„Protée” zamówiony został na podstawie programu rozbudowy floty francuskiej z 1926 roku[1][2]. Projekt (o sygnaturze M6[3]) był ulepszeniem pierwszych powojennych francuskich oceanicznych okrętów podwodnych – typu Requin[1]. Poprawie uległa krytykowana w poprzednim typie zbyt mała prędkość osiągana na powierzchni oraz manewrowość[1][4]. Okręty typu Redoutable miały duży zasięg i silne uzbrojenie; wadą była ciasnota wnętrza, która powodowała trudności w dostępie do zapasów prowiantu i amunicji[4]. Konstruktorem okrętów był inż. Jean-Jacques Roquebert[4].
Okręt wyposażony był w siedem wyrzutni torpedkalibru 550 mm: cztery na dziobie i jeden potrójny zewnętrzny aparat torpedowy. Prócz tego za kioskiem znajdował się jeden podwójny dwukalibrowy (550 lub 400 mm) aparat torpedowy[3][4]. Na pokładzie było miejsce na 13 torped, w tym 11 kalibru 550 mm i dwie kalibru 400 mm[3][4]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło działo pokładowe kalibru 100 mm L/45 M1925 oraz zdwojone stanowisko wielkokalibrowych karabinów maszynowych Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76[3][4].
Załoga okrętu składała się z 4 oficerów oraz 57 podoficerów i marynarzy[2][5][e].
W czerwcu 1940 okręt znajdował się w Bejrucie w składzie 3. dywizjonu okrętów podwodnych (wraz z „Actéon” i „Achéron”), a jego dowódcą był kmdr ppor. J.M.L.J. Garreau[16]. 10 czerwca, po wypowiedzeniu wojny przez Włochy jednostka opuściła bazę, udając się na patrol w rejon archipelagu Dodekanez, na wschód od Leros[17]. Po podpisaniu przez Francję zawieszenia broni z Niemcami, Brytyjczycy podjęli kroki zmierzające do zapobieżenia przejęcia floty francuskiej przez III Rzeszę[18]. Efektem tego była operacja Catapult, przeprowadzona na początku lipca 1940[19]. W dniach 3-7 lipca w Aleksandrii doszło do neutralizacji okrętów francuskich tworzących tzw. Zespół „X” (pancernik „Lorraine”, krążowniki ciężkie „Duquesne”, „Tourville” i „Suffren”, krążownik lekki „Duguay-Trouin”, niszczyciele „Forbin” i „Le Fortune” oraz okręt podwodny „Protée”)[20]. Jednostki zostały rozbrojone, wypompowano z nich paliwo oraz zredukowano ich załogi[21].
Po lądowaniu Aliantów w Afryce Północnej, „Protée” w styczniu 1943 został reaktywowany i 30 maja 1943 wszedł w skład marynarki Wolnych Francuzów[3][6]. 29 grudnia 1943 okręt, patrolujący rejon między Tulonem a Marsylią, nieopodal tej ostatniej wszedł na minę i zatonął[3][4][g]. Wraz z francuską załogą śmierć poniosło trzech Brytyjczyków: oficer łącznikowy ppor. rez. A.N. DeWael oraz dwóch marynarzy – sygnalistów[22].
Odnalezienie wraku
W 1995 roku francuskie przedsiębiorstwo „Comex”, specjalizujące się w badaniach podwodnych, przypadkowo odkryło wrak „Protée” leżący na głębokości 130 metrów 20 km od wybrzeża, między Marsylią a Tulonem, testując nowy sonar zamontowany na miniaturowym okręcie podwodnym „Remora 2000”[23]. Uszkodzenia wraku potwierdziły wersję o zatopieniu jednostki w wyniku wejścia na pole minowe[23].
↑Fontenoy 2007 ↓, s. 187 podaje, że okręt posiadał cztery silniki Diesla, zaś według Parkes 1934 ↓, s. 199 i McMurtrie 1941 ↓, s. 192 okręt posiadał dodatkowo pomocniczy silnik Diesla o mocy 750 KM.
↑Labayle-Couhat 1971 ↓, s. 75 podaje, że łączna moc silników elektrycznych wynosiła 1000 KM.
↑Parkes 1934 ↓, s. 199 podaje, że prędkość na powierzchni wynosiła 18 węzłów, zaś według Lipiński 1999 ↓, s. 539 okręt osiągał na powierzchni 19,5 węzła.
Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).