Urodził się 7 lutego 1876 w Łętowie-Dębie w rodzinie drobnej szlachty herbu Grabie, zajmującej się uprawą roli[1]. Jego rodzicami byli Feliks Antoni i Rozalia z domu Krajewska[1], miał troje rodzeństwa[2]. W latach 1886–1893 kształcił się w Klasycznym Gimnazjum Męskim w Łomży[1]. Od 1893 studiował w seminarium duchownym w Sejnach[3]. Święceniasubdiakonatu i diakonatu przyjął w 1898[1]. W latach 1898–1902 kontynuował studia w Akademii Duchownej w Petersburgu, uzyskując magisterium z teologii[3]. Święcenia prezbiteratu otrzymał 9 marca 1901[4] w Petersburgu[5].
Po powrocie do diecezji sejneńskiej został ustanowiony wikariuszem parafii Wąsosz. Nie objął jednak tej funkcji, gdyż został mianowany kapelanem biskupa Antanasa Baranauskasa[1]. W 1902 został wykładowcą seminarium duchownego w Sejnach. Prowadził zajęcia z Pisma Świętego, a także z języków łacińskiego, polskiego i rosyjskiego, homiletyki, teologii moralnej i patrologii. W 1908 objął urząd wicerektora seminarium[3]. Był działaczem społeczno-narodowym[3], założył stowarzyszenie „Gospodarz”, Związek Katolicki, Koło Macierzy Polskiej[1]. W 1910 został kanonikiem sejneńskiej kapituły katedralnej. Podczas I wojny światowej przebywał w Mohylewie, dokąd przeniesiono seminarium duchowne, a później w Mińsku. Należał do Polskiego Komitetu Pomocy Ofiarom Wojny. Założył cztery szkoły powszechne i trzy katolickie sklepy spółdzielcze. W 1917 przez Szwecję powrócił do Polski[3]. Objął probostwo w Radziwiłańcach i został wikariuszem generalnym części diecezji sejneńskiej znajdującej się w granicach Polski[5].
29 lipca 1918 został mianowany biskupem pomocniczymdiecezji sejneńskiej ze stolicą tytularną Cusae[5]. Święcenia biskupie otrzymał 30 listopada 1918 w kościele św. Michała Archanioła i św. Jana Chrzciciela w Łomży[6]. Konsekrował go Aleksander Kakowski, arcybiskup metropolita warszawski, w asyście Antoniego Juliana Nowowiejskiego, biskupa diecezjalnego płockiego, i Stanisława Galla, biskupa pomocniczego warszawskiego[4]. Administrował polskimi terenami diecezji sejneńskiej, rezydując w Łomży, gdzie zorganizował kurię biskupią i seminarium duchowne, wzniósł pałac biskupi, a także założył drukarnię i wydawał czasopismo „Życie i praca”[3]. Przyczynił się do powstania Gimnazjum Męskiego Prywatnego im. Ks. Piotra Skargi i Szkoły Rzemiosł. Wspierał działalność charytatywną, patronując Komitetowi Opieki Społecznej, Towarzystwu Dobroczynności, ponadto założył kuchnię dla najbiedniejszych[1]. W czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 kierował Komitetem Obrony Łomży. Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną przez kilka dni przebywał w areszcie[7]. W latach 1925–1926 pełnił funkcję sekretarza generalnego Episkopatu Polski[8].
14 grudnia 1925 został przeniesiony na urząd biskupa diecezjalnego nowo erygowanej diecezji łomżyńskiej, którą kanonicznie przejął 26 stycznia 1926[5]. W czasie krótkich rządów w diecezji doprowadził do wybudowania gmachu przeznaczonego na siedzibę biskupa i kurii oraz uzyskał godność kolegiaty dla kościoła w Sejnach[1].
24 czerwca 1926 został mianowany arcybiskupem metropolitą wileńskim. Rządy w archidiecezji wileńskiej objął 8 września 1926[5]. W 1927 przeprowadził koronację obrazu Matki Boskiej Ostrobramskiej, w 1931 synod archidiecezjalny, a w 1939 synod prowincjonalny. Zorganizował także kongres eucharystyczny i kongres maryjny. Do 1939 dokonał trzykrotnej wizytacji wszystkich parafii archidiecezji. Dbał o podniesienie poziomu wykształcenia kleru, wspierał rozwój organizacji społecznych i stowarzyszeń katolickich. Założył drukarnię archidiecezjalną[3]. Zajął się rewindykacją obiektów utraconych przez Kościół w czasie zaborów. Zalecił, aby w wileńskim seminarium duchownym wprowadzono lektorat języka litewskiego[1].
Po zajęciu Wilna przez Litwinów w październiku 1939 popadł z nimi w ostry konflikt na tle działalności narodowościowej. W grudniu 1939 rząd litewski wystosował notę do Watykanu, domagając się odwołania go i powołania w jego miejsce administratora apostolskiego. W marcu 1942 aresztowany przez funkcjonariuszy gestapo, do lata 1944 przebywał na internowaniu w domu księży marianów w Mariampolu[3]. Do Wilna powrócił w sierpniu 1944 po zajęciu miasta przez wojska radzieckie[9]. Wznowił działalność instytucji archidiecezjalnych[3], reaktywował seminarium duchowne, obsadził parafie, w których brakowało księży, wysłał kapłanów do pracy na Białorusi[9]. W styczniu 1945 został aresztowany przez funkcjonariuszy NKWD[9] i umieszczony w więzieniu na Łukiszkach[3]. Po miesiącu zwolniono go ze względu na stan zdrowia i konieczność podjęcia specjalnego leczenia. W maju 1945 zakończono śledztwo i sformułowano wobec niego akt oskarżenia, zarzucając inspirowanie działalności podziemnej polskiej antysowieckiej organizacji Związek Walki Zbrojnej w latach 1940–1941, współpracę z Delegaturą Rządu na Kraj i Armią Krajową, a od 1944 popieranie antysowieckiego polskiego podziemia. W czerwcu 1945 Kolegium Specjalne w Moskwie wydało nakaz deportowania go do Polski. O nakazie wyjazdu z Wilna został poinformowany na początku lipca 1945. Do Białegostoku przybył w połowie miesiąca[9]. Z tego miasta zarządzał częścią archidiecezji wileńskiej leżącej na terenie Polski[3]. Tam odtworzył kurię metropolitalną, seminarium duchowne[6], sąd biskupi i kapitułę metropolitalną[1]. Założył oddziały Unii Apostolskiej Kleru i Ligi Świętości Kapłańskiej. Prowadził starania o zalegalizowanie w Białymstoku Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Stefana Batorego[1].
.png){kind=logo}
