Przeginia (województwo małopolskie)

Przeginia

wieś
Fragment wsi. Widok z Rogożowej Skały
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	krakowski
Gmina	Jerzmanowice-Przeginia
Liczba ludności (2022)	2492[2]
Strefa numeracyjna	12
Kod pocztowy	32-049[3]
Tablice rejestracyjne	KRA
SIMC	0321247
Położenie na mapie gminy Jerzmanowice-Przeginia Przeginia
Położenie na mapie Polski Przeginia
Położenie na mapie województwa małopolskiego Przeginia
Położenie na mapie powiatu krakowskiego Przeginia
50°14′08″N 19°42′02″E[1]

Kościół

Przeginia widok z północy

Przeginia – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w gminie Jerzmanowice-Przeginia^[4][5], przy drodze krajowej 94, na Wyżynie Olkuskiej będącej częścią Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej^[6].

W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa krakowskiego.

W 1595 roku wieś położona w powiecie proszowskim województwa krakowskiego była własnością wojskiego krakowskiego Stanisława Szafrańca, którego pomocnikiem był Jakub Kowal (zastępca wojskiego krakowskiego)^[7]. W latach 1973–1976 miejscowość była siedzibą gminy Przeginia.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Przeginia^[4]^[5]

SIMC	Nazwa	Rodzaj
0321253	Brzeg	część wsi (zniesiona w 2023 r.[8])
0321260	Do Mostu	część wsi
0321276	Masalina Góra	część wsi
0321282	Na Pańskie	część wsi
0321299	Na Skotnicy	część wsi
0321307	Nowa Wieś	część wsi
0321313	Pod Bożą Męką	część wsi
0321320	Pod Działkami	część wsi (zniesiona w 2023 r.)
0321336	Spławy	część wsi

Historia

Wieś należy do najstarszych osad w okolicy. W dokumentach pojawia się jako Preghina w 1225 roku. Wzmianka o niej pojawia się w 1228 roku w dokumencie określającym, że mieszkańcy Pregyni płacą klasztorowi Norbertanek w Imbramowicach dziesięcinę. Była ona własnością szlachecka należącą do klucza pieskoskalskiego. W XV w. pojawia się Przeginya będąca wsią królewską. Od XVI w. należała ona do dóbr w Pieskowej Skale. W 1529 roku w tutejszym kościele proboszczem był Marcin Biem z Olkusza – słynny astronom i współtwórca kalendarza gregoriańskiego. Stanisław Szafraniec, wojewoda, kasztelan, był rzecznikiem tolerancji religijnej i ograniczenia uprawnień Kościoła katolickiego. Brał czynny udział w życiu małopolskiego kościoła protestanckiego. W latach 1550–1555 ufundował w swoich dobrach zbory kalwińskie, m.in. w Przegini, zamieniając kościół na zbór. Nazwa wsi pochodzi od prasłowiańskiego rzeczownika pregybni oznaczającego teren górzysty. W istocie trudno o bardziej właściwą nazwę dla miejscowości, od której rozpoczyna się Wyżyna Krakowsko-Częstochowska. Inne pochodzenie nazwy wsi znamy z legendy o pierścieniu. Czeski kupiec Radoslav wraz ze swoją wybranką Michaelą wędrując do Krakowa musiał przedostać się przez zaśnieżoną drogę. Wóz kupca stanął pod naporem śniegu. Czech wpadł w zaspę śnieżną i zgubił swój drogocenny pierścień, który miał darować w zaślubiny wybrance. Wtem z jego ust padły słowa: „Jak te śniegi przeginą, odnajdę to miejsce i odzyskam swoją własność”. W 1789 wieś zamieszkiwały 662 osoby, w 1827 – 761, pod koniec XIX w. ponad 1000.

Przypisy

1. Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 110855
2. NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04] .
3. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1041 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
4. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
5. GUS. Rejestr TERYT
6. Jura Krakowsko-Częstochowska. Informator turystyczny, Ogrodzieniec, Związek Gmin Jurajskich, 2018, ISBN 978-83-947430-8-6
7. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 108.
8. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 20 grudnia 2022 r. w sprawie ustalenia, zmiany i zniesienia urzędowych nazw niektórych miejscowości oraz obiektów fizjograficznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2783)

Bibliografia

• Osadnictwo i krajobraz, ss. 29, 30, 41, 42, 108; ZZJPK w Krakowie, Kraków 1997, ISBN 83-901471-7-3