodyszcza i 19 września rozkazał rozformowanie. 23 września opuścił Polskę i przez Bukareszt przedostał się do Paryża. Pod koniec 1939 został pierwszym attaché morskim w Szwecji.

W 1941 gen. broni Władysław Sikorski odwołał szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej, wiceadm. Jerzego Świrskiego i jego zastępcę komandora Karola Korytowskiego. Powodem tych dymisji był sposób prowadzenia polityki kadrowej i uposażeniowej w Marynarce Wojennej, a bezpośrednią przyczyną stała się samobójcza śmierć dowódcy ORP „Wilk” i grupy okrętów podwodnych kmdra ppor. Bogusława Krawczyka. Na miejsce wiceadm. Świrskiego powołano kmdra Tadeusza Morgensterna-Podjazda, ale ostatecznie objął on funkcję po kmdrze Korytowskim^[3]. Wiceadm. Świrski pozostał na stanowisku, gdyż brytyjska Admiralicja nie widziała nikogo, kto mógłby go zastąpić. W związku ze źle układającą się współpracą pomiędzy wiceadm. Świrskim i kmdrem Morgensternem-Podjazdem ten ostatni podał się na początku 1942 do dymisji, ale gen. Sikorski jej nie przyjął.

W październiku 1942 został attaché morskim w Stanach Zjednoczonych, co umożliwiło komandorowi Korytowskiemu powrót na stanowisko zastępcy szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej. W 1945 został przeniesiony na stanowisko komendanta Szkoły Podchorążych Marynarki Wojennej, a w styczniu następnego roku dowódcy Obozu Szkolnego Marynarki Wojennej – ORP „Bałtyk” w Okehampton.

Po rozwiązaniu Polskich Sił Zbrojnych nie zdecydował się na powrót do Polski. W 1949 został wybrany prezesem Stowarzyszenia Marynarki Wojennej. Jego rysunki i wspomnienia publikowane były w „Naszych Sygnałach” i „Przeglądzie Morskim”. W Ottawie wystawiał akwarele. Był pomysłodawcą mundurów Marynarki Wojennej z 1921.

Naczelny Wódz, generał broni Władysław Anders mianował go kontradmirałem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1964 w korpusie generałów^[4].

Zmarł 5 października 1973 w Londynie, został pochowany na cmentarzu Putney Vale^[4].

Awanse

• porucznik marynarki – 1918
• kapitan marynarki – 1921
• komandor podporucznik – 3 maja 1926 ze starszeństwem z 1 lipca 1925 i 2. lokatą w korpusie morskim
• komandor porucznik – ze starszeństwem z 1 stycznia 1932
• komandor – ze starszeństwem z 19 marca 1938
• kontradmirał – ze starszeństwem z 1 stycznia 1964

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 4021 (1921)^[5]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1937)^[6][7]
• Krzyż Walecznych (dwukrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (19 marca 1931)^[8]
• Komandor Orderu Miecza (Szwecja, 1932)^[9][10]
• Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja, 1931)^[11]
• Kawaler Orderu Danebroga (Dania)

Przypisy

1. Sprawozdanie 1913 ↓, s. 131.
2. Patryk Franiel: Stopnie oficerskie w marynarce austro-węgierskiej. nowastrategia.org.pl, 2015-05-24. [dostęp 2015-11-12].
3. Tadeusz Morgenstern-Podjazd - kapitan ORP "Wicher"
4. Kryska-Karski i Żurakowski 1991 ↓, s. 149.
5. Dekret Wodza Naczelnego L. 3306 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 10).
6. M.P. z 1937 r. nr 260, poz. 410 „za zasługi w służbie wojskowej”.
7. Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, s. 34, nr 2 z 11 listopada 1937. Ministerstwo Spraw Wojskowych. 
8. M.P. z 1931 r. nr 74, poz. 118 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
9. Sveriges statskalender / 1940. Bihang, s. 21.
10. Kazimierz Dopierała: Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii. T. 4 (P-S), s. 352.
11. Zezwolenie Prezydenta RP Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, s. 380, nr 8 z 11 listopada 1931. Ministerstwo Spraw Wojskowych. 

Bibliografia

• Sprawozdanie trzydzieste dyrekcyi c. k. Gimnazyum III. w Krakowie za rok szkolny 1912/13. Kraków: Nakładem Funduszu Naukowego, 1913.
• Julian Czerwiński, Małgorzata Czerwińska, Maria Babnis, Alfons Jankowski, Jan Sawicki. „Kadry Morskie Rzeczypospolitej. Tom II. Polska Marynarka Wojenna. Część I. Korpus oficerów 1918–1947”. Wyższa Szkoła Morska. Gdynia 1996. (ISBN 83-86703-50-4-4).
• Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.