W okresie zaboru austriackiego rozporządzeniem z 21 sierpnia 1906 cesarz Franciszek Józef I zezwolił na utworzenie C. K. Gimnazjum z polskim językiem wykładowym w Sokalu, a reskryptem z 23 sierpnia 1906 minister wyznań i oświecenie polecił otworzyć I klasę w 1906[1][2][3]. Do powstania szkoły przyczynili się ówczesny burmistrz miasta, Eugeniusz Wysoczański oraz tamtejszy poseł Wincenty Kraiński[1][2]. Docelowo planowano otworzyć kolejno wszystkie klasy gimnazjalne do 1913[1]. Od początku istnienia gimnazjum dyrektorem był przez wiele lat Henryk Kopia[1].
Do grudnia 1906 gimnazjum było ulokowane w siedzibie szkoły ludowej[1], następnie przeprowadzany był do własnego budynku[1]. Później mieściło się w budynku głównym oraz w domu Łukaszczuka naprzeciw[4], następnie także w domu Glińskiego[5], następnie również w domu Prusa[6]. Z wykorzystywanych dotąd czterech lokalizacji gimnazjum położonych w przedmieściu Zabuże, na początku roku szkolnego 1910/1911 przeniesiono zakład do centrum miasta i ulokowano w nowym oraz w starym gmachu C. K. Seminarium sokalskiego, zaś w lipcu 1910 rozpoczęto budowę własnego gmachu[7]. Budowę ukończono w grudniu 1911, a boisko w maju 1912[8][2]. Front gmachu miał 70 metrów szerokości[2] i był dwupiętrowy[9]. Gimnazjum funkcjonowało w nowej siedzibie przy ul. Tadeusza Kościuszki od roku szkolnego 1911/1912[2].
Z powodu I wojny światowej gimnazjum było nieczynne w roku szkolnym 1914/1915 (od 1 sierpnia 1914 w gmachu szkoły stacjonował batalionu austriackiego 55 pułku piechoty, od 25 sierpnia trwała okupacja rosyjska, a później trwały walki o miasto) i 1915/1916 (od 7 września 1915 działał szpital)[10][3]. W roku szkolnym 1916/1917 podjęto naukę[11]. Kolejny rok szkolny rozpoczęto 1 października 1917 w budynku C. K. Seminarium Nauczycielskiego Męskiego[12]. Od 7 września 1915 do 10 czerwca 1918 gmach gimnazjalny był zajmowany przez szpital zakonu niemieckiego[13]. 10 września 1918 rozpoczęto nowy rok szkolny[14]. Po wybuchu wojny polsko-ukraińskiej i objęciu rządów w powiecie przez Ukraińców od 1 listopada 1918 zostało otwarte gimnazjum ukraińskie, a nowym kierownikiem 19 listopada został Jarosław Biłeńki, a na początku 1919 ks. Zachariasz Lewicki[14]. Dotychczasowy dyrektor Kopia był objęty aresztem domowym od 23 listopada d 6 grudnia 1918, zaś jego mieszkanie częściowo zajęto na kwaterę wojskową[14]. W styczniu 1919 został aresztowany i grożono mu wywiezieniem do obozu internowanych, po czym został zwolniony[14]. 15 stycznia 1919 został usunięty ze swojego mieszkania, zajętego przez komendę armii[14]. W lutym i w kwietniu 1919 dyrektor Kopia był ponownie aresztowany[14]. Poza nim i prof. Władysławem Żurawskim pozostali polscy nauczyciele uczyli wówczas w ojczystym języku, lecz żądano by docelowo nauczali w języku ruskim[14]. Aresztowani byli również miejscowi księża Boryszko i Ornatowski[14]. 17 maja 1918 wojska polskie gen. Józefa Hallera wyzwoliły Sokal[14]. Wobec tego nieczynny w roku szkolnym 1918/1919 zakład we wcześniejszym charakterze[3], podjął ponownie pracę i prowadzono egzaminy do lipca 1919[14].
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości władze II Rzeczypospolitej utworzyły Państwowe Gimnazjum męskie w Sokalu[15][3]. Budynek gmachu szkoły przeszedł na własność Skarbu Państwa[16]. Przy nim istniała sala gimnastyczna i boisko, a także ogród kwiatowy[17][18]. W roku szkolnym 1925/1926 gimnazjum miało charakter biurkacyjny z rozgałęzieniem na oddziały neoklasyczne i matematyczno-przyrodnicze w klasach VII i VIII[3]. W 1926 prowadzono osiem klas w 13 oddziałach, w których uczyło się 476 uczniów płci męskiej oraz 24 płci żeńskiej[3].
W latach 20. gimnazjum funkcjonowało przy ulicy Tadeusza Kościuszki 26[3], w latach 30. pod numerem 80[19][20][21][22][23]. Dla potrzeb uczniów gimnazjum działały bursy: polska Bursa im. Adama Mickiewicza przy ulicy Szlacheckiej 46 (od 1936/1937 przy ulicy Jana III Sobieskiego 4, w 1938/1939 pod numerem 14 tejże) oraz ruskie: bursa filii Ruskiego Towarzystwa Pedagogicznego[24], później Bursa im. św. Mikołaja przy ulicy Szlacheckiej 45, a początkowo tymczasowo także bursa/stancja uhrynowska przy ul. Szaszkiewicza[25][26][27][28][29][30][31][32][33][34].
Od roku szkolnego 1936/1937 zakład był określany jako „Państwowe Gimnazjum Koedukacyjne Nr. 587 im. Antoniego Malczewskiego w Sokalu”[35]. Zarządzeniem Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia PublicznegoWojciecha Świętosławskiego z 23 lutego 1937 „Państwowe Gimnazjum im. Antoniego Malczewskiego w Sokalu” zostało przekształcone w „Państwowe Liceum i Gimnazjum im. Antoniego Malczewskiego w Sokalu” (państwową szkołę średnią ogólnokształcącą, złożoną z czteroletniego gimnazjum i dwuletniego liceum), a po wejściu w życie tzw. reformy jędrzejewiczowskiej szkoła miała charakter koedukacyjny, a wydział liceum ogólnokształcącego był prowadzony w typie humanistycznym[36].
↑Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 4, s. 152, 25 kwietnia 1928.
↑Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rzeczypospolitej Polskiej”. Nr 15, s. 554, 22 grudnia 1927.
↑Ruch służbowy. „Dziennik Urzędowy Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego”. Nr 6, s. 329, 25 czerwca 1934.
.jpg)
