Publiczne uczelnie zawodowe w Polsce – uczelnie, działające w oparciu o przepisy Ustawy z dnia 20 lipca 2018 – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, prowadzące kształcenie uwzględniające potrzeby otoczenia społeczno-gospodarczego oraz niebędące uczelniami akademickimi. Uczelnie zawodowe prowadzą kształcenie na studiach wyłącznie o profilu praktycznym[1].
W latach 1998–2009 utworzono 36 publicznych uczelni zawodowych. W latach 2016–2020 zlikwidowano trzy z nich poprzez włączenie do uniwersytetów. Według stanu z 31 grudnia 2020 w 33 publicznych uczelniach zawodowych studiowało łącznie 51 751 osób, co stanowiło 4,25% wszystkich studentów oraz 6,08% studentów uczelni publicznych[2].
Od września 2021 publiczna uczelnia zawodowa, po spełnieniu określonych warunków, może używać nazwy „akademia nauk stosowanych”[3].
W czerwcu 1997 Sejm uchwalił Ustawę o wyższych szkołach zawodowych (projekt rządowy, druk nr 1612 z 15 marca 1996)[4], która weszła w życie 28 sierpnia 1997 i umożliwiła Radzie Ministrów tworzenie w drodze rozporządzenia państwowych wyższych szkół zawodowych (państwowych uczelni zawodowych). Zgodnie z tą ustawą (art. 3 ust. 1), do podstawowych zadań państwowych wyższych szkół zawodowych należało: kształcenie studentów w zakresie kierunków i (lub) specjalności zawodowych oraz przygotowanie ich do zawodu; kształcenie w celu uzupełnienia specjalistycznej wiedzy i umiejętności zawodowych; kształcenie w celu przekwalifikowania w zakresie danej specjalności zawodowej oraz wychowanie studentów w duchu poszanowania praw człowieka, patriotyzmu, demokracji i odpowiedzialności za dobro społeczeństwa, państwa i własnego warsztatu pracy[5]. W lipcu i sierpniu 1998 utworzono dziewięć takich uczelni; pierwszą była Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie.
Ustawa z dnia 27 lipca 2005 Prawo o szkolnictwie wyższym, która weszła w życie 1 września 2005 i obowiązywała do 1 października 2018, wprowadziła definicję uczelni zawodowej jako „uczelni prowadzącej studia pierwszego lub drugiego stopnia albo jednolite studia magisterskie nieposiadającej uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora”[6].
Wiceprezes Rady Ministrów oraz minister nauki i szkolnictwa wyższego w rządach Beaty Szydło i Mateusza Morawieckiego, Jarosław Gowin, wskazywał, powołując się na Komisję Europejską, że do problemów polskiego szkolnictwa wyższego należy nadmierne rozproszenie uczelni. Z tego względu nadzorowane przez niego ministerstwo wsparło proces konsolidacji uczelni. W 2016 Jarosław Gowin zapowiedział, że na wsparcie dla łączących się uczelni publicznych chce przeznaczyć ok. 250 mln zł z funduszy unijnych[7]. Z końcem 2016 włączono Państwową Wyższą Szkołę Zawodową w Sandomierzu do Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, we wrześniu 2017 włączono Państwową Wyższą Szkołę Zawodową w Sulechowie do Uniwersytetu Zielonogórskiego, zaś w lipcu 2020 nastąpiło włączenie Państwowej Medycznej Szkoły Zawodowej w Opolu do Uniwersytetu Opolskiego.
Ustawa z dnia 20 lipca 2018 – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, która weszła w życie 1 października 2018, wskazała, że uczelnia zawodowa prowadzi kształcenie uwzględniające potrzeby otoczenia społeczno-gospodarczego. Kształcenie to odbywa się na studiach wyłącznie o profilu praktycznym. Zgodnie z ustawą, uczelnia zawodowa prowadzi studia pierwszego stopnia, może również prowadzić studia drugiego stopnia, jednolite studia magisterskie oraz kształcenie specjalistyczne[1].
W Polsce istnieje 27 publicznych uczelni zawodowych. Zlokalizowane są one w 13 województwach. Publicznych uczelni zawodowych nie ma w województwach: lubuskie, pomorskim i świętokrzyskim (przy czym do 2016 w województwie lubuskim istniała Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Jakuba z Paradyża w Gorzowie Wielkopolskim, a w świętokrzyskim Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Sandomierzu).
Spośród 27 publicznych uczelni zawodowych 15 ma swoje siedziby w miastach na prawach powiatu, dodatkowo 17 zlokalizowane są w miastach, które w latach 1975–1998 były miastami wojewódzkimi.
Największym miastem pod względem liczby ludności z publiczną uczelnią zawodową jest Elbląg (114 tys.), najmniejszym zaś Wałcz (25 tys.). Do 15 lipca 2020 największym miastem pod względem liczby ludności, w którym znajdowała się publiczna uczelnia zawodowa, było Opole (128 tys.) Do 1 września 2017 najmniejszym miastem pod względem liczby ludności, w którym zlokalizowano publiczną uczelnię zawodową, był Sulechów (17 tys.).
Koszalin jest jedynym miastem, w którym są 2 uczelnie zawodowe, Państwowa Akademia Nauk Stosowanych i Wyższa Szkoła Straży Granicznej.
Wykaz opracowano na podstawie danych z bazy POLon[8]. Liczba studentów w roku akademickim 2019/2020 w oparciu o dane portalu studia.gov.pl.