Stanisław Gabriel Tęczyński herbu Topór (ur. 27 marca 1514, zm. 5 grudnia 1561) – hrabia[1], starosta lubelski (1547-1560), kasztelan lwowski (1551-1554), wojewoda sandomierski (1554-1555 ), wojewoda krakowski (1555-1560), starosta trembowelski, starosta bełski w 1546 roku, starosta urzędowski w 1554 roku, starosta parczewski w 1554 roku[2], kolejny dziedzic Kraśnika, dóbr na Lubelszczyźnie i Podlasiu, klucza morawickiego i części tęczyńskiego, przedstawiciel dyplomatyczny Rzeczypospolitej w Imperium Osmańskim w 1553 roku[3].
Rodzina
Matką jego była Dobrochna Sapieha h. Lis (zm. po 1512 r.) – córka Jana Sapiehy – sekretarza królewskiego i kanclerza królowej Heleny, wojewody podlaskiego i marszałka Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Ojcem jego był Jan Gabriel Tęczyński – hrabia (tytuł Świętego Imperium Rzymskiego od 1527 r., podkomorzy (1515) i wojewoda sandomierski (1543), kasztelan (1518) i starosta lubelski. Miał siostrę Beatę, którą poślubił Jan z Zabrzezia – marszałek dworski litewski.
Żoną jego została ok. 1538 r. Anna Bogusz, z którą miał dwoje dzieci. Jego synem był Jan Baptysta Tęczyński (1540- 1563) – wojewoda bełski i starosta lubelski, a córką Katarzyna Tęczyńska (1544-1592) – żona księcia Jerzego Olelkowicza Słuckiego – starosty bobrujskiego i następnie księcia Krzysztofa Mikołaja Pioruna Radziwiłła.
Życiorys
W młodości studiował na Akademii Krakowskiej. W latach 1530–1531 był dworzaninem księcia Albrechta Hohenzollerna (1490-1568) władcy pruskiego. Następnie przebywał w Niderlandach (1533-1535). Poseł województwa krakowskiego na sejm krakowski 1538/1539 roku, sejm 1550 roku[4]. Był sympatykiem reformacji i senatorem popierającym politykę Zygmunta Augusta wobec papiestwa i Kościoła. Dążył do zwiększenia wolności w sferze podatkowej i w sprawach personalnych. Był wykonawcą królewskiego aktu lokacyjnego ze stycznia 1542 wydanego przez Zygmunta Augusta dla Siemiatycz. 2 kwietnia 1542 wprowadził w tej miejscowości władze miejskie i zlecił pracę nad organizacją miasta i jego kolonizacją. W 1553 roku został wysłany przez króla z poselstwem do Turcji. Piastował urzędy między innymi: starosty lubelskiego (1547-1560), kasztelana lwowskiego (1551-1554), wojewody sandomierskiego (1554-1555) i krakowskiego (1555-1560). Był dziedzicem dóbr na Lubelszczyźnie i Podlasiu, klucza morawickiego oraz połowy klucza tęczyńskiego. Był mądrym i zaradnym gospodarzem, jednym z bogatszych panów Królestwa. Władał dobrami dziedzicznymi, w których znajdowały się 3 miasta i około 65 wsi[5].
Dla ojca wybudował piękny rycerski renesansowy nagrobek w kaplicy Tęczyńskich w Kraśniku.
Stanisław Gabriel zmarł 5 grudnia 1561 i pochowany został w rodzinnym grobowcu Tęczyńskich w podziemiach kościoła parafialnego w Kraśniku.
Przypisy
- ↑ tytuł Świętego Imperium Rzymskiego od 1527 roku
- ↑ Urzędnicy województwa krakowskiego XVI-XVIII wieku. Spisy. Oprac. Stanisław Cynarski i Alicja Falniowska-Gradowska. Kórnik 1990, s. 266.
- ↑ Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 139.
- ↑ Posłowie ziemscy koronni 1493-1600, pod red. Ireny Kaniewskiej, Warszawa 2013, s. 92, 107.
- ↑ ZbigniewZ. Anusik ZbigniewZ., Podział dawnego latyfundium kasztelana krakowskiego Spytka Wawrzyńca Jordana (1518–1568) w 1597 roku. Studium z dziejów młodszej gałęzi rodziny Jordanów herbu Trąby, „Przegląd Nauk Historycznych”, 21 (2), 2022b, s. 33-34 .
Bibliografia
- Janusz Kurtyka, Tęczyńscy. Studium z dziejów polskiej elity możnowładczej w średniowieczu, Wydawnictwo Secesja: 1997
