Stanisław Skibniewski

Stanisław Skibniewski

„Cubryna”, „Nelson”

kapitan artylerii
Data i miejsce urodzenia	5 sierpnia 1901 Lwów
Data i miejsce śmierci	3 maja 1958 Warszawa
Siły zbrojne	Wojsko Polskie, Armia Krajowa
Jednostki	3 Dywizjon Artylerii Konnej, 28 Pułk Artylerii Lekkiej, Zgrupowanie „Krybar”

Nagrobek Marii i Stanisława Skibniewskich na Powązkach Wojskowych

Stanisław Maria Skibniewski, ps. „Cubryna”, „Nelson” (ur. 5 sierpnia 1901 we Lwowie, zm. 3 maja 1958 w Warszawie) – inżynier elektryk, absolwent Politechniki Gdańskiej, kapitan artylerii Wojska Polskiego, powstaniec warszawski.

Ochotniczo służył w wojsku (1920–1921), a następnie studiował na Politechnice Gdańskiej (1922–1928). Przez kilka następnych lat pracował w prywatnych firmach elektrotechnicznych, a w 1937 roku został zatrudniony w Elektrowni Warszawskiej jako dyrektor techniczny, wkrótce awansował na zastępcę dyrektora. Walczył w kampanii wrześniowej, a po jej zakończeniu powrócił do Warszawy i pracował dalej w miejskiej elektrowni. Od 1942 roku był jej dyrektorem, jednocześnie angażując się w działalność konspiracyjną Armii Krajowej. W pierwszych dniach powstania warszawskiego dowodzony przez niego oddział odniósł duży sukces, bowiem opanował cały kompleks elektrowni, w którym udało się utrzymać produkcję prądu do początku września. Po kapitulacji trafił do niemieckiej niewoli, do kraju wrócił w 1946 roku. Pracował następnie w kilku przedsiębiorstwach elektrotechnicznych i architektonicznych we Wrocławiu oraz Warszawie.

Jego żoną była Maria Skibniewska, znana tłumaczka literatury pięknej.

Życiorys

Stanisław Maria Skibniewski urodził się 5 sierpnia 1901 roku we Lwowie. Był synem Jakuba Wacława Skibniewskiego (1864–1951), chemika i właściciela majątku Andrejkowce w powiecie płoskirowskim, i Anny z Załęskich (1859–1937). Ojciec po odzyskaniu przez Polskę niepodległości piastował wyższe stanowiska w administracji państwowej. Bratem stryjecznym Stanisława był Zygmunt Skibniewski^[1].

Stanisław początkowo uczęszczał do gimnazjum Naumienki w Kijowie, a następnie (1917–1918) do gimnazjum polskiego w Płoskirowie. Był zaangażowany w działalność Polskiej Korporacji Uczniowskiej (PKU), w latach 1915–1917 należał do jej konspiracyjnej rady w Kijowie. Ponadto przewodniczył kołu klasowemu organizacji i kierował biblioteką PKU. W 1916 roku uczestniczył w tajnym zjeździe korporacji z całej Rosji, który odbył się w Kijowie. W tym samym roku wstąpił do harcerstwa, w Płoskirowie zorganizował drużyny męską (w niej był drużynowym) i żeńską, został także hufcowym w tym mieście. Razem z grupą kolegów organizował akcje wykradania broni, furażu i żywności z płoskirowskich magazynów wojskowych, które następnie przekazywano do polskich oddziałów na Ukrainie i Podolu^[1].

Wiosną 1918 roku udał się do Lwowa, a następnie, przez Kraków, do Warszawy. Tam podjął naukę w gimnazjum Rady Głównej Opiekuńczej i w maju 1920 roku zdał maturę. W tym samym roku, w lipcu, zgłosił się do wojska. Skierowano go do Szkoły Podchorążych Artylerii w Poznaniu, a po jej ukończeniu trafił do 3 Dywizjonu Artylerii Konnej. Między marcem a październikiem 1921 roku przebywał w Centrum Wyszkolenia Obrony Przeciwlotniczej, wpierw jako uczeń, a potem w charakterze instruktora. Następnie przeniesiono go do rezerwy w stopniu podporucznika^[1]. 1 maja 1922 roku został zweryfikowany jako podporucznik ze starszeństwem z dniem 1 marca 1921 roku i pierwszą lokatą w korpusie oficerów rezerwowych artylerii. Posiadał przydział do 3 Dywizjonu Artylerii Konnej w Wilnie^[2]. W 1923 roku zmieniono mu przydział do 10 Dywizjonu Artylerii Konnej w Jarosławiu^[3]. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział w rezerwie kadry 1 Oddziału Służby Uzbrojenia. Był wówczas podporucznikiem rezerwy uzbrojenia^[4].

W latach 1922–1928 studiował na Politechnice Gdańskiej, wówczas w granicach Wolnego Miasta Gdańsk. Działał wtedy w Bratniej Pomocy Zrzeszenia Studentów Polskich Politechniki Gdańskiej. Był jednym z założycieli korporacji studenckiej „Helania” (1923). Studia ukończył z tytułem inżyniera elektryka^[1].

W czerwcu 1928 roku podjął pracę w Polskich Zakładach Elektrycznych Brown–Boveri Spółka Akcyjna w Warszawie. W sierpniu tego roku rozpoczął praktykę w szwajcarskim Baden, w centralnych zakładach elektrotechnicznych Brown–Boveri Compagne. Po powrocie do kraju w marcu 1930 roku pracował w warszawskiej centrali firmy. Kiedy trzy lata później została przekształcona w Zakłady Elektromechaniczne Rohn–Zieleniewski Spółka Akcyjna, Skibniewski znalazł się w ich zarządzie i objął stanowisko dyrektora technicznego. Jednocześnie od marca 1935 do sierpnia 1936 roku był kierownikiem Inspekcji Elektrycznej miasta stołecznego Warszawy; wśród spraw, którymi się zajmował, był m.in. proces między gminą a Francuskim Towarzystwem Elektryczności. W październiku 1937 roku zmienił pracę i został dyrektorem technicznym Elektrowni Warszawskiej^[a], a niedługo potem zastępcą dyrektora naczelnego. Ponadto w latach 30. angażował się w działalność Stowarzyszenia Elektryków Polskich, w ramach którego należał do Komisji Maszyn Elektrycznych i Grupy Przemysłowej, której celem było wspieranie rozwoju przemysłu elektrotechnicznego w Polsce^[1].

W kampanii 1939 roku, w stopniu porucznika, służył jako oficer ogniowy 6. baterii 28 Pułku Artylerii Lekkiej. Po zakończeniu walk wrócił do pracy w Elektrowni Warszawskiej. W marcu 1942 roku został jej dyrektorem, po tym jak Niemcy usunęli z tego stanowiska Alfonsa Kühna. Skibniewski zatrudniał wielu ludzi, by tylko zapewnić im bezpieczeństwo (legitymacje elektrowni chroniły przed łapankami i wywózkami na roboty przymusowe)^[b]. Zbojkotował też zarządzenie okupanta dotyczące oddawania wyrobów miedzianych na potrzeby przemysłu wojennego. Od 1942 roku w porozumieniu z kierownictwem Armii Krajowej współorganizował na terenie elektrowni oddział Służby Ochrony Powstania, przemianowanej w następnym roku na Wojskową Służby Ochrony Powstania (WOSP). Pierwotnym zadaniem było utrzymanie ciągłości pracy w przypadku wybuchu walk z Niemcami, a następnie przeprowadzenie akcji zbrojnej przeciw niemieckiej załodze w elektrowni^[1]. W strukturach konspiracyjnych posługiwał się pseudonimami „Cubryna”^[1] i „Nelson”^[5], w 1943 roku został awansowany na stopień kapitana^[1].

Tablica upamiętniająca walki oddziału Stanisława Skibniewskiego o elektrownię na Powiślu

Kiedy 1 sierpnia 1944 roku wybuchło powstanie warszawskie, Skibniewski dowodził zgrupowaniem „Elektrownia”^[6], określanym też mianem oddziału WSOP N-9215 „Elektrownia”^[7]. Atak na niemiecką załogę zakończył się sukcesem. Powstańcy opanowali główny budynek elektrowni^[c], wzięli 50 jeńców i zdobyli duże ilości amunicji oraz broni, w tym 3 karabiny maszynowe^[1]. Pierwszego dnia powstania była to jedna z nielicznych udanych akcji zdobycia obiektu o strategicznym znaczeniu^[8], która miała też duże znaczenie psychologiczne dla powstańców^[9]. Następnie udało się opanować cały kompleks elektrowni^[d], powstańcy ponieśli przy tym stosunkowo umiarkowane straty^[e][10]. Ostatecznie oddział Skibniewskiego 5 sierpnia wszedł w skład Grupy „Krybar”^[f], dowodzonej przez kapitana Cypriana Odorkiewicza ps. „Krybar”^[11].

Dzięki wysiłkom pracowników elektrownia dalej nieprzerwanie produkowała prąd, co pozwoliło także na dostarczanie wody do części miasta objętych walkami. Ponadto jej załoga uczestniczyła w obronie pozycji na Wybrzeżu Kościuszkowskim, a Skibniewski i „Krybar” zainicjowali budowę samochodu pancernego „Kubuś”^[12]. 4 września 1944 roku zakład został zbombardowany przez Luftwaffe^[13]. Produkcja energii elektrycznej została przerwana i z powodu skali zniszczeń nie mogła zostać wznowiona^[14]. Po ciężkich walkach 5 września powstańcy wycofali się z terenu elektrowni w górę ulicy Tamka^[15], oddział „Cubryny” trafił w rejon Pierackiego i następnego dnia wziął udział w obronie barykady zamykającej ulicę Kopernika. Później skierowano go w okolice Hożej i obsadzał pozycje przy Widoku^[16]. 7 września brał udział w walkach o skrzyżowanie Alei Jerozolimskich z Marszałkowską. Później został włączony w w skład batalionu „Iwo” i skierowany w rejon Nowogrodzkiej^[17].

Po kapitulacji powstania Skibniewski trafił do niewoli niemieckiej, którą spędził w obozach Bergen-Belsen i Sandbostel. Po wyzwoleniu, od maja 1945 roku przebywał w Brukseli, pracował tam w Polskim Czerwonym Krzyżu^[10].

W styczniu 1946 roku powrócił do kraju. Do grudnia tego roku był dyrektorem technicznym Centralnego Zarządu Przemysłu Elektrotechnicznego w Warszawie. Potem przeniósł się do Wrocławia, gdzie podjął pracę kierownika działu elektrycznego w Społecznym Przedsiębiorstwie Budowlanym. Pozostał na tym stanowisku do końca 1948 roku. Oprócz tego został (wrzesień 1947) we wrocławskim Sądzie Apelacyjnym biegłym w kwestiach energetycznych, elektrotechnicznych i mechanicznych. W 1948 roku był krótko więziony, przez około dwa miesiące, zapewne w związku z aresztowaniem żony^[10].

W 1949 roku wrócił do Warszawy i podjął pracę w Biurze Projektowania Urządzeń Elektrycznych Centrali Handlowej Przemysłu Elektrotechnicznego jako starszy projektant. W następnym roku został zatrudniony na takim samym stanowisku w Biurze Projektów Architektonicznych i Budowlanych (od 1951 „Miastoprojekt-Specjalistyczne”). Ponadto w roku akademickim 1951/1952 wykładał w Wyższej Szkole Inżynierii w Warszawie^[10].

Jego żoną była Maria z domu Skibińska, ślub wzięli 18 września 1928 roku^[10]. Skibniewski poznał ją jeszcze podczas swoich studiów. Żona wyjechała z nim na praktykę do Baden i razem powrócili do Polski. Na dłuższy czas rozdzielił ich jego pobyt w niewoli niemieckiej po powstaniu warszawskim. Po wojnie zajęła się przekładami książek, stając się znaną i cenioną tłumaczką. Razem przenieśli się do Wrocławia, by w 1949 roku wrócić do Warszawy. Nie mieli dzieci^[18].

Stanisław Skibniewski zapadł na nieuleczalną chorobę nowotworową^[19]. Zmarł 3 maja 1958 roku w Warszawie, został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach^[g][10].

Odznaczenia

Został odznaczony^[10]:

• Krzyżem Walecznych
• Krzyżem Zasługi z Mieczami
• Medalem za Warszawę

Upamiętnienie

• Na Powiślu, w rejonie ulic Lipowej i Wybrzeża Kościuszkowskiego znajduje się Skwer kpt. Stanisława Skibniewskiego „Cubryny”^[20].

Uwagi

1. Grajewski 1979 ↓, s. 167 podaje, że dyrektorem technicznym został w grudniu 1934 roku
2. W efekcie tego w 1944 roku elektrownia miała dwa razy więcej pracowników niż jej faktyczne potrzebyPSB ↓, s. 145.
3. Borkiewicz 2018 ↓, s. 166 podał, że obiekt ten opanowano do godziny 18, natomiast w PSB ↓, s. 145 mowa o kilkunastu godzinach walki.
4. Walki zakończyły się 2 sierpnia, wedle Grajewski 1979 ↓, s. 171 i Oddziały powstania 1987 ↓, s. 103 o godzinie 10, natomiast Borkiewicz 2018 ↓, s. 236 podał godzinę 12.
5. Relacja Skibniewskiego z walk została wydana pośmiertnie pod tytułem Zbrojne opanowanie Elektrowni Warszawskiej w czasopiśmie „Stolica” (nr 31 z 1960)PSB ↓, s. 146.
6. Wedle Oddziały powstania 1987 ↓, s. 71 pierwotnie należał do Zgrupowania „Róg”, natomiast u Borkiewicz 2018 ↓, s. 143, przyp. [11] mowa o tym, że przed pierwszymi dniami powstania jednostka podległa bezpośrednio szefowi WSOP Okręgu Warszawa i dopiero w trakcie walk podporządkowano ją taktycznie dowództwu na Powiślu.
7. W tym samym grobie pochowano w 1984 roku jego żonę. ZCK ↓  lokalizuje go w kwaterze A29-2-14, natomiast Derdziński 2009 ↓, ¶ „Udało mi się...” wskazuje, że w rzeczywistości chodzi o kwaterę A29-2-16.

Przypisy

1. PSB ↓, s. 145.
2. Spis oficerów 1922 ↓, s. 262.
3. Rocznik oficerski 1923 ↓, s. 810, 868.
4. Rocznik oficerski 1934 ↓, s. 195, 724.
5. MPW ↓, „Pseudonimy”.
6. Grajewski 1979 ↓, s. 171; PSB ↓, s. 145.
7. Oddziały powstania 1987 ↓, s. 73; Borkiewicz 2018 ↓, s. 143, przyp. [11].
8. PSB ↓, s. 145–146.
9. Oddziały powstania 1987 ↓, s. 102.
10. PSB ↓, s. 146.
11. Oddziały powstania 1987 ↓, s. 101; Borkiewicz 2018 ↓, s. 271, przyp. [65], s. 472.
12. Bartoszewski 2008 ↓, s. 731; PSB ↓, s. 146.
13. Nowakowski 1973 ↓, s. 133.
14. Nowakowski 1973 ↓, s. 136; Rosłoniec 1989 ↓, s. 178.
15. Rosłoniec 1989 ↓, s. 186.
16. Grajewski 1979 ↓, s. 171; PSB ↓, s. 146; Borkiewicz 2018 ↓, s. 638–639, 643, 652, przyp. 146.
17. PSB ↓, s. 146; Borkiewicz 2018 ↓, s. 657–658.
18. Umiński 2022 ↓, s. 196–197, 201–203, 216.
19. Umiński 2022 ↓, s. 206.
20. Śródmieście ↓ .

Bibliografia

• Alfabetyczny spis oficerów rezerwy. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Przej. i pop. Andrzej Krzysztof Kunert. Wyd. 3. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008. ISBN 978-83-240-1057-8.
• Adam Borkiewicz: Powstanie warszawskie 1944. Zarys działań natury wojskowej. Wyd. 4, uzup. i pop. Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego, 2018. ISBN 978-83-64308-20-8.
• Cmentarz Wojskowy. Zarząd Cmentarzy Komunalnych w Warszawie. [dostęp 2024-08-29]. (pol.).
• Ryszard „Galadhorn” Derdziński: Ona przełożyła dla nas Śródziemie, cz. 2. Elendilion – Tolkienowski Serwis Informacyjny, 2009-01-08. [dostęp 2023-12-03]. (pol.).
• Marian Grajewski: Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny. Wyd. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1979. ISBN 83-06-00089-7.
• Stanisław Konarski: Skibniewski Stanisław Maria. W: Polski Słownik Biograficzny. T. XXXVIII. Warszawa, Kraków: Polska Akademia Nauk, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla, 1997, s. 145–146. ISBN 978-83-86301-01-0.
• Antoni Nowakowski: Światło dla Warszawy. Warszawa: Książka i Wiedza, 1973.
• Oddziały powstania warszawskiego. Wyd. 1. Warszawa: Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, 1987. ISBN 83-202-0474-7.
• Rocznik oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski Rezerw. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
• Włodzimierz Rosłoniec: Grupa „Krybar” Powiśle 1944. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1989. ISBN 83-211-1037-1.
• Stanisław Skibniewski. [w:] Powstańcze Biogramy [on-line]. Muzeum Powstania Warszawskiego. [dostęp 2024-08-27]. (pol.).
• Skwer kpt. Stanisława Skibniewskiego "Cubryny". Śródmieście. Dzielnica m.st. Warszawy. [dostęp 2024-08-28]. (pol.).
• Krzysztof Umiński: Trzy tłumaczki. Warszawa: Wydawnictwo Marginesy, 2022. ISBN 978-83-67022-61-3.