Pavel Vranický, niem. Paul Wranitzky, także Wraniczky, Wranizky[1][2] (ur. 30 grudnia 1756 w Neureisch, zm. 26 września 1808 w Wiedniu[1][2][3]) – austriacki kompozytor, dyrygent i skrzypek czeskiego pochodzenia.
Życiorys
Brat Antonína[2][3]. Uczył się w szkole przy klasztorze norbertanów w Neureisch, a w latach 1770–1771 uczęszczał do gimnazjum jezuickiego w Igławie, gdzie uczył się śpiewu oraz gry na organach i skrzypcach[1]. W 1771 roku rozpoczął studia teologiczne na uniwersytecie w Ołomuńcu[1]. W 1776 roku wyjechał do Wiednia, gdzie kontynuował naukę w seminarium, na początku lat 80. porzucił jednak teologię i zajął się muzyką[1]. Uczył się u Josepha Martina Krausa i Josepha Haydna[2][3]. Od 1785 roku był dyrektorem muzycznym na dworze hrabiego Johanna Nepomuka Esterházyego[3]. Kierował wiedeńskimi Theater am Kärntnertor i Burgtheater[1][2][3]. Był także sekretarzem Tonkünstler-Sozialität[1][2].
Twórczość
Za życia wysoko ceniony jako kompozytor i dyrygent[1][2]. Kierował prawykonaniem I symfonii Ludwiga van Beethovena (1800)[1][2]. Napisał Symfonię C-dur na uroczystość koronacji Franciszka II w 1792 roku[1]. Przyjaźnił się z W.A. Mozartem, z którym należał do jednej loży masońskiej[1]. Skomponował m.in. singspiele Oberon, König der Elfen (1789), Rudolf von Felseck (1792), Merkur, der Heurat-Stifter (1793), Das Fest der Lazzaroni (1794), Die gute Mutter (1795), Johanna von Montfaucon (1799), Der Schreiner (1799), Das Mitgefühl (1804) i Die Erkenntlichkeit (1805), balety i muzykę do sztuk scenicznych, 51 symfonii, 5 koncertów na instrumenty solowe i orkiestrę, kwintety, ponad 80 kwartetów smyczkowych, kwartety na flet i smyczki, kwartety fortepianowe, tria smyczkowe, sonaty na instrument klawiszowy[3].
Twórczość Vranickiego należy do okresu dojrzałego klasycyzmu, jego utwory cechują się barwną orkiestracją i eksponowaniem możliwości poszczególnych instrumentów, kompozytor wykorzystał tutaj swoje doświadczenia jako dyrygent[1]. Należał do czołowych symfoników wiedeńskich końca XVIII wieku, jego symfonie mają przeważnie budowę 4-częściową, niekiedy z wolnym wstępem[1]. Odniósł też sukces jako autor dzieł scenicznych, wielkim powodzeniem cieszył się jego singspiel Oberon, König der Elfen z librettem Karla Ludwiga Gieseckego według Friederike Sophie Seyler[1][2][3]. Utwór doczekał się licznych przedstawień i stanowił inspirację dla Czarodziejskiego fletu W.A. Mozarta z librettem Emanuela Schikanedera, który czerpie z niego pod względem muzycznym i tekstowym[1]. Zachwycony Oberonem Johann Wolfgang von Goethe proponował Vranickiemu napisanie muzyki do drugiej części Czarodziejskiego fletu ze swoim własnym librettem, do czego jednak nie doszło[1].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Encyklopedia Muzyczna PWM. T. 11. Część biograficzna t–v. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2009, s. 315–316. ISBN 978-83-224-0905-3.
- ↑ a b c d e f g h i The Harvard Biographical Dictionary of Music. Cambridge: Harvard University Press, 1996, s. 996. ISBN 0-674-37299-9.
- ↑ a b c d e f g Baker’s Biographical Dictionary of Musicians. T. Volume 6 Stre–Zyli. New York: Schirmer Books, 2001, s. 3979. ISBN 0-02-865571-0.
Linki zewnętrzne
